Chiến thuật chiến đấu mới
Những yếu tố nào đã mang lại cho người Mông Cổ khả năng đáng sợ như vậy?
Người đương thời để lại ký ức về những chiến công lẫy lừng của các chiến binh Mông Cổ. Các nguồn lịch sử ghi nhận phương thức chiến đấu khác thường của những người du mục: kỵ binh nhanh chóng di chuyển trên chiến trường, thay đổi hướng di chuyển, chiến thuật thường xuyên của họ là giả rút lui… Đồng thời, các chiến binh của họ sử dụng ngựa hoàn hảo, vừa phi ngựa vừa bắn cung, cả trong khi rút lui. Khi kẻ thù truy đuổi đang mất dần sức mạnh và sự tập trung, quân Mông Cổ nhận thấy lợi thế đã nghiêng về phía mình, lập tức đổi hướng di chuyển và phản công.
Các chiến thuật khác được quân Mông Cổ áp dụng là chia nhỏ quân địch thành nhiều phần để tiêu diệt và giăng bẫy phục kích. Kẻ thù kiệt sức và bỏ chạy trong việc truy đuổi các lực lượng chính của những người du mục đã nhận được một đòn tấn công từ một đội phục kích đã ẩn náu đâu đó. Hiệu quả chiến đấu của kỵ binh Mông Cổ khi rút lui cao hơn so với hầu hết các trận chiến đấu trực diện. Các chiến binh thảo nguyên đã sử dụng xuất sắc những con bài của mình - tính cơ động, khả năng giữ khoảng cách và sở hữu vũ khí. Người Mông Cổ đã thắng hàng trăm trận với những chiến thuật khá đơn giản, mà người Châu Âu không thể chống lại.
Các nhà biên niên sử đặc biệt chú ý đến khả năng bắn cung của người Mông Cổ từ khoảng cách hàng trăm mét. Nạn nhân của những mũi tên giết chết không chỉ người, mà còn cả ngựa. Sức mạnh của loại vũ khí này có thể giết chết ngựa ngay lập tức. Điều này ảnh hưởng đến trận chiến với kỵ binh của đối phương do triệt hạ ngựa dễ dàng hơn nhiều vì kích thước lớn và khi con ngựa bị trúng tên, người kỵ binh cũng bị loại khỏi vòng chiến đấu. Theo thời gian, người Mông Cổ đã cải tiến chiến thuật này và đưa ra các chiến thuật khác, họ luôn biết cách khéo léo sử dụng lợi thế của mình.
Một phát minh đã thay đổi tiến trình lịch sử
Nhiều nhà sử học, đáng chú ý là chuyên gia người Nga, Tiến sĩ Khoa học Lịch sử Sergei Nefedov, chỉ ra rằng, việc phát minh mang tính cách mạng một kết cấu cung mới đóng vai trò quyết định trong chiến thắng của những người du mục. Các chiến binh của thảo nguyên Á-Âu từ lâu đã sử dụng cung với thiết kế nhiều mảnh. Một vòm gỗ ở hai bên ở trung tâm của cánh cung được những người thợ thủ công nối lại với nhau bằng các tấm xương. Cánh cung đã trở nên đàn hồi hơn nhiều.
Ngoài việc tăng sức mạnh, sự đổi mới còn giúp giảm đáng kể kích thước của vũ khí và sử dụng nó với lợi ích tối đa khi cưỡi ngựa. Có đủ số lượng mũi tên, các chiến binh có thể bắn khi đang di chuyển, điều này có thể so sánh với việc sử dụng súng cầm tay tự động. Đồng thời, lực bắn của một mũi tên từ một loại vũ khí mới lớn đến mức không thua kém gì sức mạnh của những khẩu súng đầu tiên. Người Mông Cổ không biết rèn vũ khí bằng sắt, nhưng về kỹ năng chế tạo cung tên thì họ đã làm lu mờ tất cả các dân tộc khác.
Theo nhiều nguồn khác nhau, lực kéo của cung Mông Cổ tương đương 65-75 kg, trong khi lực kéo của những cung tốt nhất ở Châu Âu và Trung Quốc không đạt 40 kg. Lưu ý rằng cung của người Mông Cổ vào thời điểm bắt đầu các cuộc chinh phạt của Thành Cát Tư Hãn là một sự đổi mới độc quyền của người Mông Cổ. Các chiến binh có thể bắn 12 mũi tên mỗi phút, tương đương với tốc độ bắn của súng trường thế kỷ 20. Ngoài ra, người Mông Cổ được dạy về cách bắn chính xác từ thời thơ ấu. Mức tối thiểu của người Mông Cổ là bắn trúng các bộ phận khác nhau của cơ thể người khi phi nước đại từ khoảng cách 30 bước.
