Thẩm quyền ra quyết định tạm giam bị cáo sau phiên toà theo thủ tục rút gọn – Vướng mắc và kiến nghị

(LSO) - Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS năm 2015) chưa quy định cụ thể thẩm quyền ra quyết định tạm giam sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phiên toà phúc thẩm đối với vụ án được xét xử theo thủ tục rút gọn nên thực tiễn áp dụng gặp nhiều vướng mắc, hiện nay có hai quan điểm khác nhau về vấn đề này.

Tạm giam là biện pháp ngăn chặn được quy định trong BLTTHS nhằm đảm bảo cho việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc để đảm bảo thi hành án. Đối với vụ án được giải quyết theo thủ tục rút gọn thì biện pháp tạm giữ, tạm giam để điều tra, truy tố, xét xử được quy định tại Điều 459 BLTTHS năm 2015 như sau:

“1.Căn cứ, thẩm quyền và thủ tục tạm giữ, tạm giam được thực hiện theo quy định của Bộ luật này.

Thời hạn tạm giữ không được quá 03 ngày kể từ ngày Cơ quan điều tra nhận người bị bắt.

Thời hạn tạm giam trong giai đoạn điều tra không quá 20 ngày, trong giai đoạn truy tố không quá 05 ngày, trong giai đoạn xét xử sơ thẩm không quá 17 ngày, trong giai đoạn xét xử phúc thẩm không quá 22 ngày”.

Tuy nhiên BLTTHS năm 2015 chưa quy định cụ thể thẩm quyền ra quyết định tạm giam sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phiên toà phúc thẩm đối với vụ án được xét xử theo thủ tục rút gọn nên thực tiễn áp dụng gặp nhiều vướng mắc, hiện nay có hai quan điểm khác nhau về vấn đề này.

Quan điểm thứ nhất cho rằng: Thẩm phán chủ tọa phiên toà xét xử theo thủ tục rút gọn có thẩm quyền ra quyết định tạm giam bị cáo sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm. Bởi vì khoản 1 Điều 463 và khoản 1 Điều 465 BLTTHS quy định phiên tòa xét xử sơ thẩm, phúc thẩm theo thủ tục rút gọn do một Thẩm phán tiến hành. Mặt khác theo Điều 329 BLTTHS thì trường hợp bị cáo đang bị tạm giam mà bị xử phạt tù nhưng xét thấy cần tiếp tục tạm giam để bảo đảm thi hành án thì Hội đồng xét xử ra quyết định tạm giam bị cáo, trừ trường hợp được quy định tại khoản 4 và khoản 5 Điều 328 của Bộ luật này.

Do đó, trong trường hợp này, Hội đồng xét xử do một Thẩm phán tiến hành thì Thẩm phán đó có thẩm quyền ra quyết định tạm giam bị cáo để đảm bảo thi hành án.

Quan điểm thứ hai cho rằng: Chánh án có thẩm quyền ra quyết định tạm giam bị cáo sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm. Đây cũng là quan điểm của người viết, bởi các lý do sau:

Thứ nhất, theo quy định tại khoản 1 Điều 459 BLTTHS về tạm giữ, tạm giam để điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn quy định: “Căn cứ, thẩm quyền và thủ tục tạm giữ, tạm giam được thực hiện theo quy định của Bộ luật này” mà theo Điều 278 BLTTHS quy định về áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế thì sau khi thụ lý vụ án, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa quyết định việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế, trừ việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp tạm giam do Chánh án, Phó Chánh án Tòa án quyết định.

Thứ hai, khoản 1 Điều 329 BLTTHS quy định trường hợp bị cáo đang bị tạm giam mà bị xử phạt tù nhưng xét thấy cần tiếp tục tạm giam để bảo đảm thi hành án thì Hội đồng xét xử ra quyết định tạm giam bị cáo. Theo quy định tại Điều 254 BLTTHS thì Hội đồng xét xử sơ thẩm gồm một Thẩm phán và hai Hội thẩm. Trường hợp vụ án có tính chất nghiêm trọng, phức tạp thì Hội đồng xét xử có thể gồm hai Thẩm phán và ba Hội thẩm; Hội đồng xét xử phúc thẩm gồm ba Thẩm phán.

Như vậy, Hội đồng xét xử được hiểu là do tập thể và ít nhất là ba người, còn phiên toà xét xử theo thủ tục rút gọn do một Thẩm phán tiến hành nên không được xem là Hội đồng xét xử. Mặt khác theo biểu mẫu số 07-HS ban hành kèm theo nghị quyết số 05/2017/HĐTP ngày 19/9/2017 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC thì việc ra quyết định tạm giam phải căn cứ vào biên bản nghị án của Hội đồng xét xử. Tuy nhiên, vụ án hình sự được xét xử sơ thẩm, phúc thẩm theo thủ tục rút gọn do một Thẩm phán tiến hành và không tiến hành nghị án.

Do đó, Thẩm phán xét xử sở thẩm, phúc thẩm theo thủ tục rút gọn không có thẩm quyền ra quyết định tạm giam bị cáo để đảm bảo thi hành án mà phải do Chánh án là phù hợp khoản 1 Điều 459 Bộ luật Tố tụng hình sự về tạm giữ, tạm giam để điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn đó là: “Căn cứ, thẩm quyền và thủ tục tạm giữ, tạm giam được thực hiện theo quy định của Bộ luật này”.

Để việc ra quyết định tạm giam bị cáo sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm trong vụ án hình sự giải quyết theo thủ tục rút gọn đúng quy định, đảm bảo quyền con người, chúng tôi kiến ghị Hội đồng thẩm phán TANDTC sớm hướng dẫn về thẩm quyền tạm giam bị cáo sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn theo hướng: Sau khi kết thúc phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm xét xử vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn nếu xét thấy cần tiếp tục tạm giam để bảo đảm thi hành án thì Thẩm phán chủ toạ phiên toà báo cáo Chánh án Tòa án ra quyết định tạm giam bị cáo trong thời hạn 45 ngày kể từ ngày tuyên án.