Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội họp phiên mở rộng để thẩm tra sơ bộ dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi). Ảnh: Quochoi.vn.
Cụ thể, Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 được Quốc hội Khóa XIII thông qua tại Kỳ họp thứ VI, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2014.
Sau 08 năm thực hiện, Luật Đấu thầu cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn Nhà nước trên nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng, công khai, minh bạch trong lựa chọn nhà thầu thực hiện các dự án đầu tư, mua sắm công, quản lý sử dụng vốn, tài sản của Nhà nước.
Tuy nhiên, thực tiễn thi hành Luật Đấu thầu trong thời gian qua đã bộc lộ nhiều hạn chế, khó khăn, vướng mắc như một số quy định của Luật chưa phù hợp với thực tiễn hoặc quy định chưa đầy đủ dẫn đến khó khăn trong lựa chọn nhà thầu, nhất là trong trường hợp cấp bách, phòng chống dịch bệnh, xây dựng công trình khẩn cấp. Quy trình, thủ tục lựa chọn nhà thầu còn phức tạp, thời gian lựa chọn nhà thầu kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai thực hiện đầu tư, mua sắm công.
Quy định về phân cấp, phân quyền, xác định quyền hạn, trách nhiệm của các chủ thể trong quy trình đấu thầu, lựa chọn nhà thầu trong một số trường hợp chưa đầy đủ, rõ ràng. Quy định về kiểm tra, giám sát, chế tài xử lý vi phạm chưa đầy đủ, chưa ngăn chặn được tình trạng gian lận, tiêu cực, tham nhũng trong đấu thầu diễn biến phức tạp. Một số quy định chưa bảo đảm thống nhất với một số quy định trong hệ thống pháp luật hiện hành như Luật Đất đai, Luật Lao động, Luật Nhà ở, Luật Đầu tư công…
Do đó, cần thiết phải sửa đổi Luật nhằm kịp thời khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong đấu thấu, lựa chọn nhà thầu và quản lý, sử dụng vốn, tài sản Nhà nước.
Việc sửa đổi Luật Đấu thầu phải bám sát và thể chế hóa đầy đủ quan điểm theo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng về: “Tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác lựa chọn nhà thầu, quản lý đấu thầu”; nhằm góp phần quản lý hiệu quả, công khai, minh bạch và sử dụng hiệu quả nguồn vốn, tài sản Nhà nước.
Nhất trí về sự cần thiết sửa đổi và các nội dung chính tập trung giải quyết những vướng mắc lớn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Thiếu tướng Trần Đức Thuận cho biết, thực tiễn tham gia hoạt động đấu thầu cho thấy Luật Đấu thầu năm 2013 đã tạo cơ chế pháp lý vững chắc triển khai đầu tư mua sắm trang thiết bị tại nhiều địa phương và cơ quan, nhưng vẫn còn đó những hạn chế. Do đó, đại biểu kì vọng vào lần sửa đổi lần này vừa tháo gỡ vướng mắc, đề cao trách nhiệm quản lý và phòng chống tiêu cực, tham nhũng.
Đồng thời, đại biểu cũng lưu ý Luật Đấu thầu liên quan đến nhiều luật khác trong hệ thống pháp luật, để giải quyết tốt những vướng mắc phát sinh không chỉ riêng luật này có thể giải quyết hết được mà cần có sự đồng bộ, thống nhất với các luật khác; cùng với đó là trách nhiệm tổ chức thực thi, áp dụng pháp luật và trách nhiệm của người đứng đầu.
Nhận thấy dự thảo Luật có nhiều điểm mới, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế Đinh Ngọc Minh cho rằng, lần sửa đổi này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho công tác đấu thầu, phát huy hiệu quả quản lý, bảo đảm công khai, minh bạch và sử dụng hiệu quả nguồn vốn, tài sản Nhà nước. Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị tiếp tục rà soát phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật để bảo đảm bao quát chặt chẽ.
Liên quan đến phạm vi điều chỉnh của luật, nhiều ý kiến tại phiên họp thẩm tra đều cho rằng việc dự thảo Luật đang tiếp cận theo hướng liệt kê trong phạm vi điều chỉnh bao gồm những quy định các hoạt động phải đấu thầu và các hoạt động không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật sẽ dẫn đến việc bỏ sót và khó bao quát đầy đủ các hoạt động thực tiễn phát sinh.
Phạm vi điều chỉnh của Dự thảo Luật có nhiều thay đổi so với luật hiện hành, trong đó: Bổ sung quy định đối với hoạt động lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật chuyên ngành (khoản 2, Điều 1); Bỏ quy định phạm vi điều chỉnh bao gồm dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn của doanh nghiệp Nhà nước từ 30% trở lên hoặc dưới 30% nhưng trên 500 tỉ đồng; Bổ sung quy định về các hoạt động không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật (khoản 4, Điều 1) .
