Xã hội hóa dịch vụ công ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

(LSVN) - Nhằm giảm gánh nặng tài chính của nhà nước thì xã hội hóa dịch vụ công là một trong những nội dung quan trọng nhất trong mô hình quản lý công mới ở các nước phát triển. Xã hội hóa dịch vụ công đồng nghĩa với việc giảm thiểu trách nhiệm của nhà nước trong cung cấp các dịch vụ, nhà nước đóng vai trò điều tiết bảo đảm sự có mặt của dịch vụ công đó thay vì trực tiếp cung cấp các dịch vụ công. Như vậy, vai trò của nhà nước lúc này dần trở thành người "lái thuyền" thay vì người "chèo thuyền" như trước đây.

Xã hội hoá là việc huy động nguồn lực từ trong nhân dân và sự tham gia của người dân vào việc giải quyết các vấn đề thuộc chính sách xã hội của Nhà nước, nhưng không làm giảm vai trò, trách nhiệm của nhà nước trong việc đảm bảo các dịch vụ công cơ bản cho người dân.

Khi kinh tế và đời sống xã hội phát triển thì ngày càng có thêm nhiều loại hình mới về dịch vụ công với những phương thức cung cấp mới. Cùng với sự mở rộng của nền kinh tế thị trường, mức sống và lối sống của người dân ngày càng được nâng cao, phát sinh nhiều nhu cầu xã hội mới, nhất là sự khác biệt về nhu cầu giữa các đối tượng, thành phần và khu vực khác nhau (thành thị, nông thôn). Sự thay đổi như vậy luôn tạo nên áp lực về cho chính quyền (tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, ngân sách…), vượt quá khả năng cung ứng và quản lý của nhà nước. Do đó, xã hội hóa dịch vụ công là xu hướng tất yếu mà tất cả các thành phố đều phải phát huy trong quá trình xây dựng và phát triển đô thị.

Hiện nay có các hình thức xã hội hóa dịch vụ công như sau:

Nhà nước ủy quyền cho các tổ chức xã hội hay các công ty tư nhân cung ứng một số dịch vụ mà nhà nước có trách nhiệm bảo đảm và thường có nguồn kinh phí từ ngân sách (vệ sinh môi trường, hệ thống cấp thoát nước, thu gom và xử lý rác thải...). Các tổ chức và công ty được ủy quyền phải tuân thủ những quy định của nhà nước và được nhà nước cấp kinh phí.

Chuyển giao trách nhiệm cung ứng dịch vụ công cho một số tổ chức ngoài nhà nước có điều kiện thực hiện có hiệu quả (đào tạo, khám chữa bệnh, tư vấn, giám định). Các tổ chức ngoài nhà nước (như các hiệp hội nghề nghiệp, các tổ chức xã hội) này được khuyến khích hoạt động theo cơ chế không vì lợi nhuận, mà chỉ thu phí để tự trang trải.

Tư nhân hóa một số dịch vụ công theo những tiêu chí về quyền lợi và trách nhiệm, đồng thời nhà nước vẫn giám sát và bảo đảm lợi ích công cộng theo pháp luật. Ở trình độ phát triển cao về kinh tế và xã hội, nhà nước mua dịch vụ công từ khu vực tư nhân, những dịch vụ mà tư nhân có thể làm tốt. Nhờ đó, số người làm dịch vụ trong cơ quan nhà nước sẽ được giảm bớt.

Thực trạng xã hội hóa dịch vụ công ở Việt Nam

Đảng và Nhà nước ta có nhiều chủ trương, chính sách về đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ công, nhằm huy động nguồn lực từ trong nhân dân và sự tham gia của người dân vào việc giải quyết các vấn đề thuộc chính sách xã hội của Nhà nước, nhưng không làm giảm vai trò, trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm các dịch vụ công cơ bản cho người dân.

