Theo Điều 47 Bộ luật Hình sự và Điều 106 Bộ luật Tố tụng hình sự quy định như sau:
Điều 47. Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm (BLHS 2015)
1. Vật, tiền được sử dụng vào việc phạm tội, vật, tiền do phạm tội mà có, tang vật và phương tiện phạm tội khác thì bị tịch thu, sung vào ngân sách nhà nước.
Điều 106. Xử lý vật chứng (BLTTHS 2015)
2. Vật chứng được xử lý như sau:
a) Vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật thuộc loại cấm lưu hành thì bị tịch thu, sung vào ngân sách nhà nước hoặc tiêu hủy;
b) Vật chứng là tài sản, tiền do phạm tội mà có thì bị tịch thu, sung vào ngân sách nhà nước;
c) Vật chứng không liên quan đến vụ án thì trả lại cho người sở hữu hợp pháp hoặc người quản lý hợp pháp;
d) Vật chứng là tài sản bị chiếm đoạt thì trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp.
Như vậy, theo quy định trên thì đối với vật chứng là tài sản, tiền do phạm tội mà có thì bị tịch thu, nộp vào ngân sách nhà nước. Có nghĩa rằng đối với số tiền, vật mà chứng minh được người phạm tội dùng vào việc đánh bạc và khoản tiền, vật thu lợi bất chính từ hành vi đánh bạc đó phải bị tịch thu, nộp vào ngân sách nhà nước.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Tuy nhiên, trong thực tiễn đã gặp phải vướng mắc khi xác định có tịch thu hay không số tiền mà các bên đánh bạc chưa thanh toán cho nhau, đặc biệt là khi đánh bạc thông qua các nền tảng trực tuyến như cược số lô, số đề, đánh bài tây qua mạng xã hội. Theo đó, nếu người cược số lô, số đề hoặc đánh bài tây thắng thì bên còn lại có trách nhiệm chuyển số tiền đã cược cho người thắng. khi đã thực hiện việc chuyển tiền thì đương nhiên số tiền đó được xác định là số tiền thu lợi bất chính nên phải bị tịch thu, nộp vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, đối với trường hợp các bên chưa thanh toán số tiền thắng cho nhau mà chỉ xác định số tiền thắng. Vậy có tịch thu số tiền đó không? Vấn đề này hiện nay còn tồn tại 02 quan điểm:
Quan điểm thứ nhất cho rằng phải tịch thu toàn bộ số tiền liên quan đến hành vi đánh bạc, bao gồm cả tiền mà người chơi đã dùng để mua số lô, số đề và khoản tiền trúng thưởng mà người tổ chức đề ra (kể cả chưa thanh toán số tiền thắng cược cho nhau). Đây chính là số tiền gắn liền trực tiếp với hành vi phạm tội - vừa là công cụ để thực hiện, vừa là khoản thu lợi bất hợp pháp mà các bên sẽ nhận được nếu không bị ngăn chặn kịp thời. Việc áp dụng biện pháp thu giữ toàn bộ số tiền này là cần thiết nhằm đảm bảo xử lý triệt để, ngăn chặn tận gốc hành vi vi phạm. Thực tế cho thấy, giữa người mua và người bán lô, đề đã có sự thỏa thuận cụ thể về hình thức chơi, phương thức giao dịch và thời điểm thanh toán, cho thấy tội phạm đã hoàn tất với đầy đủ yếu tố cấu thành. Kết quả thắng thua đã được xác lập, thể hiện rõ mục đích cuối cùng của các bên là hướng đến việc chiếm hưởng tiền thưởng hoặc tiền thắng bạc. Vì vậy, việc tịch thu toàn bộ khoản tiền liên quan là phù hợp với quy định pháp luật và đảm bảo tính răn đe, công bằng trong xử lý tội phạm.
Quan điểm thứ hai (cũng là quan điểm của tác giả) cho rằng, trong trường hợp các bên tham gia đánh bạc dưới hình thức chơi số lô, số đề mà chưa thực hiện việc thanh toán với nhau, thì chỉ nên tịch thu số tiền mà người chơi đã dùng để mua số đề, vì đây là phương tiện cụ thể đã được sử dụng để thực hiện hành vi phạm tội. Ngược lại, số tiền trúng thưởng của người chơi - mặc dù là mục tiêu mà họ hướng đến thông qua việc đánh bạc - chưa thể xem là tài sản do phạm tội mà có tại thời điểm bị phát hiện, bởi người chơi chưa thực sự nhận được hoặc chiếm hưởng khoản tiền đó trên thực tế. Do đó, khoản tiền này không đủ cơ sở để xác định là thu lợi bất chính từ tội phạm. Việc tách bạch như vậy là cần thiết để đảm bảo nguyên tắc xử lý đúng người, đúng hành vi, phù hợp với thực tiễn và đúng tinh thần của các quy định pháp luật hiện hành.
Để đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật, tác giả cho rằng các cơ quan có thẩm quyền cần ban hành hướng dẫn cụ thể về vấn đề này.
NGUYỄN THANH HUYỀN
Tòa án Quân sự Quân khu 7