Cũng có các ý kiến đề nghị Chính phủ nghiên cứu theo hướng quy định rõ trong phạm vi điều chỉnh các hoạt động phải đấu thầu, đối với các hoạt động không thuộc đối tượng “phải đấu thầu” thì không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật; đối với những hoạt động đấu thầu đã được quy định trong luật chuyên ngành khác thì quy định nguyên tắc thực hiện theo luật chuyên ngành và đưa sang Điều 3 về áp dụng luật.
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Hoàng Mai, qua xem xét hồ sơ dự án Luật nhận thấy hồ sơ dự án Luật đáp ứng yêu cầu quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đồng thời đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo đã có báo cáo lồng ghép giới, có quy định thúc đẩy bình đẳng giới.
Trước thực trạng đấu thầu trong lĩnh vực y tế phát sinh nhiều vướng mắc thời gian qua, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Hoàng Mai đánh giá cao dự án Luật đã bổ sung nhiều nội dung nhằm kịp thời tháo gỡ vướng mắc thời gian qua, đồng thời bổ sung các căn cứ rõ ràng để thực hiện đấu thầu bảo vệ cán bộ khi thực hiện nhiệm vụ.
Bên cạnh đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng đề nghị làm rõ quy định đối với nguồn thu hợp pháp của đơn vị sự nghiệp công lập: Đề nghị giải trình, làm rõ nội hàm (bao gồm cả vốn đầu tư, chi thường xuyên) và tính phù hợp, khả thi trong mối quan hệ với việc đảm bảo quyền tự chủ của đơn vị, nhất là đối với các đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực y tế đang gặp nhiều khó khăn trong việc mua sắm trang, thiết bị y tế.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Hoàng Mai đề nghị, không đưa vào phạm vi điều chỉnh đối với nguồn thu dịch vụ do người dân tự nguyện chi trả của đơn vị sự nghiệp y tế do đây không phải là nguồn vốn Nhà nước và để đảm bảo quyền tự chủ của đơn vị. Điều này sẽ đảm bảo cho các đơn vị chủ động kịp thời mua sắm vật tư trang thiết bị y tế, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế của người dân. Ngoài ra, đề nghị cân nhắc có quy định cơ chế mới về mua sắm qua tổ chức quốc tế phi chính phủ có giá rẻ hơn so với đấu thầu.
Nhấn mạnh, đặc thù trong lĩnh vực y tế là chất lượng và tính kịp thời, y tế dự trù hàng hóa phụ thuộc vào tình trạng bệnh nên xảy ra trường hợp đấu thầu xong nhưng tình hình thực tế phát sinh có thể dẫn đến thiếu hoặc thừa thuốc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội đề nghị cần rà soát để tháo gỡ tình trạng này, nhất là trong bối cảnh thiếu thuốc tại một số bệnh viện thời gian qua; cần có quy định để tạo căn cứ vững chắc trong thẩm định giá trong đấu thầu.
Liên quan đến vấn đề trên, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật Nguyễn Đức Hiển đề nghị tiếp tục rà soát các quy định để bảo đảm yêu cầu thực hiện đấu thầu công khai, minh bạch. Đồng quan điểm về việc bảo đảm công khai, minh bạch trong thực hiện đấu thầu, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Phạm Thúy Chinh cho rằng không nên mở rộng thêm nhiều trường hợp chỉ định thầu. Đây cũng là đề xuất của Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Thiếu tướng Trần Đức Thuận.
Theo đó đối với chỉ định thầu, dự thảo Luật quy định 11 trường hợp chỉ định thầu. Dự án Luật đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu. Điều này là chưa thực sự phù hợp với mục tiêu “nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế”.
Do vậy, cần giới hạn việc áp dụng chỉ định thầu với các trường hợp đặc thù như: Dự án cấp bách; Đảm bảo bí mật liên quan đến an ninh, quốc phòng; Đầu tư mua sắm thuốc, hóa chất, sinh phẩm, trang thiết bị, vật tư y tế phòng chống dịch bệnh trong trường hợp khẩn cấp; Các trường hợp đặc thù gắn với việc đảm bảo yêu cầu đồng bộ về công nghệ, nghiên cứu thử nghiệm, mua bán bản quyền sở hữu trí tuệ. Đề nghị Chính phủ rà soát cụ thể từng trường hợp, đánh giá tác động của các trường hợp này để bảo đảm mục tiêu, yêu cầu sửa đổi Luật Đấu thầu đã đặt ra, tránh việc lợi dụng, lạm dụng chỉ định thầu.
Ngoài ra, Ủy viên Thường trực Ủy ban Đối ngoại Thái Quỳnh Mai Dung cũng đề nghị Chính phủ rà soát quy định ưu đãi đối với hàng hóa sản xuất trong nước để bảo đảm phù hợp, không trái với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Có ý kiến đề nghị chỉ nên quy định đối với một số sản phẩm hàng hóa cụ thể, đặc thù cần khuyến khích sản xuất trong nước.
T.M
