Ảnh minh họa.
Những người có hành vi bạo lực gia đình đều là những người lệch lạc trong suy nghĩ, gốc rễ dẫn đến hành vi của họ là do yếu tố nhận thức. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hành vi đó nhưng có thể phân ra thành nguyên nhân về tư tưởng, nguyên nhân về văn hoá, yếu tố kinh tế, yếu tố luật pháp. Kết quả của hành vi bạo lực gia đình thường được thể hiện dưới các hình thức chủ yếu là bạo lực thể chất, bạo lực tinh thần, bạo lực kinh tế và bạo lực tình dục.
Từ góc độ cá nhân, một trong những nguyên nhân được đề cập tới nhiều nhất là xuất phát từ người có hành vi bạo lực. Hành vi bạo lực gia đình của họ thường khởi phát từ nhiều lý do tình trạng tâm lý xã hội như thái độ, nhận thức hay trải nghiệm quá khứ. Trong đó, tư duy bất bình đẳng giới, thái độ gia trưởng, tư tưởng trọng nam khinh nữ ở một số nam giới khiến họ tin vào quyền lực của mình để đòi hỏi mọi người trong gia đình đặc biệt là người vợ phải tuân thủ yêu sách của họ. Những người này thường đòi hỏi sự hoàn hảo đối với các thành viên trong gia đình và vì vậy họ thường đưa ra sự kiểm soát gắt gao và những kỷ luật nặng nề. Nếu thành viên nào trong gia đình không làm theo thì họ sẵn sàng phạt. Ví dụ như họ đưa ra yêu cầu cho con cái về kết quả học tập phải cao, người vợ phải hoàn hảo trong nội trợ hay ứng xử…
Những người khi còn nhỏ đã bị bạo lực hay chứng kiến cảnh bạo lực trong gia đình thì khi lớn lên họ thường có xu hướng bạo lực với người khác đặc biệt là với người trong gia đình. Còn nguyên nhân, bản chất của bi kịch con cái bạo hành bố mẹ, ông bà thường xuất phát từ sự bất hiếu, đua đòi theo bạn bè xấu trong xã hội, do không có tiền ăn tiêu hoặc lệch lạc trong tâm lý vì cho rằng bố mẹ có nghĩa vụ hi sinh cho con cái nhưng khi bố mẹ không để lại tài sản và cho rằng bố mẹ già yếu mà vẫn phải chăm sóc, trở thành gánh nặng nên đã có những lời nói nhục mạ, chửi bới và nghiêm trọng hơn là đánh đập bố mẹ gây thương tích nặng nề hoặc chết người.
Thực trạng hiện nay
Bạo lực của người chồng đối với người vợ trong gia đình có thể thấy là dạng bạo lực phổ biến nhất trong gia đình. Người chồng gây ra chủ yếu và lớn nhất là bạo lực về thể chất nhưng có ảnh hưởng sâu sắc, nặng nề nhất đến người vợ là gây ra những tổn thương về tâm sinh lý cho người vợ như: chửi bới, xúc phạm danh dự… hoặc có những hành vi cưỡng bức về tình dục, kiểm soát về kinh tế. Nhưng trong xã hội ngày nay, hiện tượng người vợ sử dụng bạo lực đối với chồng cũng diễn ra càng ngày càng nhiều và càng trầm trọng hơn. Bên cạnh những hành vi từ phía cha mẹ đối với con cái, thì bạo lực gia đình xuất phát từ người con đối với cha mẹ mình cũng đang ngày càng gia tăng. Một số trường hợp người trẻ tuổi gây ra những tổn thương về cả vật chất, tinh thần cho cha mẹ do sự thiếu kiềm chế, do đua đòi hư hỏng hoặc một vài lý do khác.
Còn thực trạng mẹ kế, bố dượng bạo hành con riêng của chồng, vợ là rất nhiều, gây bức xúc xã hội nên các ngành tư pháp cần đặc biệt quan tâm đối tượng này. Ví dụ như thời gian vừa qua vụ án thương tâm của bé N.T.V.A. (8 tuổi) bị mẹ kế bạo hành dẫn đến tử vong đã chấn động dư luận. Được biết, bé A được cấp cứu trong tình trạng hôn mê, ngưng tim, ngưng thở và đã tử vong trước khi được đưa vào bệnh viện.
