Suốt hơn một thế kỷ, chúng ta cấm, siết rồi truy quét, nhưng cờ bạc không biến mất; nó chỉ thay hình đổi dạng, đi vào vùng tối và trở nên khó kiểm soát hơn. Bởi vậy, câu hỏi đúng của Việt Nam hôm nay không còn là “có cho người Việt vào casino hay không”, mà là Nhà nước sẽ quản lý một hành vi rủi ro cao bằng mô hình nào để vừa bảo vệ xã hội, vừa giữ được năng lực giám sát của mình.
Cấm tuyệt đối là một ảo tưởng đã được lịch sử kiểm chứng. Những sắc lệnh cấm đánh bạc từ thời phong kiến không ngăn được việc người dân cắm ruộng, bán đất trả nợ thua bài. Sau 1975, lệnh cấm tiếp tục tồn tại, nhưng cờ bạc chỉ rút vào hoạt động ngầm. Khi Internet xuất hiện, hàng nghìn đường dây xuyên biên giới cho thấy một quy luật rõ ràng: con người không dừng lại vì chúng ta cấm; họ chỉ chuyển sang nơi Nhà nước không thể nhìn thấy. Kết quả là Nhà nước mất thuế, mất dữ liệu hành vi và mất luôn khả năng can thiệp khi người dân chìm trong vòng xoáy nợ nần, cầm cố sổ đỏ, lừa đảo hay bạo lực. Cấm tuyệt đối không khiến cờ bạc biến mất; nó chỉ khiến Nhà nước đứng ngoài cuộc chơi và để thị trường đen thao túng.
Nhưng mở cửa thiếu kỷ luật cũng là con đường dẫn đến thảm họa. Singapore - quốc gia có mô hình quản lý casino nghiêm ngặt nhất châu Á - vẫn phải đưa hơn 37% người bản địa vào danh sách cấm vĩnh viễn vì nghiện cờ bạc. Ở Hàn Quốc, khu vực quanh Kangwon Land từng chứng kiến tỉ lệ phá sản cá nhân tăng đột biến, buộc Nhà nước phải tái cấu trúc chính sách. Thậm chí tại Hoa Kỳ - nơi được gắn với hình ảnh “tự do casino”, thì phần lớn các bang vẫn cấm hoặc hạn chế rất chặt.
Casino mở cửa thiếu kỷ luật có thể kéo theo nợ nần gia tăng, giao dịch giả cách, cầm cố tài sản, đổ vỡ gia đình và tội phạm phát sinh ở mức không quốc gia nào chịu nổi. Khi xã hội chưa sẵn sàng về kỷ luật, tài chính và tâm lý, mở cửa không phải cơ hội mà là lời mời gọi rủi ro.
Chính vì vậy, bài toán của Việt Nam không phải mở hay cấm, mà là mở như thế nào để Nhà nước mạnh hơn hành vi rủi ro. Một mô hình casino an toàn phải đặt trên nền của pháp luật, dữ liệu và giám sát theo thời gian thực: giới hạn đối tượng dựa trên năng lực tài chính và lịch sử tín dụng; áp dụng định danh điện tử để theo dõi hành vi; thiết lập hạn mức thua lỗ theo tháng; triển khai cơ chế tự cấm và cơ chế gia đình yêu cầu cấm giống Singapore; bắt buộc kiểm toán độc lập; Kiểm soát rửa tiền bằng tiêu chuẩn AML/KYC (chống rửa tiền - nhận diện khách hàng) và nhu cầu xây dựng cơ quan giám sát chuyên ngành kiểu MAS (Cơ quan quản lý tiền tệ Singapore) - nơi casino bị quản lý như một lĩnh vực rủi ro cao ngang ngân hàng.
Không có quốc gia thành công nào thả nổi casino. Tất cả đều đặt nó dưới một kỷ luật pháp lý, dữ liệu, công nghệ đủ mạnh để kiểm soát mọi biến động.
Bản chất của cờ bạc không nằm ở trò chơi; nó nằm ở tâm lý thắng - thua, ở sự “cay cú” của người chơi, ở khả năng tài chính mỏng manh của nhiều gia đình và ở tốc độ lan truyền của công nghệ. Nếu chỉ dựa vào đạo đức hay hy vọng rằng người chơi sẽ tự kiểm soát mình, chính sách chắc chắn thất bại. Con người không tiết chế trước một hoạt động thiết kế để kích thích rủi ro. Chỉ có Nhà nước - với dữ liệu, pháp luật và quyền lực điều tiết, mới đủ khả năng kiểm soát nó.
Một chính sách casino hiện đại phải xuất phát từ nhận thức rằng cờ bạc không thể xóa bỏ, chỉ có thể quản lý. Nếu chúng ta không đưa hành vi ấy vào khuôn khổ, người dân sẽ tìm đến những casino ở nước ngoài hoặc nền tảng xuyên biên giới, nơi Nhà nước không có quyền hạn, không có dữ liệu và càng không có khả năng bảo vệ họ. Điều nguy hiểm không phải là casino tồn tại, mà là casino tồn tại bên ngoài tầm giám sát của Nhà nước.
Bởi vậy, vấn đề không còn là “có nên mở cửa hay không”, mà là Việt Nam đã đủ điều kiện để mở hay chưa. Về mặt lý thuyết, quản lý tốt luôn tốt hơn cấm đoán. Nhưng với casino - một hành vi rủi ro đặc biệt cao, có khả năng đánh sập tài sản, gia đình và trật tự xã hội trong thời gian rất ngắn, thì lý thuyết chỉ có giá trị khi năng lực quản lý thực tế đủ mạnh để gánh chịu hệ quả.
Mở cửa chỉ thực sự có ý nghĩa khi Nhà nước giữ được quyền kiểm soát tuyệt đối đối với hành vi và dòng tiền; khi dữ liệu đủ sâu để phát hiện sớm rủi ro; khi cơ chế giám sát đủ độc lập để không bị bào mòn bởi lợi ích cục bộ; và khi gia đình, cộng đồng có công cụ pháp lý đủ mạnh để can thiệp trước khi đổ vỡ xảy ra. Nếu những điều kiện đó chưa hội tụ, mở cửa không phải là quản lý, mà chỉ là chuyển rủi ro từ vùng tối sang một hình thức hợp pháp hơn.
Cấm tuyệt đối có thể là ảo tưởng. Nhưng mở cửa khi kỷ luật xã hội và năng lực thực thi còn mong manh cũng là một lựa chọn đầy rủi ro. Casino không nguy hiểm vì nó tồn tại; nó nguy hiểm khi Nhà nước chưa đủ sức kiểm soát hệ quả mà nó tạo ra.
Trong bối cảnh hiện nay, sự thận trọng không phải là bảo thủ, mà là trách nhiệm. Với cờ bạc hợp pháp, chỉ cần mở sai một lần, cái giá xã hội phải trả có thể kéo dài rất lâu và khi đó, việc quay đầu sẽ không còn dễ dàng.
Luật sư TRƯƠNG ANH TÚ
Chủ tịch TAT Law firm
Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law Firm, chuyên gia tư vấn pháp lý cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, phòng ngừa rủi ro pháp lý - hình sự và xử lý tranh chấp phát sinh từ các hoạt động rủi ro cao, nhận định: “Casino chỉ an toàn khi Nhà nước đủ sức kiểm soát hệ quả mà nó tạo ra”.