Thời gian qua, chúng ta đã đạt được một số thành quả từ việc xã hội hóa dịch vụ công trên tất cả các lĩnh vực đời sống. Bắt đầu từ thay đổi nhận thức về vai trò của Nhà nước đối với các dịch vụ công liên quan đến thủ tục hành chính - lĩnh vực mà trước đây chỉ có Nhà nước đảm trách - thì hiện nay đã đã chuyển giao một phần cho các tổ chức ngoài nhà nước. Các chính sách, quy định làm cơ sở cho việc thực hiện chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa đã được Chính phủ nghiên cứu, ban hành nhằm thu hút các nguồn lực tham gia vào hoạt động phát triển sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục, thể thao.

Kết quả cho thấy, hệ thống các cơ sở cung ứng dịch vụ công ngoài công lập ngày càng phát triển đáp ứng một phần đáng kể nhu cầu của xã hội trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa và thể dục, thể thao…, tạo công ăn việc làm cho hàng chục vạn người. Mạng lưới các trường, cơ sở đào tạo, dạy nghề ngoài công lập được mở rộng ở các cấp học. Trình độ đào tạo; tỷ lệ học sinh, sinh viên ở các trường ngoài công lập ngày càng tăng. Nhiều cơ sở y tế ngoài công lập được thành lập ở các địa phương, thực hiện cấp cứu, khám, chữa bệnh cho hàng triệu lượt người, góp phần giảm tải cho các cơ sở khám, chữa bệnh công lập. Các cơ sở cung ứng dịch vụ văn hóa và thể dục, thể thao ngoài công lập tăng nhanh, thu hút được nhiều nguồn lực, nhiều thành phần kinh tế trong xã hội tham gia.

Chúng ta thực hiện có hiệu quả chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa, huy động được nhiều nguồn lực xã hội để cùng với ngân sách nhà nước đầu tư cho các lĩnh vực dịch vụ công, tạo điều kiện cho ngân sách nhà nước tập trung đầu tư phát triển các cơ sở công lập phục vụ những vùng nghèo, người nghèo và bảo đảm những dịch vụ cơ bản như giáo dục phổ cập; các chương trình mục tiêu quốc gia; y tế dự phòng, y tế cơ sở, chăm sóc sức khoẻ cơ bản cho các đối tượng chính sách, người nghèo... Thúc đẩy việc hình thành cơ chế cạnh tranh giữa các loại hình tổ chức cung ứng dịch vụ công lập và ngoài công lập nhằm mở rộng và nâng cao chất lượng phục vụ; nâng cao ý thức trách nhiệm và mở rộng sự tham gia của toàn dân vào sự nghiệp phát triển giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục, thể thao… của đất nước.

Tuy nhiên, hiện nay, việc tăng nhanh số lượng các cơ sở cung ứng dịch vụ ngoài công lập đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước phải có những biện pháp quản lý mới, nội dung và phương thức quản lý cần thay đổi do có nhiều vấn đề nảy sinh trong việc kiểm soát chất lượng dịch vụ. Không ít các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân thường chú trọng đến lợi nhuận nhiều hơn nên có xu hướng đẩy cao giá dịch vụ, các loại phí dịch vụ bị điều chỉnh tùy tiện, chất lượng dịch vụ không tương xứng, cơ chế tài chính thiếu minh bạch. Nhiều cơ sở tư nhân được thành lập tự phát khó kiểm soát được chất lượng, như hàng loạt trường mầm non tư thục thành lập nhưng không đáp ứng đủ về không gian cho trẻ, thực phẩm và các điều kiện chăm sóc trẻ cũng không được bảo đảm, thiếu giáo viên cơ hữu; các cơ sở khám, chữa bệnh không đáp ứng được yêu cầu, nâng tùy tiện giá thuốc; các hãng phim chạy theo xu hướng giải trí rẻ tiền, thiếu tính giáo dục, định hướng...

