Nội dung vụ án
Theo đơn khởi kiện và khởi kiện bổ sung của ông Lê Văn Hưởng, nguyên đơn trình bày: Năm 1996, ông được Ủy ban nhân dân (UBND) huyện Cảng Long cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất số 583A, diện tích 720m2, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tình Trà Vinh. Nguồn gốc đất này là của bà nội để lại cho cha ông tên Lê Ngọc Ảnh, ông Ảnh sử dụng trước năm 1975 trồng dừa, sau đó thì cho lại ông.
Sau khi được cho đất, ông cất nhà ở và trồng tre, chuối. Sử dụng đất được khoảng 02 năm thì ly hôn với vợ nên ông đã dỡ nhà đi thành phố làm thuê, đất để lại cho mẹ ruột trông coi. Đến năm 2006, cha ông là ông Ảnh mất thì ông Lâm Ngọc Bửu là chú ruột cùng vợ bà Nguyễn Thị Thu chiếm và sử dụng phần đất phía ngoài giáp kênh diện tích đất 302m2 trong thửa đất 583A. Ông Bửu rút cầu không cho ông đi trên phần này để vào phần đất bên trong. Từ khi ông Bửu chiếm đất có trồng thêm một hàng dừa hiện có một số cây cho trái, một số cây chưa cho trái.
.JPG)
Nay ông Hưởng yêu cầu Tòa án giải quyết buộc ông Bửu và bà Thu trả lại cho ông diện tích đất 302m2 thuộc một phần của thửa đất số 583A, tờ bản đồ số 03, loai đất cây ăn quả, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An. Yêu cầu ông Bửu, bà Thu di dời các cây dừa trên đất đã trồng, yêu cầu ông Bửu và bà Thu bồi thường huê lợi từ 10/2006 đến tháng 10/2014 là 7.680.000 đồng.
Bị đơn thông qua đại diện theo ủy quyền trình bày: Anh là con ruột của ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu – nguồn gốc phần đất tranh chấp với ông Hưởng là của ông bà nội (cụ Diệm và cụ Nở, đã chết) cho gia đình anh sử dụng từ trước năm 1975. Do ông Bửu là con út trong gia đình và ông thấy ông Ảnh (là anh ruột) con đông lại bị tật nguyền nên ông Bửu đã xẻ xuôi dây đất cho ông Ảnh một bên, ông Bửu sử dụng một bên, vị trí đất cho ông Ảnh là phần phía trong (đất hiện nay ông Hưởng đang sử dụng), riêng phần đất phía ngoài giáp kênh và lộ ấp Tân An Chợ (phần đất tranh chấp 302m2) thì vẫn là của ông Bửu, nên ông Bửu đã trồng cây và hưởng hoa lợi hàng năm.
Năm 1979, gia đình anh có xin phép địa phương lên liếp trồng dừa, chuối và hưởng hoa lợi từ đó cho đến nay. Do gia đình anh có nhiều phần đất liền kề, nên khi kê khai, đăng ký quyền sử dụng đất không kiểm tra, nên không biết đủ hay thiếu. Do ông Hưởng sử dụng phần đất mà trước đây cha anh đã cho ông Ảnh, nên ông Hưởng đã kê khai luôn phần đất giáp ranh mà gia đình anh đang sử dụng nên được Nhà nước cấp quyền sử dụng đất thuộc thửa 583A, diện tích 720m2.
Khoảng năm 2008 do tài sản trên đất bị chặt phá, gia đình anh có yêu cầu địa phương giải quyết nhưng không được nên mới rút cầu không cho mọi người đi, từ đó mà ông Hưởng đi khởi kiện cho đến nay. Ông Hưởng cho rằng cây trồng trên đất tranh chấp của ông Hưởng là không đúng, ông Hưởng chỉ trồng cây và cất nhà trên phần diện tích đất không tranh chấp của thửa 583A. Nay anh đại diện cho ông Bửu và bà Thu không đồng ý theo yêu cầu khởi kiện của ông Hưởng, yêu cầu Tòa án hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho ông Hưởng thửa đất 583A, diện tích 702m2, tờ bản đồ số 3, loại đất cây ăn quả, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh; yêu cầu công nhận diện tích đất tranh chấp 302m2 cùng tài sản gắn liền với đất thuộc quyền sở hữu của gia đình anh.
