Theo Công văn của TAND Tối cao, trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, người bị kiện có quyền sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định hành chính theo quy định tại khoản 4 Điều 57 của Luật Tố tụng hành chính.
Trường hợp tại phiên tòa sơ thẩm, người bị kiện cam kết sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ quyết định bị khởi kiện và người khởi kiện cam kết rút đơn khởi kiện thì Tòa án căn cứ vào Điều 187 của Luật Tố tụng hành chính để tạm ngừng phiên tòa. Hết thời hạn tạm ngừng phiên tòa mà người bị kiện ban hành quyết định hành chính mới, người khởi kiện đồng ý rút đơn khởi kiện thì Hội đồng xét xử quyết định đình chỉ giải quyết vụ án.
Trường hợp tại phiên tòa sơ thẩm, người bị kiện xuất trình quyết định hành chính mới sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ quyết định bị khởi kiện mà người khởi kiện đồng ý rút đơn khởi kiện thì Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án. Nếu người khởi kiện không rút đơn khởi kiện thì Tòa án phải tiếp tục xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính bị khởi kiện và quyết định hành chính mới. Trong trường hợp này, Tòa án căn cứ vào khoản 2 Điều 193 của Luật Tố tụng hành chính để tùy vào từng trường hợp cụ thể mà bác yêu cầu khởi kiện nếu yêu cầu đó không có căn cứ pháp luật hoặc chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện nếu quyết định hành chính bị khởi kiện, quyết định hành chính mới trái pháp luật. Trường hợp quyết định hành chính mới có liên quan đến quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác thì phải tạm ngừng phiên tòa để đưa cơ quan, tổ chức, cá nhân đó tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và giải quyết vụ án theo thủ tục chung.
Tại khoản 4 Điều 57 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 quy định người bị kiện có quyền “Sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc,quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bị khởi kiện; dừng, khắc phục hành vi hành chính bị khởi kiện”.
Khi người bị kiện thực hiện quyền hủy bỏ quyết định hành chính bị khởi kiện trước khi mở phiên tòa sơ thẩm thì Hội đồng xét xử sẽ giải quyết ra sao? Chẳng hạn như việc hủy bỏ/hoặc thu hồi quyết định hành chính bị kiện của người bị kiện diễn ra sau khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử thì Tòa án sẽ giải quyết rao sao để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự?
Không được tuyên bác đơn kiện do “đối tượng khởi kiện không còn”
Trước đây, Nghị quyết số 02/2011/NQ-HĐTP ngày 29/7/2011 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã hướng dẫn chung để giải quyết với quy định tại khoản 3 Điều 51 của Luật Tố tụng hành chính năm 2010 khi người bị kiện sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định hành chính bị kiện: “Nếu người khởi kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập đều không rút đơn khởi kiện,yêu cầu thì Tòa án tiếp tục giải quyết vụ án theo thủ tục chung. Trong trường hợp này Tòa án phải xem xét tính hợp pháp của quyết định bị khởi kiện và quyết định sửa đổi hoặc hủy bỏ quyết định bị khởi kiện để tùy vào từng trường hợp cụ thể mà có quyết định đúng pháp luật”.
Luật Tố tụng hành chính năm 2015 chưa quy định giải quyết tình huống này. Theo hướng dẫn của TAND Tối cao nêu trên, Tòa án vẫn mở phiên tòa xét xử theo quyết định đưa vụ án ra xét xử. Nếu tại phiên tòa người khởi kiện chấp nhận việc hủy bỏ quyết định hành chính bị kiện của người bị kiện và đồng ý rút đơn khởi kiện thì Hội đồng xét xử sẽ ban hành quyết định đình chỉ giải quyết vụ án do người khởi kiện rút đơn khởi kiện. Nếu người khởi kiện không đồng ý rút đơn khởi kiện và yêu cầu tiếp tục xét xử thì Hội đồng xét xử tiếp tục xét xử để xem xét tính hợp pháp cả về hình thức và nội dung của quyết định hành chính bị kiện, của quyết định hủy bỏ quyết định hành chính bị kiện để ra bản án theo quy định của pháp luật mà không được tuyên bác đơn khởi kiện của người khởi kiện với nhận định “đối tượng khởi kiện không còn”.
