Sự phát triển của công nghệ và tình trạng gia tăng tội phạm mạng hiện nay

Ảnh minh họa.

Đặt vấn đề

Khoa học và công nghệ phát triển đã tác động đến nhiều mặt của đời sống người dân, mọi thành phần, lứa tuổi, mọi vùng miền trên đất nước. Chúng ta dễ dàng nhận thấy sự phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội dưới tầm ảnh hưởng của khoa học công nghệ, người dân dễ dàng cập nhật các thông tin, sự kiện diễn ra trên toàn thế giới… Thực tế này vô hình trung cũng đã tạo điều kiện cho các đối tượng xấu, một số tội phạm đã lợi dụng công nghệ cao nhằm thực hiện các hành vi phạm tội, các đối tượng sử dụng không gian mạng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tổ chức đánh bạc bằng hình thức cá độ bóng đá, hoạt động “tín dụng đen” cho vay nặng lãi qua các trang mạng điện tử, “app” vay tiền, quảng cáo, mua bán ma túy, vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, chất độc, chất cấm; mua bán, chia sẻ giả mạo thông tin cá nhân, tổ chức, thông tin sai sự thật gây hoang mang… Nhiều đường dây phạm tội hoạt động liên tỉnh, xuyên quốc gia; tình hình tội phạm trên không gian mạng ngày càng gia tăng về số lượng, phương thức, thủ đoạn và ngày càng tinh vi hơn. Hiện nay, Interpol đã liệt tội phạm sử dụng công nghệ cao và tội phạm mạng vào nhóm có nguy cơ đe dọa an ninh lớn nhất đối với nhân loại, ngang hàng với tấn công khủng bố, vũ khí hóa học và thảm họa hạt nhân. Ở Việt Nam, tội phạm sử dụng công nghệ cao và tội phạm mạng cũng tác động tiêu cực trên nhiều mặt, ảnh hưởng toàn diện đến các giải pháp của Chính phủ về điều tiết, quản lý hệ thống tài chính, ngân hàng, thương mại điện tử, thanh toán điện tử, gây ra những bất ổn về an ninh trật tự.

Liên quan đến đề tài này đã có một số bài viết như “An ninh thông tin của Việt Nam trong điều kiện hiện nay: Thực trạng, vấn đề đặt ra và giải pháp” của tác giả Lê Văn Thắng, “Tăng cường an toàn an ninh mạng, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” của tác giả Nguyễn Thị Ngọc. Qua các bài viết, các tác giả tập trung phân tích về tình hình tội phạm an ninh mạng, đưa ra những khuyến nghị nhằm cải thiện an ninh mạng, bao gồm sử dụng các hệ thống an ninh mạng tiên tiến hơn, đào tạo nhân viên về an ninh mạng, tăng cường phòng thủ chống lại các cuộc tấn công mạng và cải thiện quản lý thông tin cá nhân. Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu bảo mật cũng đã tìm thấy nhiều lỗ hổng trong các hệ thống an ninh mạng của chính phủ và các tổ chức lớn, nhằm cảnh báo về các vấn đề an ninh mạng đang diễn ra trong giai đoạn hiện nay.

Một số nguy cơ từ không gian mạng

Sự tăng trưởng của mạng internet và các ứng dụng trực tuyến đã làm tăng sự phụ thuộc của chúng ta vào công nghệ, đồng thời cũng tăng nguy cơ bị các cuộc tấn công mạng, đánh cắp thông tin hay lừa đảo trực tuyến. Việc thu thập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu người dùng đã trở thành một vấn đề lớn trong không gian mạng. Các công ty công nghệ lớn đã bị chỉ trích vì thu thập dữ liệu của người dùng mà không được sự đồng ý của họ; mạng internet đã trở thành một nơi cho phép mọi người đăng tải thông tin và nội dung trực tuyến một cách dễ dàng. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến sự lan truyền của các tin tức giả mạo, thông tin sai lệch và thậm chí là tin đồn, gây ra sự hoang mang và chia rẽ trong xã hội.

Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và mạng internet đã làm cho chúng ta trở nên phụ thuộc quá mức vào các thiết bị kết nối internet và các ứng dụng trực tuyến, gây ra sự bất tiện khi không có kết nối internet. Internet và mạng xã hội có thể kết nối mọi người trên toàn thế giới, nhưng đồng thời cũng đã gây ra sự chia rẽ và căng thẳng trong xã hội. Các nhóm và tầng lớp khác nhau có thể có các quan điểm, giá trị và quyền lợi khác nhau, sự phân cách này có thể được gia tăng bởi các trang web và ứng dụng tạo ra các tập tin tức tùy chỉnh cho từng người dùng.

Việc một số công ty công nghệ lớn đang kiểm soát lượng lớn thông tin và dữ liệu trên internet có thể dẫn đến sự độc quyền và kiểm soát thông tin, cũng như ảnh hưởng đến sự đa dạng và tự do trong không gian mạng. Đây là các vấn đề thách thức lớn đối với không gian mạng hiện nay, cần phải có những giải pháp và chính sách phù hợp để giải quyết chúng. Việc bảo vệ an ninh mạng, tôn trọng quyền riêng tư, bảo đảm tính chính trực của thông tin và đa dạng hóa nguồn thông tin đều là những bước quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề này.

Thực trạng và các dạng thức tội phạm mạng ở Việt Nam hiện nay

Không gian mạng hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức và mối đe dọa bảo mật, sự phát triển của công nghệ và sự phổ biến của internet, tội phạm không gian mạng ngày càng trở nên phức tạp và tinh vi hơn, cần tăng cường năng lực phòng chống tội phạm không gian mạng bằng cách xây dựng các chiến lược bảo mật và triển khai các biện pháp bảo vệ an ninh mạng. Các tổ chức và cơ quan Chính phủ cần có chính sách và quy định rõ ràng để bảo vệ thông tin cá nhân của người dùng, phải cập nhật và tăng cường các biện pháp bảo mật thường xuyên.

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), tiền điện tử và blockchain đang phát triển rất nhanh và được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, tuy nhiên cũng mang lại nhiều rủi ro, thách thức và mối đe dọa mới.

Tội phạm không gian mạng (cybercrime) là một mối đe dọa ngày càng lớn đối với an ninh mạng và an toàn thông tin trên thế giới, một số dạng thức tội phạm không gian mạng phổ biến hiện nay như:

- Tin tặc (hacker): Những kẻ tin tặc sử dụng các kỹ thuật tấn công mạng như pháp sự (cracking), tấn công từ chối dịch vụ (DDoS), tấn công tràn bộ đệm (buffer overflow), tấn công lừa đảo để truy cập vào hệ thống mạng của các tổ chức hoặc cá nhân, đánh cắp thông tin hoặc tạo ra những thiệt hại khác.

- Phần mềm độc hại (malware): Phần mềm độc hại như virus, sâu máy tính, trộm mật khẩu và phần mềm gián điệp được sử dụng để tấn công mạng và lây nhiễm các hệ thống máy tính, gây thiệt hại cho các tổ chức hoặc cá nhân.

- Lừa đảo (phishing): Phishing là một hình thức tấn công mạng giả mạo và lừa đảo người dùng để truy cập vào thông tin nhạy cảm như mật khẩu, thông tin tài khoản ngân hàng, số thẻ tín dụng và thông tin cá nhân khác.

- Kết nối độc hại (malicious connection): Kết nối độc hại là một hình thức tấn công mạng, trong đó kẻ tấn công sử dụng các kết nối độc hại để truy cập vào hệ thống mạng và đánh cắp thông tin hoặc tạo ra những thiệt hại khác.