Với nội dung tranh chấp nêu trên, tại Bản án dân sự sơ thẩm số 24/2018/DS-ST ngày 09/10/2018 của Tòa án nhân dân huyện Càng Long đã tuyên:
“1. Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Lê Văn Hưởng
Buộc ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu cùng thành viên trong hộ (gồm ông Lê Thanh Điền, ông Lê Thanh Lâm, bà Lê Thị Hồng Hạnh, ông Lê Thanh Thuần, ông Lê Thanh Tân, bà Lê Ngọc Hân, ông Lê Hoàng Nghiêu, ông Lê Hoàng Thúc) trả cho hộ ông Lê Văn Hưởng phần đất tranh chấp diện tích 302m2 thuộc một phần của thửa đất 583A, tờ bản đồ số 03, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tinh Trà Vinh cùng tài sản gắn liền trên đất gồm 05 cây dừa, 13 bụi chuối và 6m² lá dừa nước. Hộ ông Lê Văn Hưởng được quyền quản lý, sử dụng phần diện tích đất này và tài sản trên đất.
2. Không chấp nhận yêu cầu của ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu”.
Bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện Càng Long do bị đơn kháng cáo nên Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh xét xử phúc thẩm ngày 19/3/2019 có Bản án số 35/2019/DS-PT đã tuyên hủy Bản án sơ thẩm số 24/2018/DS-ST ngày 09/10/2018 của Tòa án nhân dân huyện Càng Long với lý do: vi phạm về tố tụng và nội dung tranh chấp chưa được làm rõ.
Ngày 11/11/2022, Tòa án nhân dân huyện Càng Long lần thứ hai xét xử sơ thẩm, Bản án số 35/2022/DS-ST tuyên ngược toàn bộ bản án sơ thẩm lần một của chính Tòa án nhân dân huyện này, theo đó tuyên xử:
“1. Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Lê Văn Hưởng-về việc buộc ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu cùng thành viên trong hộ (gồm ông Lê Thanh Điền, ông Lê Thanh Lâm, bà Lê Thị Hồng Hạnh, ông Lê Thanh Thuần, ông Lê Thanh Tân, bà Lê Ngọc Hân, ông Lê Hoàng Nghiêu, ông Lê Hoàng Thúc) trả cho hộ ông Lê Văn Hưởng phần đất tranh chấp diện tích 302m2 thuộc một phần của thửa đất 583A, tờ bản đồ số 03, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tinh Trà Vinh cùng tài sản gắn liền trên đất.
2. Chấp nhận một phần yêu cầu phản tố của ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu. Công nhận phần đất diện tích 302m2 thuộc một phần thửa đất số 583A, tờ bản đồ số 03, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh cùng tài sản gắn liền với đất cho hộ ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu được quyền quản lý, sử dụng.
Không chấp nhận yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của các bị đơn đối với Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thửa đất 583A đã cấp cho ông Lê Văn Hưởng. Kiến nghị đến cơ quan có thẩm quyền quản lý đất đai điều chỉnh lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thửa đất 583A nêu trên cho ông Lê Văn Hưởng, hộ ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu".
Sau khi xét xử sơ thẩm, nguyên đơn, ông Lê Văn Hưởng kháng cáo toàn bộ nội dung bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện Càn Long. Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh xét xử phúc thẩm đã tuyên Bản án số 58/2023/DS-PT ngày 20/6/2023, như sau:
"1. Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Lê Văn Hưởng đòi ông Lê Ngọc Bửu, bà Lâm Thị Thu cùng thành viên trong hộ gia đình giao trả diện tích đất 302m2, thuộc một phần của thửa đất 583A, tờ bản đồ số 03, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh cùng tài sản gắn liền trên đất.
2. Hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do Ủy ban nhân dân huyện Càng Long cấp cho hộ ông Lê Văn Hưởng ngày 12/10/1996 đối với thửa đất số 583A, diện tích 720m2, tờ bản đồ số 03, loại đất cây ăn quả, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh. Đồng thời, công nhận đất diện tích 302m2 thuộc một phần thửa đất số 583A, tờ bản đồ số 03, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh cùng tài sản gắn liền với đất cho hộ ông Lê Ngọc Bửu và bà Lâm Thị Thu được quyền quản lý, sử dụng".
Liên quan đến vụ án này, Luật sư Nguyễn Trường Thành, Văn phòng Luật sư Vạn Lý, Đoàn Luật sư TP. Cần Thơ cho rằng: Bản án dân sự phúc thẩm số 58/2023/DS-PT ngày 20/6/2023 của Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh đã có những vi phạm nghiêm trọng về tố tụng và nội dung. Cụ thể:
Thứ nhất, khi nguyên đơn Lê Văn Hưởng kháng cáo, bị đơn ông Bửu bà Thu không kháng cáo. Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh đã xét xử bác đơn kháng cáo của nguyên đơn, lẽ ra theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 (Điều 293) thì có thể tuyên y án sơ thẩm nhưng lại sửa Bản án sơ thẩm khi không có kháng cáo của bị đơn, không có kháng nghị của Viện kiểm sát hoặc Tòa án liên quan đến việc hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND huyện Càng Long cấp cho ông Lê Văn Hưởng, trong khi án sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện Càng Long tuyên “kiến nghị cơ quan có thẩm quyền quản lý đất đai điều chỉnh Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông Bửu bà Thu”.
Như vậy, Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh khi xét xử phúc thẩm đã tuyên sửa Bản án vượt quá phạm vi xét xử phúc thẩm theo quy định tại Điều 293 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, quy định như sau: “Tòa án cấp phúc thẩm chỉ xem xét lại phần của bản án sơ thẩm, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm có kháng cáo, kháng nghị hoặc có liên quan đến việc xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị”.
Thứ hai, xác định không đầy đủ quan hệ pháp luật tranh chấp, theo thụ lý vụ án có các quan hệ tranh chấp gồm 03 quan hệ khác nhau: Tranh chấp quyền sử dụng đất, hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tranh chấp tài sản gắn liền với đất bồi thường thiệt hại giá trị hoa lợi trên đất.
Tòa án tỉnh Trà Vinh khi xét xử phúc thẩm lần hai chỉ xác định duy nhất một quan hệ pháp luật tranh chấp “quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất” nhưng lại tuyên “hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất” là quan hệ pháp luật mà chính Tòa án tỉnh xác định không tranh chấp.
Thứ ba, từ những vi phạm nghiêm trọng nêu trên về tố tụng dẫn đến bản án tuyên không bảo đảm các căn cứ pháp lý vững chắc, không dựa trên chứng cứ mà hai bên đã cung cấp cũng như văn bản mà UBND huyện Càng Long tỉnh Trà Vinh đã gửi cho Tòa án.
Tại Công văn số 2336/UBND-NC ngày 29/12/2017 của UBND huyện Càng Long trả lời về việc kiểm tra trình tự, thủ tục cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với hộ ông Hưởng tại thửa đất 583A, tờ bản đồ số 03, tọa lạc ấp Tân An Chợ, xã Tân An, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh là đúng quy định của pháp luật.
Được biết nguyên đơn Lê Văn Hưởng đã có đơn đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân Cấp cao, Tòa án nhân dân Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xem xét lại vụ án theo thủ tục Giám đốc thẩm để bảo đảm sự công bằng trong xét xử các tranh chấp đất đai.
Ông Lê Văn Hưởng đã có đơn đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân Cấp cao, Tòa án nhân dân Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xem xét lại vụ án theo thủ tục Giám đốc thẩm để bảo đảm sự công bằng trong xét xử các tranh chấp đất đai.
Để hoàn thiện quy định pháp luật về đất đai mà Quốc hội đang sửa đổi, bổ sung, thiết nghĩ cần ổn định cho người sử dụng đất đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đúng trình tự, thủ tục mà Luật Đất đai năm 2013 đã quy định.
MINH TRƯỜNG - HÀ GIANG