Tất cả đang đặt ra vấn đề về kiểm soát chất lượng đối với các dịch vụ được khối tư nhân cung ứng cho xã hội. Tất nhiên, tình trạng kém chất lượng trong cung ứng dịch vụ không bắt nguồn từ việc xã hội hóa, song mức độ xã hội hóa ồ ạt, thiếu kiểm soát rõ ràng đã tác động tiêu cực đến quyền lợi của người thụ hưởng dịch vụ… 

Nguyên nhân của những hạn chế trên là do:

Thứ nhất, quan niệm, nhận thức của xã hội về xã hội hóa chưa toàn diện và đầy đủ, mới xem xã hội hóa là biện pháp huy động sự đóng góp tạm thời trong điều kiện Nhà nước đang khó khăn về tài chính và ngân sách, chưa thực sự quan tâm và quyết tâm đẩy mạnh xã hội hóa gắn với nâng cao chất lượng các hoạt động dịch vụ công.

Thứ hai, một bộ phận cán bộ, công chức và người dân có tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự cung cấp của Nhà nước, trong khi việc thông tin, tuyên truyền về mục tiêu, sự cần thiết của xã hội hóa chưa được quan tâm đúng mức.

Thứ ba, những chính sách, quy định, cơ chế để thu hút đầu tư của các nguồn lực xã hội để phát triển các dịch vụ công ngoài công lập chưa đủ thu hút, chưa đủ mạnh; các chính sách đòn bẩy kinh tế như thuế, tín dụng, đất đai, chế độ tiền lương, bảo hiểm xã hội chưa được triển khai thực hiện đồng bộ và nhất quán để thúc đẩy sự phát triển của hệ thống các cơ sở dịch vụ ngoài công lập. Công tác phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương chưa chặt chẽ, công tác chỉ đạo triển khai thực hiện của Nhà nước chưa quyết liệt.

Thứ tư, thói quen bao cấp, cửa quyền của cơ quan nhà nước chưa xóa bỏ hết, đồng thời chưa hình thành được thói quen về yêu cầu xã hội hóa dịch vụ công trong xã hội, trong khi đó, tính tự phát của thị trường và người dân phát sinh khá phổ biến gây ra nhiều khó khăn cho những người muốn sống đúng pháp luật hay cạnh tranh lành mạnh. Những tiêu cực, nạn hối lộ, tham những vẫn diễn ra trong các hoạt động liên quan tới đầu tư công. Mặt khác, nhiều lĩnh vực khu vực tư chưa đủ lớn mạnh để tiếp nhận việc cung ứng dịch vụ một cách tốt nhất, do đó Nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo cung ứng dịch vụ.

Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của xã hội hóa dịch vụ công tại Việt Nam thời gian tới

Nâng cao hiệu quả của việc xã hội hóa dịch vụ công là yêu cầu tất yếu trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, nhất là khi hiện nay công tác xã hội hóa thực hiện chưa đủ mạnh. Muốn thúc đẩy việc xã hội hóa dịch vụ công cốt lõi là cần nâng cao chất lượng phục vụ, đặt chức năng phục vụ lên hàng đầu, đồng thời thực hiện hiệu quả nhóm giaỉ pháp sau:

Nhà nước chỉ nên thực hiện vai trò “người lái đò”

Kinh nghiệm thế giới cũng như thực tiễn quá trình xã hội hóa dịch vụ công trong nhiều lĩnh vực tại Việt Nam thời gian qua cho thấy, mở cửa và huy động tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ công không có nghĩa là Nhà nước không làm gì, không còn vai trò gì.

Theo một khảo sát của VCCI phối hợp với Ngân hàng Thế giới thực hiện trước đây, ghi nhận nhiều ý kiến lo ngại về những nguy cơ khi tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ công như có thể tăng giá dịch vụ, khó kiểm soát chất lượng, nguy cơ lừa đảo, gian dối trong kinh doanh, thậm chí cả tình trạng độc quyền, tham nhũng, doanh nghiệp sân sau…

