Ảnh minh hoạ.
1. Công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người được triển khai toàn diện
Tôn trọng và bảo vệ nhân quyền là một chủ trương nhất quán của Đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) và Nhà nước Việt Nam. Điều này được thể hiện rõ trong bản Tuyên ngôn độc lập và trong Hiến pháp của Việt Nam. Đảng CSVN và Nhà nước Việt Nam luôn xác định quyền con người là giá trị chung của nhân loại, bảo đảm và thúc đẩy quyền con người là nhân tố quan trọng cho sự phát triển bền vững.
Để bảo đảm cho mọi người Việt Nam được thụ hưởng đầy đủ quyền con người, Đảng CSVN và Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm đến việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật. Năm 2021, Việt Nam tiếp tục thông qua và sửa đổi nhiều Bộ luật quan trọng như Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi; xem xét thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh qua các năm luôn đảm bảo nguyên tắc ưu tiên đưa vào Chương trình các dự án luật nhằm triển khai thi hành các quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
Việt Nam không chỉ coi bảo đảm quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và tiếp cận thông tin là những nghĩa vụ theo các Điều ước quốc tế về quyền con người mà thực chất xuất phát từ chính lợi ích mang lại cho phát triển đất nước. Việt Nam còn được ghi nhận là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng và sử dụng Internet cao trên thế giới. Các nền tảng số, mạng xã hội tạo nên những kênh, giao diện kết nối quan trọng để người dân tiếp cận thông tin, trao đổi và bày tỏ quan điểm của mình. Tính tới tháng 12/2021, hơn 70% dân số Việt Nam sử dụng internet, có đến 72 triệu người dùng mạng xã hội, chỉ trong một năm qua đã tăng 7 triệu người dùng. Hiện có 76 triệu tài khoản Facebook tại Việt Nam.
Ngày 30/8/2021, Chủ tịch nước Việt Nam đã ký Quyết định đặc xá tha tù trước thời hạn cho 3.035 người. Đây là một chủ trương, chính sách lớn của Đảng CSVN và Nhà nước Việt Nam, thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, vừa nghiêm minh trong xét xử người phạm tội, đồng thời khoan hồng, nhân đạo đối với những phạm nhân có quá trình cải tạo, lao động, học tập tốt, trở về với cộng đồng hướng thiện, rèn luyện tiến bộ để trở lại làm người có ích cho xã hội. Bên cạnh đó, việc xem xét đặc xá cho những trường hợp quốc tịch nước ngoài được thực hiện trên cơ sở công bằng, minh bạch cũng giúp cộng đồng quốc tế nhận thức rõ hơn về chủ trương, chính sách của Đảng CSVN và Nhà nước Việt Nam, góp phần tăng cường quan hệ song phương với các nước có công dân được đặc xá.
Trong năm 2020 và 7 tháng đầu năm 2021, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách nhằm bảo đảm ổn định cuộc sống tối thiểu cho người dân, đặc biệt là người nghèo. Gói an sinh xã hội lần thứ nhất đã được triển khai có quy mô 62.000 tỉ đồng và gói an sinh xã hội lần thứ hai với tổng trị giá 26.000 tỉ đồng là nền tảng để bảo vệ các quyền con người, đồng thời cho thấy nỗ lực và quyết tâm của Đảng CSVN, Nhà nước Việt Nam trong việc thực hiện nghĩa vụ bảo vệ, bảo đảm, thúc đẩy quyền con người ở Việt Nam.
Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí Việt Nam chủ động phản biện, đóng góp ý kiến về các dự thảo luật, các chính sách của Chính phủ Việt Nam, các kế hoạch, chiến lược, dự án lớn. Chính phủ Việt Nam thường xuyên lắng nghe các ý kiến phản biện xây dựng, xác đáng, điều chỉnh các chính sách, biện pháp phù hợp với tình hình thực tế đất nước, điển hình là trong công tác phòng chống dịch Covid-19, giải quyết các bất cập trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
Chính phủ Việt Nam cũng rất nỗ lực triển khai Chính phủ điện tử, gia tăng sử dụng mạng xã hội làm kênh cung cấp thông tin, tiếp xúc/giao tiếp với người dân. Trang facebook “Thông tin Chính phủ” thường xuyên cung cấp thông tin kịp thời, chính xác về chỉ đạo, điều hành của Thủ tướng Chính phủ, tình hình cập nhật xã hội, được người dân hưởng ứng với gần 2,6 triệu lượt thích, gần 3 triệu người theo dõi, thể hiện sự quan tâm rất lớn của người dân đối với nguồn thông tin chính thống của Chính phủ Việt Nam.
Bên cạnh công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong nước, trong năm 2021, công tác đối ngoại về quyền con người qua các khuôn khổ song phương cũng được triển khai hiệu quả. Việt Nam đã tổ chức thành công Đối thoại thường niên về quyền con người với Mỹ (tại Washington D.C) và Australia (theo hình thức trực tuyến), cung cấp thông tin về các nỗ lực và thành tựu của Việt Nam về bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, giải đáp các quan tâm, qua đó tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thu hẹp khác biệt, tìm kiếm cơ hội hợp tác và góp phần thúc đẩy quan hệ song phương với các đối tác.