Việc chế tạo cung ghép của người Mông Cổ có thể được so sánh với việc rèn kiếm samurai. Các lớp gỗ và các tấm xương, giống như các lớp kim loại trong kiếm Nhật, được kết nối với nhau bằng một công nghệ đặc biệt. Việc sản xuất vũ khí đòi hỏi một lượng công sức đáng kể. Hơn nữa, điều này không phải lúc nào cũng khả thi. Ví dụ, trong điều kiện khí hậu ẩm ướt, không thể đạt được độ bền kết cấu cần thiết: không thể làm khô các bộ phận được dán. Lợi thế trong việc phát triển một loại vũ khí mới cũng được tạo ra bởi lối sống đặc biệt của những người du mục. Để kéo dây cung một cách mạnh mẽ và thường xuyên nhất có thể (các tay đua có thể làm điều này hàng trăm lần trong giờ chiến đấu), cần phải được đào tạo đặc biệt.
Những người du mục đã học bắn súng và cưỡi ngựa từ khi còn nhỏ. Kết quả của nhiều năm khổ luyện, kỹ năng bắn súng trên lưng ngựa đã được phát triển. Cả người Châu Âu và người Arab đều không thể sử dụng loại vũ khí mới ở mức tương tự. Một yếu tố khác ảnh hưởng đến sự thành công của việc sử dụng cung của người Mông Cổ bởi một số cộng đồng bộ lạc nhất định, các nhà sử học cho rằng không thể tiếp cận vũ khí hạng nặng đối với đa số dân du mục. Áo giáp và gươm kim loại chỉ được tìm thấy trong một số lễ chôn cất: rất có thể, chúng chỉ dành cho những chiến binh giàu có.
Đội quân, chủ yếu bao gồm các cung thủ được trang bị nhẹ, có thể liên tục né tránh các cuộc va chạm trực diện với kẻ thù, kiệt sức và bắn chúng, và thường thì trên chiến trường, họ thậm chí còn không sử dụng đến gươm và giáo. Các chiến thuật chiến đấu mới, xuất hiện cùng với cánh cung của người Mông Cổ, đã giúp những người du mục có một bước nhảy vọt về chất trong nghệ thuật chiến tranh và tạo ra một đế chế với quy mô chưa từng có trước thời điểm đó.
Điều kiện sinh tồn khắc nghiệt
Điều kiện khí hậu buộc người Mông Cổ phải lang thang không ngừng để tìm kiếm những đồng cỏ sơ sài, thường xuyên phải chịu lạnh hoặc nóng, đói và khát. Trẻ em Mông Cổ học cách cưỡi ngựa và bắn cung cùng lúc với cách đi bộ vì không có cách nào khác để tồn tại trên thảo nguyên. Họ dành nhiều thời gian trên lưng ngựa hơn những kỵ sĩ giỏi nhất của các dân tộc đã định cư.
Những chiến binh Mông Cổ bình thường cũng có kỹ năng chiến đấu cao hơn nhiều so với những chiến binh giỏi nhất của kẻ thù Mông Cổ. Đối với người Mông Cổ, những kỹ năng này thậm chí không phải là chiến đấu, mà là lao động. Con ngựa Mông Cổ trông giống như chủ nhân của nó. Đó là một trong những giống ngựa kiên cường nhất - có thể đi những quãng đường xa, hài lòng với thức ăn đạm bạc và một ít nước. Người Mông Cổ hiểu ngựa của họ theo cách mà một người cưỡi ngựa của các nước khác sẽ không bao giờ hiểu được.
Ngoài những điều kiện sinh tồn khắc nghiệt, tổ chức xã hội là một đặc điểm quan trọng khác của người Mông Cổ. Hệ thống bộ lạc của họ là một cấp độ tổ chức thấp hơn so với chế độ phong kiến. Nhưng Thành Cát Tư Hãn đã có công cải cách xã hội Mông Cổ, biến nhược điểm của hệ thống thị tộc thành ưu điểm. Thành Cát Tư Hãn trở thành thủ lĩnh của các thủ lĩnh, thống nhất các bộ tộc. Ông đã xây dựng một chiều dọc quyền lực rõ ràng và cứng rắn chưa từng có vào thời điểm đó. Trong đó, mỗi cấp quản lý đều phải chịu trách nhiệm trước cấp trên về những người kém cỏi dưới quyền.
LÊ NGỌC/VOV
10 đòn sấm sét của Hồng quân giúp giải phóng gần như toàn bộ Liên Xô khỏi Đức Quốc xã