“Chính vì vậy, vai trò của Nhà nước thay vì là “người chèo đò” thì thành “người lái đò”. Theo đó, Nhà nước phải đặt ra quy định, tiêu chuẩn, tổ chức thực thi, giám sát thực thi các quy định, tiêu chuẩn này, giải quyết tranh chấp… Nhà nước phải đại diện cho người dân, cho nền kinh tế, cho lợi ích chung để thúc đẩy, giám sát và quản lý các nhà cung cấp dịch vụ. Nhiệm vụ của các bộ ngành, địa phương sắp tới không phải là tự mình làm dịch vụ nữa, không tự mình “vừa đá bóng vừa thổi còi” như trong thời gian qua nữa, mà phải tập trung vào việc xây dựng thể chế để thị trường có thể vận hành hiệu quả”

Từ những phân tích trên, để thực hiện việc “lái đò” của nhà nước cần phải:

 Tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phát triển và quản lý cung cấp dịch vụ công nói chung và cụ thể đối với từng lĩnh vực. Trong đó cần chế định cơ chế tự chủ phù hợp và hiệu quả (đồng bộ về thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, về tổ chức biên chế và nhân sự, về cơ chế tài chính; đặt mục tiêu thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn làm trọng tâm) đối với các đơn vị cung cấp dịch vụ công trong từng lĩnh vực và từng cấp độ tự chủ. Đổi mới và hoàn thiện đồng bộ cơ chế, chính sách đẩy mạnh xã hội hóa việc cung cấp dịch vụ công theo đúng chủ trương của Đảng và Nhà nước và phù hợp với bản chất, loại hình điều kiện của từng lĩnh vực. Tách quản lý nhà nước với quản trị đơn vị sự nghiệp công lập và việc cung ứng dịch vụ công; cơ quan quản lý nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt động nội bộ của đơn vị sự nghiệp công lập.

Đổi mới tổ chức bộ máy hệ thống quản lý nhà nước về các lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp thuộc các bộ, ngành từ trung ương xuống cơ sở theo hướng tinh gọn, không trùng chéo về chức năng nhiệm vụ và tổ chức, bộ máy, nhân sự. Hoàn thiện cơ chế vận hành, chế định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và trách nhiệm giải trình của từng cấp, từng đơn vị, từng cá nhân, nhất là những người đứng đầu.

Xây dựng, hoàn thiện định mức kinh tế - kỹ thuật đối với từng loại hình dịch vụ công; tiêu chí phân loại, xếp hạng các đơn vị sự nghiệp công lập; tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ và chất lượng dịch vụ công của đơn vị sự nghiệp công lập theo ngành, lĩnh vực.

Nhà nước tiếp tục tăng đầu tư cho phát triển các lĩnh vực cung cấp dịch vụ sự nghiệp công, song  đổi mới cơ chế phân bổ và cấp kinh phí: Xây dựng và hoàn thiện các danh mục dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước trong từng lĩnh vực. Đổi mới cơ chế, cơ cấu và phương thức đầu tư theo nguyên tắc: Đối với các dịch vụ công cộng hoàn hảo và các dịch vụ công cộng quan trọng thiết yếu liên quan đến đời sống của người dân, Nhà nước bảo đảm kinh phí để thực hiện; đối với các dịch vụ công mang tính đặc thù của một số ngành, lĩnh vực cần thiết cho nhu cầu xã hội thực hiện theo cơ chế đặt hàng, thực hiện cơ chế đấu thầu cung cấp dịch vụ công khai, bình đẳng cho các cơ sở công lập và ngoài công lập cùng tham gia; đối với các dịch vụ công khác thực hiện theo cơ chế xã hội hóa, liên kết, hợp tác công - tư huy động sự tham gia cung ứng của các chủ thể trong xã hội.

Nhà nước có chế định phù hợp và quản lý có hiệu quả khung các loại phí, lệ phí và giá các dịch vụ công. Nghiên cứu việc chuyển đổi từ phí sang thực hiện giá dịch vụ sự nghiệp công phù hợp với từng lĩnh vực theo hướng Nhà nước quy định khung giá dịch vụ đối với các loại dịch vụ cơ bản, thiết yếu đối với xã hội, từng bước tính đủ các chi phí trong giá dịch vụ sự nghiệp. Trong một số linh vực chuyển sang thực hiện phương thức hỗ trợ trực tiếp kinh phí cho các đối tượng  được thụ hưởng để mua dịch vụ sự nghiệp công từ thị trường, thay vì chế độ miễn, giảm giá dịch vụ thông qua các đơn vị sự nghiệp công lập.