Giải đáp, hướng dẫn của TAND Tối cao là vậy nhưng thực tiễn xét xử sơ thẩm án hành chính có những trường hợp Tòa vẫn tuyên bác đơn khởi kiện do đối tượng khởi kiện không còn. Chẳng hạn vào tháng 4/2022, TAND TP. Bến Tre đã xét xử hành chính sơ thẩm đối với vụ khiếu kiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính, giữa người khởi kiện là ông Nguyễn Phúc Tâm ngụ phường 7, TP. Bến Tre. Người bị kiện là Chủ tịch UBND phường 7, TP. Bến Tre.
Ngày 22/9/2021, ông Tâm có đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án hủy Quyết định xử phạt vi phạm hành chính số 672/QĐ-XPCPHC ngày 15/9/2021 và hủy Quyết định tạm giữ tài liệu, tang vật, phương tiện, giấy phép, chứng chỉ hành nghề theo thủ tục hành chính số 01/QĐ-UBND ngày 25/8/2021 của Chủ tịch UBND phường 7.
Trước đó, ngày 25/8/2021, Tổ kiểm tra công tác phòng chống dịch bệnh trên địa bàn phường 7 kiểm tra lưu động việc thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn phường 7 (thời điểm này toàn tỉnh đang thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg về giãn cách xã hội).
Quá trình kiểm tra, khoảng 9 giờ 50 cùng ngày, Tổ kiểm tra phát hiện ông Nguyễn Phúc Tâm từ trong Cửa hàng Bách hóa xanh (Phường 7) đi ra và yêu cầu ông Tâm xuất trình các loại giấy tờ theo quy định, ông Tâm không có giấy tờ nào chứng minh được phép ra đường, Tổ kiểm tra tiến hành lập biên bản VPHC theo quy định.
Chủ tịch UBND phường 7 đã ban hành Quyết định số 672/QĐ-XPCPHC xử phạt ông Tâm 2 triệu đồng(theo Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế) và ban hành Quyết định số 01 về việc tạm giữ phương tiện xe Honda Future của ông Tâm.
Sau đó, UBND phường 7 xét thấy hành vi của ông Tâm chưa gây hậu quả nghiêm trọng và tình hình dịch bệnh trên địa bàn đã được kiểm soát hiệu quả và tính nguy hại cho xã hội không còn. Ngày 21/02/2022, Chủ tịch UBND phường 7 đã ban hành Quyết định số 15/QĐ-HB về việc hủy bỏ Quyết định số 672 và Quyết định số 16/QĐ-HB về việc hủy bỏ Quyết định số 01.
Tại biên bản lấy lời khai ngày 03/3/2022 và tại phiên tòa xét xử, ông Ngô Minh Nhàn (là người đại diện theo ủy quyền của ông Nguyễn Phúc Tâm) vẫn giữ nguyên yêu cầu khởi kiện (yêu cầu Tòa án hủy Quyết định số 672 và Quyết định số 01 của UBND phường 7). Ngoài ra, ông Tâm không còn yêu cầu nào khác.Hội đồng xét xử TAND TP. Bến Tre cho rằng, Chủ tịch UBND Phường 7 đã ban hành 2 quyết định: Quyết định số 15 hủy bỏ Quyết định số 672 và Quyết định số 16 hủy bỏ Quyết định số 01. Tòa xét thấy yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Phúc Tâm không còn phù hợp nên đã bác yêu cầu khởi kiện do đối tượng khởi kiện của vụ án hành chính không còn.
Cũng trong tháng 4/2022, TAND tỉnh Khánh Hòa đã xét xử vụ án hành chính về quyền được cung cấp thông tin, giữa người khởi kiện là ông Nguyễn Văn Bình (ngụ TP. Nha Trang) và người bị kiện là Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa. Vụ án này đã được Tạp chí Luật sư Việt Nam phản ánh.
