80 năm trước, tàu sân bay tấn công của Hải quân Đế quốc Nhật Bản Kido Butai đã tấn công căn cứ hải quân Mỹ tại Trân Châu Cảng. Một số thiết giáp hạm của Hải quân Mỹ bị vô hiệu hóa hoặc bị phá hủy, khiến Thái Bình Dương và Đông Nam Á bị Nhật Bản tấn công. Trong vài tháng sau đó, Nhật Bản đã chinh phục Philippines và một số thuộc địa Thái Bình Dương của Anh và Hà Lan. Phải mất gần 4 năm Mỹ mới có thể đánh bại được Hải quân Đế quốc Nhật Bản và buộc Nhật Bản phải đầu hàng. Tác động của Trân Châu Cảng đối với tình trạng an ninh quốc gia của Mỹ sẽ còn tồn tại lâu hơn nữa.
Thất bại của Mỹ tại Trân Châu Cảng là kết quả của việc lên kế hoạch cẩn thận của Nhật Bản. Ảnh: wearethemighty.com.
Cuộc tấn công Trân Châu Cảng đã gây chấn động tâm lý cho một thế hệ các nhà hoạch định chính sách Mỹ. Thành công của cuộc tấn công là kết quả của việc lên kế hoạch cẩn thận của Nhật Bản và một loạt thất bại của tình báo Mỹ. Chính phủ Mỹ nhận thức được rằng khả năng xảy ra một cuộc tấn công của Nhật Bản là rất cao và đã cảnh báo các cơ sở của Lục quân và Hải quân trên khắp Thái Bình Dương.
Nhật Bản đã nghiên cứu rất kỹ Trân Châu Cảng và biết về cuộc tấn công của Hải quân Hoàng gia vào căn cứ hải quân Italy tại Taranto. Các nhà hoạch định chính sách đã thất bại trong việc dự đoán Trân Châu Cảng chủ yếu do quy trình chia sẻ thông tin tình báo có vấn đề. Lục quân và Hải quân đều có trách nhiệm thu thập thông tin tình báo, nhưng không nhất thiết phải hợp tác tốt với nhau. Bộ Ngoại giao đã thu thập thông tin tình báo ngoại giao nhưng không hoạt động tốt với các cơ quan quân sự.
Thật vậy, ngay cả việc chia sẻ thông tin tình báo trong Quân đội cũng không được xử lý tốt; các quân nhân trong quân đội Philippines đã chậm sử dụng thông tin tình báo thu thập được ở những nơi khác trên chiến trường, dẫn đến không chuẩn bị tốt trước khi quân Nhật đến. Nhìn chung, chính phủ Mỹ thiếu năng lực để đánh giá chiến lược tốt về quá trình ra quyết định của Nhật Bản, dẫn đến sự hiểu lầm hoàn toàn về các ưu tiên của Nhật Bản.
Mỹ ngay lập tức đánh giá cao sự cần thiết của hoạt động tình báo tập trung, chuyên nghiệp hóa, nhưng lại có ít kinh nghiệm trong việc vận hành một cơ quan như vậy. Một phần trên cơ sở lời khuyên từ Anh, Mỹ đã thành lập Văn phòng Dịch vụ Chiến lược (OSS) vào tháng 06/1942. Tổ chức này là tiền thân của Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA), chính thức thành lập vào năm 1947. OSS chủ yếu hoạt động như một tổ chức tình báo chiến dịch, giao hầu hết việc thu thập và phân tích thông tin tình báo cho các đầu mối.
Thất bại của Mỹ tại Trân Châu Cảng là kết quả của quy trình chia sẻ thông tin tình báo. Ảnh: wearethemighty.com.
Trong bối cảnh chiến tranh bùng nổ, chính phủ Mỹ quyết tâm lường trước và ngăn chặn những điều bất ngờ khác. Nhiều thứ đã thay đổi. Lục quân và Hải quân vẫn ở mức điều động không thể tưởng tượng được trong những năm trước chiến tranh. Năm 1947, Đạo luật An ninh Quốc gia tách Lực lượng Không quân khỏi Quân đội Mỹ, thành lập Bộ Quốc phòng và thành lập CIA. Nhiều cải cách tình báo tập trung vào quá trình tổng hợp và tích hợp việc thu thập thông tin tình báo.
Có lẽ quan trọng nhất, việc nhận ra những tác động của thời đại hạt nhân đã làm sáng tỏ giới tinh hoa an ninh quốc gia Mỹ. Cuộc tấn công vào Trân Châu Cảng chỉ đơn thuần là phá hủy một bộ phận của Hạm đội Thái Bình Dương. Sau khi Liên Xô có được vũ khí hạt nhân, một sự bất ngờ quy mô Trân Châu Cảng có thể giết chết hàng triệu người Mỹ và khiến quốc gia này không còn khả năng tự vệ. Do đó, việc thành lập các cơ quan tình báo mới, thường trực, tập trung vào việc phát triển một hoạt động tổng hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu thập và chia sẻ thông tin tình báo từ nhiều nguồn.
Cuốn sách năm 1962 của Rebecca Wohlstetter: “Trân Châu Cảng: Cảnh báo và Quyết định” đã đúc kết hiểu biết của người Mỹ về thất bại của hoạt động tình báo. Công trình của Wohlstetter đã xác nhận rằng, việc chia sẻ thông tin kém khiến kịch bản như Trân Châu Cảng có thể trở thành hiện thực và gợi mở cho suy nghĩ trong tương lai về việc chia sẻ thông tin tình báo giữa các cơ quan. Tất nhiên, đó là bản chất của bộ máy quan liêu lan rộng và trong những năm qua, mọi thứ trở nên ít tập trung hơn.
Về tổng thể, an ninh quốc gia Mỹ hiện nay vẫn tồn tại trong thế giới mà cuộc tấn công Trân Châu Cảng đã tạo ra. Ảnh: wearethemighty.com.
Các cơ quan tình báo không muốn từ bỏ các bộ phận thu thập và phân tích thông tin tình báo của riêng và quyết giữ lại chúng. Cục Điều tra Liên bang đã thích nghi với thực tế mới và tích hợp khả năng thu thập thông tin tình báo trong nước của mình vào hệ thống mới. Cơ quan An ninh Quốc gia đã tập trung vào việc thu thập tín hiệu. Cộng đồng Tình báo giờ đây bao gồm 18 cơ quan riêng biệt, bất chấp những nỗ lực cao nhất của các nhà hoạch định chính sách, vẫn chen lấn và tranh giành quyền lợi và ảnh hưởng lẫn nhau.
Sự chen lấn đó ít nhất đóng một số vai trò trong việc không lường trước được các cuộc tấn công ngày 11/9/2001. Khi nhìn lại, các dấu hiệu của một cuộc tấn công sắp xảy ra đã rõ ràng, nhưng việc không hiểu đối thủ của nước Mỹ, có nghĩa là thông tin không được chia sẻ với mức độ khẩn cấp như tình huống yêu cầu. Cú sốc ngày 11/9 đã thúc đẩy một số cải cách đối với cộng đồng tình báo, nhưng không phải là suy nghĩ lại theo kiểu đất nước đã chứng kiến sau Thế chiến II. Như vậy, về tổng thể, an ninh quốc gia Mỹ hiện nay vẫn tồn tại trong thế giới mà cuộc tấn công Trân Châu Cảng đã tạo ra.
LÊ NGỌC/VOV
Những chiến trường khắc nghiệt nhất trong lịch sử chiến tranh