Nhà nước đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên đối với các đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc ít người.

Rà soát, hoàn thiện quy hoạch mạng lưới các đơn vị sự nghiệp cung cấp dịch vụ công theo hướng chuyển từ quy hoạch theo đơn vị hành chính sang quy hoạch theo nhu cầu của xã hội và thị trường. Chuyển các đơn vị sự nghiệp công lập có đủ điều kiện sang hình thức công ty cổ phần theo quy định của Nhà nước.

Chuyển các đơn vị sự nghiệp công lập của Bộ, ngành về cho chính quyền địa phương quản lý với vai trò chủ quản. Bộ chỉ thực hiện chủ quản đối với các đơn vị sự nghiệp công lập phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước của Bộ và một số đơn vị sự nghiệp quan trọng, chuyên sâu.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công đúng các quy định của pháp luật.

Phân định các loại dịch vụ trong từng lĩnh vực

Trong điều kiện cụ thể của đất nước (nhất là về nguồn lực) phải phân định cho rõ các loại dịch vụ trong từng lĩnh vực (dịch vụ công, dịch vụ công cộng thuần túy, dịch vụ công cộng không thuần túy…), xác định phạm vi của các loại dịch vụ đó, vì mỗi loại dịch vụ đó được cung cấp với những cơ chế khác nhau, nguồn lực khác nhau, đối tượng khác nhau…; đối với các dịch vụ công cộng thuần túy thường được cung cấp mang tính chất “bao cấp” cao hơn, còn đối với các dịch vụ công khác thì tính chất bao cấp sẽ ít hơn, thậm chí có thể hoàn toàn theo cơ chế thị trường. Trên thực tế, trong mỗi lĩnh vực dịch vụ đều có các loại dịch vụ với các tính chất khác nhau đó. Mỗi loại dịch vụ sẽ cần có cơ chế cung cấp tương thích.

 Bên cạnh đó, quyền sở hữu trong các loại hình xã hội hóa dịch vụ công cần được làm rõ để người dân và xã hội hiểu đúng, hiểu đủ; đồng thời hình thành các quan niệm đúng đắn, phù hợp liên quan đến các vấn đề về dịch vụ ngoài công lập. Hoàn thiện pháp luật một cách đồng bộ, trao thẩm quyền cụ thể cho từng loại cơ quan thực hiện quản lý và cung ứng dịch vụ công; đặt chế tài xử lý vi phạm cùng với cơ chế bảo đảm thực hiện các chế tài đó khi có hành vi vi phạm. Xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý với những cơ chế, chính sách ưu đãi hiệu quả và khả khi nhằm khuyến khích việc chuyển đổi mô hình hoạt động đối với các đơn vị sự nghiệp bán công và công lập sang hình thức tư thục, cũng như việc thành lập các cơ sở ngoài công lập, cổ phần hóa...

Từng bước chuyển cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập sang cơ chế cung ứng dịch vụ. Xây dựng các chế độ học phí, viện phí và phí, lệ phí trong các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao... được tính toán đầy đủ, bao gồm các chi phí cơ bản, phù hợp với khả năng huy động các nguồn lực trong xã hội và phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa phương, từng loại đối tượng. Cần có những quy định rõ về chức năng, nhiệm vụ, phạm vi tự chịu trách nhiệm đối với những cơ sở công lập chuyển đổi sang hoạt động theo cơ chế sự nghiệp - tự chủ, tự hạch toán, tự chịu trách nhiệm. Cơ chế tài chính cần được làm rõ và mức độ vượt quá để Nhà nước có thể can thiệp kịp thời, tránh để tình trạng không kiểm soát được. Quy định rõ Nhà nước sẽ can thiệp khi có những thay đổi khách quan như thay đổi mức phí, khi giá dịch vụ cao hơn mặt bằng chung hoặc khi thực hiện chính sách xã hội…

