1. Nội dung và quá trình giải quyết vụ án
Cụ Ngô Thị N. sinh năm 1928, có hộ khẩu thường trú tạ số 4 ngõ 195A, MK, phường MG, quận HBT, thành phố D. Ngày 01/4/2014, tại Văn phòng công chứng LV, cụ N. điểm chỉ bằng ngón trỏ phải vào phiếu yêu cầu công chứng và ký chữ “N” vào bản di chúc cho cháu ruột là anh Ngô Mạnh C. được hưởng toàn bộ thửa đất số 14, tờ bản đồ số 51-I-21 và tài sản gắn liền trên đất tại số 195 MK, phường MG, quận HBT, thành phố D theo Giấy chứng nhận quyền sử hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở số 10107351080 do UBND thành phố D cấp ngày 03/7/2001.
Ngày 27/4/2017, cụ N. chết. Ông Ngô Quang Đ., nhận được bản Di chúc đồng thời tự nhận là em ruột của cụ N., ông cho rằng cụ N. bị giảm sút trí nhớ, không minh mẫn và bị lừa dối khi lập di chúc, cụ N. là người không biết chữ và chỉ viết được chữ “N” nên ông không đồng ý với nội dung bản di chúc của cụ N. ký ngày 01/4/2014. Cụ N. không có chồng, không có con, ông Đ. là người thừa kế duy nhất theo pháp luật của cụ N. Do đó, ông khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố bản di chúc số công chứng 360.2014/DC ngày 01/4/2014 của Văn phòng công chứng LV vô hiệu.
Bản án dân sự sơ thẩm số 21/2019/DSST ngày 23/9/2019 của TAND quận BĐ, thành phố D quyết định: Chấp nhận đơn khởi kiện của ông Ngô Quang Đ. Tuyên văn bản Di chúc công chứng số 360.2014/DC ngày 01/4/2014 của Văn phòng công chúng LV vô hiệu.
Bản án dân sự phúc thẩm số 20/2020/DS-PT ngày 16/01/2020 của TAND thành phố P xử: Không chấp nhận kháng cáo của bị đơn Văn phòng công chứng LV và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan anh Ngô Mạnh C. Giữ nguyên bản án dân sự sơ thẩm số 21/2019/DSST ngày 23/9/2019 của TAND quận BĐ, thành phố D.
Ngày 25/5/2020, VKSND Cấp cao tại thành phố D nhận được Đơn đề nghị xem xét kháng nghị giám đốc thẩm của anh Ngô Mạnh C. với nội dung đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm đối với bản án sơ thẩm và bản án phúc thẩm nêu trên.
Ngày 28/7/2020, Viện trưởng VKSND Cấp cao tại thành phố D ban hành Quyết định số 24/KNGĐT-VC1-DS, kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án phúc thẩm nêu trên theo hướng hủy án phúc thẩm, sơ thẩm để giải quyết lại.
2. Vi phạm cần rút kinh nghiệm
Bản di chúc có số công chứng 360.2014/DC ngày 01/4/2014 lập tại Văn phòng công chứng LV (địa chỉ số 49 phố VC, phường LG, quận BĐ, thành phố D) có nội dung thể hiện cụ Ngô Thị N. ký, điểm chỉ vào bản di chúc cho anh Ngô Mạnh C. được hưởng toàn bộ thửa đất số 74, tờ bản đồ số 51-I-21 và tài sản gắn liền với đất tại số 195 MK, phường MG, quận HBT, thành phố D. Bản di chúc này có lời chứng của công chứng viên Bùi Huy B.
Trước khi ký bản di chúc, cụ N. còn điểm chỉ bằng ngón trỏ phải vào phiếu yêu cầu công chứng. Kết luận giám định số 87/C09-P5 ngày 15/5/2019 của Viện khoa học hình sự - Bộ Công an và Kết luận giám định số 61/C09(P3) ngày 17/5/2019 của Viện khoa học hình sự - Bộ Công an đều kết luận chữ ký “N”, chữ viết “Ngô Thị N” và dấu vân tay điểm chỉ trên bản di chúc số công chứng 360.2014/DC ngày 01/4/2014 là của cụ Ngô Thị N. Như vậy, có căn cứ khẳng định cụ N. lập di chúc tại Văn phòng công chứng LV bảo đảm đúng trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Công chứng năm 2014.
Ông Đ. cho rằng cụ N. bị lừa dối khi lập di chúc vì cụ N. bị giảm sút trí nhớ, không còn minh mẫn, cụ N. không được đi học, không biết đọc, không biết viết mà chỉ biết viết duy nhất chữ “N” nhưng ông Đ. không có tài liệu, chứng cứ chứng minh cụ N. bị hạn chế năng lực hành vi dân sự và không biết chữ. Trong khi bà Nguyễn Thị Z. là Tổ trưởng tổ dân phố số 12A phường MG (nơi cụ sinh sống trước khi chết) xác nhận: “Đến năm 2015 sức khỏe của cụ N. vẫn bình thường, cụ vẫn tự sinh hoạt, vẫn minh mẫn”.
Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm xác định cụ N. không biết đọc, không biết viết chỉ biết viết duy nhất chữ “N”, để từ đó xử tuyên bản di chúc số công chứng 360.2014/DC ngày 01/4/2014 do cụ N lập tại Văn phòng Công chứng LV vô hiệu do vi phạm Điều 656 Bộ luật Dân sự năm 2005 là không đủ căn cứ, ảnh hưởng đến quyền lợi của anh Ngô Mạnh C.
Do bản án sơ thẩm và bản án phúc thẩm của Tòa án hai cấp thành phố thành phố D có vi phạm nghiêm trọng trong việc đánh giá chúng cứ nên tại Quyết định giám đốc thẩm số 41/2021/DS-GĐT ngày 23/6/2021 của Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại thành phố D xét xử giám đốc thẩm đã chấp nhận toàn bộ kháng nghị của Viện trưởng VKSND cấp cao tại thành phố D; hủy bản án phúc thẩm nêu trên và bản án sơ thẩm số 21/2019/DSST ngày 23/9/2019 của TAND quận BĐ, thành phố D để xét xử lại theo quy định của pháp luật.
PV
Một số bất cập trong quá trình thực hiện cung cấp lý lịch tư pháp