Việt Nam duy trì trao đổi với các đối tác khác như Liên minh châu Âu, nhóm G4 (Canada, Thụy Sỹ, Na Uy, New Zealand) và tiến hành tham vấn nhằm tăng cường quan hệ và hợp tác với các nước bạn bè truyền thống như Nga, Trung Quốc. Qua các trao đổi, Việt Nam tìm kiếm thêm cơ hội hợp tác, đồng thời chia sẻ, cung cấp thông tin về các vấn đề cùng quan tâm, qua đó tăng cường thêm quan hệ song phương. Tại các trao đổi song phương ở các cấp khác nhau, Việt Nam cũng tích cực lồng ghép vận động các nước ủng hộ ứng cử của Việt Nam làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025. Việc nhiều nước khẳng định ủng hộ ứng cử của Việt Nam tiếp tục cho thấy uy tín và vị thế của đất nước tăng cao.
2. Việt Nam đề cao công tác đối ngoại về quyền con người tại các diễn đàn đa phương
Hiện nay, Việt Nam là một trong những nước tích cực, chủ động tham gia vào hầu hết các công ước quốc tế về quyền con người do Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế khác ban hành. Tính đến năm 2021, Việt Nam đã phê chuẩn, gia nhập 7/9 công ước cơ bản của Liên hợp quốc về quyền con người; phê chuẩn, gia nhập 25 công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), trong đó có 7/8 công ước cơ bản. Các công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên, Việt Nam cam kết thực hiện và coi đó là trách nhiệm chính trị, pháp lý của Nhà nước.
Việt Nam đã tham gia tích cực tại các khóa họp thường niên và các phiên họp đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền (HĐNQ) của Liên hợp quốc về tình hình tại Myanmar, Palestine, Afghanistan, Sudan, Ethiopia. Sự tham gia của Việt Nam một mặt giới thiệu về các nỗ lực của Việt Nam trong thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, phản bác các thông tin sai lệch, sai sự thật. Mặt khác, việc tham gia tích cực vào các thảo luận của HĐNQ về các vấn đề toàn cầu, tình hình bảo vệ quyền con người tại các khu vực trên thế giới cần sự quan tâm đặc biệt, góp phần vào nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc đảm bảo các quyền con người cơ bản cho người dân tại tất cả các quốc gia trên thế giới.
Tháng 02/2021, Phó Thủ tướng Việt Nam Phạm Bình Minh đã tham dự và phát biểu tại Hội nghị cấp cao trong khuôn khổ Khóa 46 HĐNQ của Liên hợp quốc trong đó nêu bật các chính sách, nỗ lực và thành tựu của Việt Nam trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong bối cảnh đại dịch. Việt Nam hỗ trợ khẩu trang, vật tư y tế cho hơn 50 nước và đối tác quốc tế, đề xuất và được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua bằng đồng thuận Nghị quyết chọn ngày 27/12 là Ngày quốc tế phòng chống dịch bệnh với mục đích nâng cao nhận thức về việc phòng ngừa và ứng phó các dịch bệnh. Đặc biệt, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đã thông báo việc Việt Nam, với tư cách ứng viên của ASEAN, tham gia ứng cử thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, với mong muốn đóng góp nhiều và hiệu quả hơn nữa vào các nỗ lực chung của thế giới nhằm thúc đẩy và bảo vệ quyền con người.
Trong thời gian qua, các Bộ, ngành liên quan của Việt Nam tích cực phối hợp triển khai Kế hoạch tổng thể thực hiện các khuyến nghị theo cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) của HĐNQ Liên hợp quốc chu kỳ III được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam ban hành tại Quyết định số 1975/QĐ-TTg ngày 31/12/2019. Theo đó, từng Bộ, ngành xây dựng kế hoạch riêng của mình hoặc lồng ghép vào Kế hoạch thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền, Ủy ban Công ước Chống tra tấn và các hình thức trừng phạt hay đối xử tàn ác, vô nhân đạo hoặc hạ thấp nhân phẩm khác.
Cho đến nay, Việt Nam đã thực hiện có kết quả phần lớn các khuyến nghị và đang xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện về việc thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III, cho thấy cam kết và sự nghiêm túc của Việt Nam trong việc triển khai các khuyến nghị nêu trên. Bộ Ngoại giao cũng đã phối hợp với Chương trình phát triển LHQ (UNDP) tổ chức các Hội thảo tham vấn với sự tham gia của các Bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp, tổ chức phi chính phủ, học giả, các cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài tại Hà Nội… nhằm tập hợp các ý kiến đóng góp xây dựng, thực chất hoàn thiện hơn Báo cáo giữa kỳ trước khi trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, cho chuyển đến HĐNQ trong Quý I/2022.