Thiết lập cơ chế kiểm tra, kiểm soát hợp lý, quan trọng là phải ban hành được các chuẩn về chất lượng dịch vụ công

Hiện nay, các dịch vụ công mới chỉ cung ứng tới người dân và xã hội một cách thụ động, mức độ cung ứng cơ bản, thiết yếu so với nhu cầu và chưa có một hệ thống chuẩn mực để so sánh, đánh giá và hướng tới. Phương thức cung ứng vẫn còn hạn chế, dập khuôn, kém năng động và chưa phù hợp với các vùng miền có đặc điểm kinh tế, xã hội khác nhau. Cần xây dựng và ban hành tiêu chuẩn hóa về cán bộ, điều kiện cơ sở vật chất và những yêu cầu khác đối với các cơ sở ngoài công lập; quy định chế độ thông tin, báo cáo và trách nhiệm giải trình của các đơn vị dịch vụ sự nghiệp công. Hình thành các tổ chức kiểm định, đánh giá chất lượng dịch vụ độc lập theo ngành, lĩnh vực; xây dựng cơ chế giám sát và đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra để kịp thời xử lý những hiện tượng tiêu cực, tuỳ tiện. Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức phi chính phủ trong quản lý và tổ chức cung ứng dịch vụ công. Chế độ chịu trách nhiệm phải được thực hiện nghiêm túc và thường xuyên. 

Nhận thức rõ, đúng, đầy đủ hơn về bản chất và chế định cơ chế xã hội hóa phù hợp, hiệu quả trong sản xuất và cung cấp dịch vụ công   

Trong cơ chế kế hoạch tập trung, do vai trò quan trọng của dịch vụ công cộng nên việc sản xuất và cung ứng các dịch vụ công cộng được xác định là "sự nghiệp" của xã hội và do các đơn vị công lập thực hiện theo cơ chế bao cấp. Chuyển sang cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, sự phát triển nhanh chóng, phong phú và đa dạng của nhu cầu về dịch vụ, những khiếm khuyết của mô hình cung ứng dịch vụ kiểu cũ đặt ra hàng loạt các vấn đề, đòi hỏi phải có những chuyển biến căn bản từ cách nhìn nhận về dịch vụ công, dịch vụ công cộng, về cơ chế huy động nguồn lực cho phát triển lĩnh vực này và trách nhiệm của Nhà nước, của xã hội trong việc tham gia cung ứng dịch vụ công cộng phù hợp cơ chế mới. Vì vậy xã hội hoá việc cung ứng dịch vụ công, dịch vụ công cộng là một chủ trương rất đúng đắn của Đảng và Nhà nước.

Xã hội hoá dịch vụ công cộng là với vai trò và trách nhiệm chủ đạo của Nhà nước, thực hiện đa dạng hoá các thành phần xã hội và các chủ thể trong toàn xã hội tham gia vào việc bảo đảm cung ứng dịch vụ công cộng. Xã hội hóa dịch vụ công cộng nhằm hai mục tiêu lớn: thứ nhất, phát huy tiềm năng trí tuệ và vật chất trong nhân dân, huy động toàn xã hội chăm lo phát triển các dịch vụ công cộng mà trước hết là các dịch vụ cơ bản, thiết yếu trong giáo dục, y tế, văn hoá, thể dục thể thao...; thứ hai là, tạo điều kiện để toàn xã hội, đặc biệt là các đối tượng chính sách và người nghèo, được thụ hưởng dịch vụ công cộng. Xã hội hoá phải được triển khai đồng bộ trên cả 3 nội dung: tăng cường vai trò của Nhà nước về quản lý, tăng đầu tư của Nhà nước gắn với đổi mới cơ chế đầu tư để nâng cao hiệu quả; đổi mới cơ chế hoạt động của các đơn vị công lập theo hướng nâng cao tính tự chủ, công khai, minh bạch, hiệu quả; đẩy mạnh phát triển các cơ sở ngoài công lập tham gia cung ứng dịch vụ theo quy hoạch của nhà nước.