Ông Nguyễn Văn Bình.
Tại phiên tòa sơ thẩm, ông Bình giữ nguyên yêu cầu khởi kiện, đề nghị Tòa tuyên hủy Văn bản số 5898/UBND-NC ngày 16/6/2020 của Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa về việc trả lời, từ chối cung cấp thông tin theo phiếu yêu cầu cung cấp thông tin ngày13/4/2020; Hủy Thông báo số 36/TB-VP-UBND ngày 14/01/2022 của Chánh Văn phòng UBND tỉnh Khánh Hòa về việc từ chối cung cấp thông tin theo phiếu yêu cầu ngày 13/4/2020; Buộc UBND tỉnh Khánh Hòa cung cấp thông tin theo phiếu yêu cầu ngày 13/4/2020.
Hội đồng xét xử sơ thẩm cho rằng, Văn bản số 5898/UBND đã được Chủ tịch UBND tỉnh thu hồi trong quá trình giải quyết vụ kiện nên "đối tượng kiện không còn”. Quá trình giải quyết vụ án, ông Bình bổ sung yêu cầu khởi kiện là hủy Thông báo số 36 của Văn phòng UBND tỉnh Khánh Hòa. Tuy nhiên, yêu cầu này được nộp sau khi tòa có quyết định đưa vụ án ra xét xử nên không xem xét thụ lý. Do đó, ông Bình được quyền khởi kiện bằng vụ án hành chính khác theo Luật Tiếp cận thông tin.
Bản án hành chính sơ thẩm của TAND tỉnh Khánh Hòa đã tuyên xử: Bác yêu cầu khởi kiện của ông Bình về việc yêu cầu Hủy Văn bản số 5898/UBND ngày 16/6/2020 của Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa và buộc UBND tỉnh Khánh Hòa cung cấp Giấy chứng nhận đầu tư sân Golf 18 lỗ của Công ty Hoàn Cầu theo phiếu yêu cầu ngày 13/4/2020; Tách yêu cầu khởi kiện bổ sung đề nghị Tòa án tuyên hủy Thông báo số 36/TB-VPUBND ngày 14/01/2022 của Chánh Văn phòng UBND tỉnh Khánh Hòa thành vụ án hành chính khác khi có yêu cầu.
Không đồng ý, ông Bình đã kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm, đồng thời Viện trưởng VKSND tỉnh Khánh Hòa đã quyết định kháng nghị theo phúc thẩm một phần bản án này.
Việc xử bác đơn khởi kiện với lý do “đối tượng khởi kiện không còn” là xử mà không xét về tính hợp pháp quyết định bị kiện. Xử như vậy là không đúng quy định điểm a khoản 2 Điều 193 Luật Tố tụng hành chính 2015. Theo đó, Hội đồng xét xử sơ thẩm chỉ có thẩm quyền bác yêu cầu khởi kiện, nếu yêu cầu đó không có căn cứ pháp luật. Bên cạnh đó, Luật Tố tụng hành chính 2015 không có quy định nào cho phép Hội đồng xét xử được quyền “bác yêu cầu khởi kiện vì lý do đối tượng khởi kiện không còn”.
Khi xét xử Tòa án không nhận định đánh giá đầy đủ về nội dung vụ kiện, không xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính đối tượng khởi khởi kiện thì không thể có phán quyết thấu tình đạt lý. “Xử mà không xét" như vậy là nguyên nhân dẫn đến kháng cáo, kháng nghị kéo dài trong tố tụng hành chính. Thiết nghĩ, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao cần ban hành Nghị quyết hướng dẫn pháp luật thống nhất để việc giải quyết vụ án hành chính được tuân thủ đúng thủ tục tố tụng.
HỒNG HÀ
Khánh Hoà: UBND tỉnh chỉ đạo giải quyết yêu cầu cung cấp thông tin cho người khởi kiện