- Tấn công từ chối dịch vụ (DDoS): Tấn công từ chối dịch vụ là một hình thức tấn công mạng, trong đó kẻ tấn công sử dụng hàng loạt các yêu cầu truy cập từ nhiều máy tính khác nhau để làm cho một trang web hoặc dịch vụ mạng trở nên bận rộn và không thể hoạt động, gây ra thiệt hại về khả năng truy cập và sử dụng của người dùng.

- Ransomware: Ransomware là một loại phần mềm độc hại được sử dụng để khóa máy tính hoặc truy cập vào các tệp tin quan trọng trên hệ thống mạng, yêu cầu nạn nhân phải trả tiền chuộc để mở khóa hoặc lấy lại tệp tin của mình.

- Tấn công giả mạo DNS (DNS spoofing): Tấn công giả mạo DNS là một hình thức tấn công mạng, trong đó kẻ tấn công sử dụng các kỹ thuật giả mạo tên miền để điều hướng người dùng đến các trang web giả mạo hoặc thực hiện các hoạt động giả mạo khác.

- Tấn công giả mạo wifi (Wifi spoofing): Tấn công giả mạo wifi là một hình thức tấn công mạng, trong đó kẻ tấn công sử dụng các kỹ thuật giả mạo tên mạng wifi để lừa đảo người dùng kết nối đến mạng giả mạo và đánh cắp thông tin hoặc tạo ra những thiệt hại khác.

- Sử dụng botnet: Botnet là một mạng các thiết bị (thường là các máy tính) bị lây nhiễm bởi phần mềm độc hại và được điều khiển từ xa để thực hiện các hoạt động tấn công mạng như tấn công từ chối dịch vụ hoặc gửi thư rác.

- Tấn công bằng cách sử dụng các lỗ hổng bảo mật: Kẻ tấn công có thể sử dụng các lỗ hổng bảo mật trên các ứng dụng, hệ điều hành, thiết bị mạng để truy cập vào hệ thống mạng, đánh cắp thông tin hoặc tạo ra những thiệt hại khác.

Ảnh minh họa.

Các hình thức tội phạm không gian mạng này đang ngày càng phát triển và trở nên phức tạp hơn. Chúng có thể gây ra những thiệt hại kinh tế và an ninh lớn cho các tổ chức và cá nhân. Do đó, việc bảo đảm an toàn thông tin và an ninh mạng là rất quan trọng, cần phải có các biện pháp bảo mật, chính sách và quy trình phù hợp để đối phó với các mối đe dọa này.

Đề xuất giải pháp

Để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn, kịp thời phát hiện, xử lý tội phạm và vi phạm pháp luật do các đối tượng lợi dụng không gian mạng xã hội xâm phạm trật tự xã hội hiện nay, chúng ta cần triển khai các giải pháp như:

- Triển khai có hiệu quả các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Bộ Công an về công tác phòng ngừa, đấu tranh phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, tuân thủ các quy định và chính sách an ninh mạng. Điều này đòi hỏi các tổ chức phải có các chính sách và quy trình phù hợp, đồng thời bảo đảm tính tuân thủ và khả năng thực thi của chúng.

- Cung cấp thông tin về các mối đe dọa mạng, những cách thức tấn công phổ biến và các biện pháp bảo vệ thông tin cá nhân. Các chương trình giáo dục và các chiến dịch tuyên truyền có thể được tiến hành thông qua các phương tiện truyền thông và các sự kiện tại cộng đồng.

- Sử dụng các phần mềm bảo mật để bảo vệ các thiết bị của mình khỏi các mối đe dọa mạng. Điều này bao gồm phần mềm chống vi- rút, phần mềm tường lửa, và phần mềm chống thâm nhập.

Thạc sĩ NGUYỄN ĐĂNG KHOA

Trường Đại học Thái Bình Dương

Bàn về việc xác định tuổi của bị hại dưới 18 tuổi và bị hại đủ 70 tuổi trong vụ án hình sự