Xã hội hoá dịch vụ công cộng không đơn thuẩn chỉ là huy động nguồn lực vật chất, nguồn lực tài chính của xã hội. Nội dung không kém phần quan trọng, thậm chí còn có thể quan trọng hơn là phát huy được trí lực và tinh thần trách nhiệm của xã hội đóng góp cho sự nghiệp chung nhằm phát triển về số lượng và nâng cao chất lượng dịch vụ công cộng.

Trong xã hội hoá, việc đổi mới cơ chế, chính sách khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế các chủ thể tham gia cung cứng dịch vụ công cộng cho xã hội là một nội dung rất quan trọng, nhằm huy động mọi nguồn lực, lực lượng trong dân và doanh nghiệp để phát triển các dịch vụ công cộng, đáp ứng nhu cầu về dịch vụ ngày càng cao, phong phú và đa dạng của xã hội; nếu chỉ dựa vào các cơ sở công lập thì không thể nào đáp ứng được. Việc đa dạng hoá các nguồn lực, các chủ thể cung ứng dịch vụ công cộng (công lập, ngoài công lập, kết hợp công tư) tạo nên sự cạnh tranh lành mạnh giữa các cơ sở nhằm không ngừng nâng cao hiệu quả và chất lượng dịch vụ công cộng.

Việc đổi mới cơ chế quản lý và phương thức cung ứng dịch vụ công, đặc biệt là dịch vụ công cộng gắn với đẩy mạnh xã hội hoá cung ứng dịch vụ có ý nghĩa về nhiều mặt, tạo thêm nguồn kinh phí cần thiết cho sự phát triển các dịch vụ phục vụ nhu cầu ngày càng cao của nhân dân và thực hiện tốt hơn công bằng xã hội, xóa bao cấp tràn lan; chi phí của các đơn vị dịch vụ công cộng không chỉ do ngân sách nhà nước đảm nhận, mà còn có phần thu từ những người được hưởng dịch vụ và từ cộng đồng. Xoá bỏ các khoản thu không chính thức, không minh bạch đang tồn tại khá phổ biến đi liền với sự phân phối không công bằng trong nội bộ các đơn vị làm dịch vụ, hạn chế và ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực trái đạo đức nghề nghiệp. Tạo thêm nguồn thu để cải cách chế độ tiền lương, trước hết là bảo đảm thu nhập thoả đáng hơn cho trên một triệu người đang làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là những người có tay nghề cao, cống hiến lớn. Xây dựng đồng bộ cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị sự nghiệp cung ứng dịch vụ công cộng, để các đơn vị này phát triển bền vững. Các cơ quan hành chính tập trung thực hiện đúng trách nhiệm và chức năng quản lý nhà nước đối với việc cung ứng dịch vụ công nói chung, đặc biệt là các dịch vụ công cộng.

Tăng cường hợp tác quốc tế

Tăng cường hợp tác quốc tế, tranh thủ các nguồn viện trợ nhằm đẩy mạnh cho giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ; có chính sách động viên, thu hút đội ngũ trí thức Việt kiều về nước tham gia giảng dạy, nghiên cứu khoa học, khám, chữa bệnh, hoạt động văn hóa, thi đấu thể thao…

Xã hội hóa dịch vụ công là một biện pháp hữu hiệu để giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và bình đẳng xã hội, nâng cao phúc lợi xã hội. Vai trò của Nhà nước là sáng tạo và vận dụng phương tiện lập pháp để tạo điều kiện cho tự do cạnh tranh một cách hoàn hảo trên lĩnh vực này. Tuy nhiên, việc đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ công cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt những nguyên tắc căn bản của việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, để tránh được tình trạng biến tướng từ “xã hội hóa” dịch vụ công thành “tư nhân hóa”, gây phản phát triển.

LÊ HIỀN