Thao túng chứng khoán, xử lý thế nào?

Ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Tập đoàn FLC. 

Mới đây, ngày 29/3/2022, Cổng thông tin Bộ Công an cho biết, Cơ quan CSĐT Bộ Công an (C01) đang tiến hành điều tra, xác minh đối với ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Tập đoàn FLC cùng các cá nhân thuộc Công ty CP Tập đoàn FLC, Công ty CP Chứng khoán BOS và các công ty có liên quan về hành vi "Thao túng thị trường chứng khoán", "Che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán" xảy ra ngày 10/01/2022, gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhà đầu tư, ảnh hưởng đến hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo đó, hành vi trên của Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Tập đoàn FLC đã đủ yếu tố cấu thành tội "Thao túng thị trường chứng khoán", quy định tại Điều 211 Bộ luật Hình sự. Bước đầu, ngày 29/3/2022, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ban hành Quyết định khởi tố vụ án hình sự số 06/QĐ-VPCQCSĐT, các Quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt tạm giam đối với Trịnh Văn Quyết. Đồng thời, tổ chức khám xét chỗ ở, nơi làm việc tại 21 địa điểm đối với các đối tượng liên quan.

Các Quyết định, Lệnh tố tụng của Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã được VKSND Tối cao (Vụ 3) phê chuẩn theo quy định pháp luật. 

Trao đổi với Tạp chí Luật sư Việt Nam, Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết, việc thông tin tỉ phú Trịnh Văn Quyết bị bắt khá bất ngờ với nhiều người và hình phạt cao nhất của tội danh "Thao túng thị trường chứng khoán" có thể lên tới 07 năm tù.

Luật sư Cường cho hay, để buộc tội ông Trịnh Văn Quyết về tội "Thao túng thị trường chứng khoán" thì Cơ quan điều tra phải thu thập các tài liệu chứng cứ để chứng minh ông Quyết đã thực hiện một trong các hành vi vi phạm pháp luật sau đây mà gây thiệt hại cho người khác số tiền từ 1.000.000.000 đồng trở lên hoặc thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng trở lên. Cụ thể:

-  Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng với nhau liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;

- Thông đồng với người khác đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;

- Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;

- Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;

- Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;

- Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

Một trong những căn cứ để buộc tội là xác định số tiền thu lợi bất chính hoặc số tiền thiệt hại đối với các nạn nhân. Bởi vậy, trường hợp cơ quan chức năng xác định có hành vi vi phạm pháp luật đến mức phải xử lý hình sự và số tiền thu lợi bất chính từ 1.500.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại từ 3.000.000.000 đồng trở lên thì người vi phạm sẽ phải đối mặt với khung hình phạt cao nhất của tội danh này sẽ là phạt tù từ 02 năm đến 07 năm. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Tội danh này còn có thể áp dụng với pháp nhân thương mại. Trường hợp pháp nhân thương mại phạm tội thao túng thị trường chứng khoán thì mức hình phạt cao nhất là phạt tiền đến 10.000.000.000 đồng. Doanh nghiệp phạm tội còn bị đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc đình chỉ vĩnh viễn. Ngoài ra doanh nghiệp cũng có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền.

"Vụ án này mới trong giai đoạn điều tra, Cơ quan điều tra sẽ làm rõ hành vi phạm tội là gì, làm rõ những thiệt hại mà hành vi đã gây ra đối với thị trường và số tiền thu lợi bất chính nếu có. Đây là một vụ việc đáng buồn cho một doanh nhân trẻ thành đạt có nhiều công sức đóng góp cho đất nước trong hoạt động kinh doanh suốt những năm qua. Trường hợp bị kết tội thì những thành tích của ông Quyết trong hoạt động kinh doanh sẽ là các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Khi xét xử những vụ án như thế này cơ quan tố tụng sẽ cân nhắc giữa công và tội, giữa những sai phạm và những thành tích đạt được", Luật sư Cường cho hay.

Bên cạnh đó, Luật sư cũng cho biết trên nguyên tắc là có công thì thưởng, có tội thì phạt. Hành vi vi phạm pháp luật đến mức phải xử lý hình sự thì sẽ phải áp dụng chế tài hình sự để xử lý. Hiện nay mới chỉ là giai đoạn đầu của quá trình điều tra, Cơ quan điều tra sẽ tiếp tục các hoạt động điều tra theo quy định của pháp luật để làm sáng tỏ nội dung vụ án, đến nay còn quá sớm để có thể khẳng định ông Quyết có phạm tội hay không, phạm tội như thế nào. Tuy nhiên, quyết định khởi tố và tạm giam đối với một doanh nhân trong bối cảnh hiện nay là câu chuyện đáng buồn và đáng tiếc.