Mới đây, Việt Nam đã hoàn thành tốt vai trò Chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc trong tháng 1 và tháng 4/2021 với nhiều dấu ấn, đóng góp. Những thành tựu đó được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao, thể hiện uy tín, vị thế quốc tế ngày càng tăng của Việt Nam. Trong nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021, khi làm Chủ tịch HĐBA tháng 4/2021, Việt Nam đã thúc đẩy 3 sáng kiến về Vai trò của các tổ chức khu vực trong thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa xung đột; Khắc phục hậu quả bom mìn và duy trì hòa bình bền vững; Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân, thúc đẩy thông qua 01 nghị quyết về vấn đề bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu và 02 Tuyên bố Chủ tịch về 2 vấn đề còn lại. Các sáng kiến này đề cao cách tiếp cận vì con người, lấy con người làm trung tâm trong tham gia giải quyết các vấn đề hòa bình, an ninh quốc tế tại HĐBA, hướng tới mục tiêu quan trọng nhất là mang đến hòa bình bền vững, giải quyết xung đột, đem lại cuộc sống an toàn, ổn định bền vững cho người dân ở các quốc gia, khu vực chịu ảnh hưởng.
Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tham gia tích cực tại các diễn đàn khác của Liên hợp quốc về quyền con người như Hội đồng Kinh tế và Xã hội Liên Hợp Quốc (United Nations Economic and Social Council - ECOSOC) hoặc Ủy ban 3 của Đại hội đồng, để trao đổi về các vấn đề được cộng đồng quốc tế quan tâm và giới thiệu về các nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền con người. Nhiều đại biểu của các nước đã gặp đoàn đại biểu Việt Nam tại các diễn đàn quốc tế này để bày tỏ sự cảm ơn lập trường của Việt Nam trong một số vấn đề liên quan đến quyền con người được thảo luận tại các diễn đàn đó.
3. Yêu cầu và định hướng bảo đảm, thúc đẩy quyền con người trong tình hình mới
Việc thực hiện bản Hướng dẫn số 02-HD/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng CSVN Khóa XII về tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận trên lĩnh vực quyền con người là nhiệm vụ vừa mang tính cơ bản, vừa mang tính cấp thiết của toàn Đảng, toàn dân trong điều kiện tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến khó lường, nhất là những tác động tiêu cực của chủ nghĩa bảo hộ, cực đoan, tình hình thiên tai, dịch bệnh, xung đột sắc tộc, tôn giáo; tranh chấp lãnh thổ. Việc thực hiện Hướng dẫn số 02 đã tạo những điều kiện thuận lợi để phát triển bền vững đất nước, tăng cường và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đồng thời đập tan những âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị lợi dụng tự do, dân chủ, nhân quyền, dân tộc để chống phá Đảng CSVN và Nhà nước Việt Nam.
Đối với lĩnh vực quyền con người, theo Kết luận của Ban Bí thư Trung ương Đảng CSVN khóa XII về tiếp tục thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 44-CT/TW, các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền và đoàn thể nhân dân các cấp cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ như sau.
Một là, tiếp tục hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đặc biệt là hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền con người theo Hiến pháp năm 2013; đưa các quy định về quyền con người vào cuộc sống một cách hiệu quả, thiết thực, phù hợp điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội của Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Chú trọng và đẩy mạnh hơn nữa cải cách tư pháp, cải cách hành chính; mở rộng, tăng cường dân chủ ở cơ sở. Phát huy mạnh mẽ những thành tựu của công cuộc đổi mới, phát triển đất nước, bảo đảm ngày càng tốt hơn và thúc đẩy quyền con người trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt giảm nghèo bền vững và bảo đảm quyền của những nhóm dễ bị tổn thương.
Hai là, đổi mới tư duy, chủ động mở rộng phạm vi, đa dạng hóa hình thức, nội dung, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục quyền con người, nhất là thông tin, tuyên truyền đối ngoại về những thành tựu bảo đảm quyền con người của Việt Nam, được cộng đồng quốc tế thừa nhận; chủ động, kịp thời đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc về quyền con người ở nước ta.
Ba là, đẩy mạnh hơn nữa hợp tác quốc tế trên lĩnh vực quyền con người nhằm thúc đẩy việc thực hiện các chính sách, pháp luật về bảo đảm quyền con người gắn với nâng cao hiệu quả tiến trình hội nhập quốc tế. Trong quá trình đó, cần tăng cường đối thoại để nâng cao sự hiểu biết lẫn nhau, từng bước thu hẹp bất đồng và những sự hiểu biết khác nhau giữa Việt Nam với các đối tác quốc tế trong vấn đề dân chủ, quyền con người; đồng thời kiên quyết bảo vệ quan điểm, lập trường, lợi ích quốc gia - dân tộc của Việt Nam, đấu tranh ngăn chặn một cách hiệu quả các hoạt động lợi dụng vấn đề dân chủ, quyền con người để can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam.
Thạc sĩ NGÔ THỊ NHUNG