"Cũng phải thừa nhận một điều rằng ông Trịnh Văn Quyết là một trong những doanh nhân trẻ, thành đạt, có nhiều thành tựu trong hoạt động kinh doanh, được xã hội ghi nhận. Tuy nhiên những năm gần đây hoạt động kinh doanh của Tập đoàn FLC và cá nhân ông Quyết cũng gặp nhiều khó khăn. Việc ông Quyết bị khởi tố, bị bắt về tội danh thao túng thị trường chứng khoán là khá bất ngờ với nhiều cười bởi trước đó ông quyết đã bị xử phạt hành chính", Luật sư Cường nói.

Trước đó, Cơ quan chức năng xác định ông Quyết đã có hành vi bán cổ phần nhưng không thông báo, công khai theo quy định pháp luật và đã bị xử phạt hành chính về hành vi này. Về nguyên tắc là một hành vi vi phạm pháp luật chỉ bị xử lý một lần. Nếu hành vi vi phạm mà bị xử phạt hành chính rồi thì sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trường hợp xử lý hình sự thì phải hủy bỏ quyết định xử phạt vi phạm hành chính. Bởi vậy, trong vụ việc này Cơ quan điều tra sẽ làm rõ hành vi vi phạm của ông Quyết là hành vi nào, hành vi này đã từng bị cơ quan chức năng nào xử lý hay chưa. Trong trường hợp hành vi đã bị xử phạt hành chính nhưng cơ quan chức năng xác định việc xử phạt hành chính là không đúng, hành vi có dấu hiệu cấu thành tội phạm thì phải hủy bỏ quyết định xử phạt hành chính trước khi khởi tố vụ án hình sự.

Thị trường chứng khoán là nơi mua bán chứng khoán, là một lĩnh vực đầu tư kinh doanh của nhiều người, mang lại nguồn thu nhập lớn, kích thích sự phát triển của các doanh nghiệp góp phần phát triển nền kinh tế. Với những người không quan tâm đến kinh doanh, đến chứng khoán thì không hiểu nhiều về lĩnh vực này. Tuy nhiên với những người đầu tư chứng khoán thì họ rất quan tâm và theo dõi sát sao các thông tin thị trường.

Theo cách hiểu thông thường thì "Chứng khoán" là tên gọi chung của chứng chỉ có thể chuyển đổi thành tiền, chứng khoán bao gồm các loại trái phiếu như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ...Hay đơn giản là một loại hàng hóa đặc biệt có thể thỏa thuận và thay thế được, đại diện cho một giá trị tài chính. Chứng khoán có thể là hình thức bút toàn ghi sổ, chứng chỉ hay dữ liệu điện tử. Một người khi sở hữu chứng khoán trong tay thì có thể là chủ sở hữu một phần công ty (cổ phiếu) hoặc là chủ nợ của công ty đó (trái phiếu).

Chứng khoán được phát hành để huy động vốn cho doanh nghiệp và chính phủ và toàn bộ các dữ liệu giao dịch chứng khoán được lưu lại tại Trung tâm lưu ký Chứng Khoán Việt Nam do nhà nước quản lý.

Còn "thị trường chứng khoán" hay "sàn chứng khoán" là nơi phát hành giao dịch mua bán, trao đổi các loại cổ phiếu chứng khoán và được thực hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán. Thị trường chứng khoán được chia thành 2 loại đó là thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. Thị trường sơ cấp là nơi cổ phiếu lần đầu phát hành từ công ty để hút một nguồn vốn đầu tư, điều này giúp họ có thể huy động một số vốn trên thị trường chứng khoán. Phần lớn những người mua trên thị trường sơ cấp là các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư. Với thị trường chứng khoán thứ cấp, cổ phiếu được mua bán lại sau khi phát hành sơ cấp. Người mua tại thị trường sơ cấp sẽ tiến hành mua bán đối với các nhà đầu tư chứng khoán khác trên thị trường. Chính vì thế sẽ không có tiền mới được sinh ra mà chỉ là thay đổi quyền sở hữu cổ phiếu giữa người mua và bán. Đây cũng là nơi các nhà đầu tư cá nhân có thể tham gia giao dịch chứng khoán.

Nhà nước quản lý thị trường chứng khoán bằng pháp luật, những người tham gia thị trường chứng khoán phải tuân thủ các quy định của pháp luật về niêm yết, mua, bán và thực hiện các hoạt động đầu tư khác. Trong thực tế thì có những người có tầm ảnh hưởng trên thị trường chứng khoán, họ nắm giữ nhiều cổ phần và có uy tín nên việc mua bán của họ có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của thị trường.

Để tránh trường hợp những người này thao túng thị trường chứng khoán thì pháp luật đã có những quy định nhằm quản lý thị trường này, tạo ra sự minh bạch, công bằng, bình đẳng trong thị trường. Bởi vậy hành vi vi phạm pháp luật trong thị trường chứng khoán có thể tác động tiêu cực đến thị trường, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước.

VŨ QUÝ

Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết bị bắt tạm giam