Hậu quả của việc bạo lực gia đình
Bạo lực gia đình luôn là một vấn đề nhức nhối, nan giải ở Việt Nam và hậu quả của mỗi hành vi bạo lực gia đình trực tiếp hay gián tiếp đều tác động và ảnh hưởng xấu đến hạnh phúc gia đình và trật tự xã hội: Làm tổn thương về tinh thần đối với những người bị bạo hành; gây thương tích thân thể, thậm chí gây tử vong; vợ chồng ly thân dẫn đến ly hôn gia đình tan vỡ; gây nhiều hậu quả xấu và nhiều vấn nạn xã hội phải giải quyết; ảnh hưởng đến tâm sinh lý và sự phát triển của trẻ em.
Nhiều vụ việc xuất hiện những hành vi bạo lực gia đình có mức độ gây hại nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, tinh vi, khó lường và khó xử lý bằng các quy định pháp luật hiện hành. Việc đánh đập, hành hạ, gây thương tích, cưỡng hiếp, khủng bố tinh thần, cô lập nạn nhân trước những mối quan hệ gia đình và xã hội, bao vây kinh tế, kiểm soát tiền bạc đã dẫn đến các hành vi phạm tội và bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”; tội “Hành hạ người khác”; tội “Ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình”; tội “Bức tử”; tội “Giết người” và các tội danh nghiêm trọng khác theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Tội “Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác” (Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015) về hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 20 năm hoặc tù chung thân.
Tội “Hành hạ người khác” (Điều 140 Bộ Luật hình sự 2015) với hành vi đối xử tàn ác hoặc làm nhục người lệ thuộc mình thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù đến 3 năm.
Tội “Ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình” (Điều 185 Bộ luật Hình sự 2015) với đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể như, thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần…. bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm.
Tội “Bức tử” (Điều 130 Bộ luật Hình sự 2015) nếu làm cho nạn nhân bị uất ức mà tự sát, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình làm người đó tự sát, thì bị phạt tù từ 2 năm đến 12 năm.
Giải pháp để hạn chế hành vi bạo lực gia đình
Đề cao sự quan trọng, cấp thiết của vấn nạn bạo lực gia đình, tại phiên họp thứ 10 vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (PCBLGĐ) sửa đổi. Dự thảo Luật PCBLGĐ sửa đổi quy định các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, bảo vệ, hỗ trợ trong PCBLGĐ; quyền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân và các điều kiện bảo đảm thực hiện PCBLGĐ. Đối tượng áp dụng là người bị bạo lực gia đình, người có hành vi bạo lực gia đình là công dân Việt Nam và người nước ngoài cư trú ở Việt Nam. Cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân có liên quan.
Dự thảo luật cũng quy định người có nguy cơ cao gây bạo lực gia đình là người có một trong các biểu hiện, hoàn cảnh sống sau: Đã từng có hành vi bạo lực gia đình; có định kiến giới; nghiện rượu, bia, ma túy và các chất gây nghiện khác; nghiện cờ bạc, game bạo lực, văn hóa phẩm đồi trụy; sống trong môi trường thường xuyên có bạo lực gia đình, có nhiều hủ tục cổ xúy cho bạo lực; người không kiểm soát được hành vi bạo lực.
Dự thảo Luật PCBLGĐ sửa đổi cũng quy định cấm người có hành vi bạo lực gia đình đến gần người bị bạo lực gia đình; hoặc không đến gần nhưng sử dụng các phương tiện để thực hiện hành vi bạo lực gia đình. Cấm phát tán thông tin về đời tư của người bị bạo lực gia đình là hành vi truyền bá thông tin về nhân thân, chỗ ở, nơi làm việc khi chưa được sự đồng ý của người bị bạo lực gia đình hoặc của người đại diện theo pháp luật của người đó.
Bày tỏ tán thành cao với sự cần thiết ban hành Luật PCBLGĐ sửa đổi, các đại biểu Quốc hội cũng làm rõ thêm nhiều vấn đề phát sinh trong thực tiễn, hướng đến khắc phục những bất cập của Luật hiện hành, qua đó hoàn thiện các quy định pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình. Theo đó, các Đại biểu góp ý về việc cần quy định rõ các hành vi bạo lực gia đình, cơ chế xử lý cần phù hợp với từng hành vi bạo lực và sự cần thiết phải bảo đảm sự tương xứng giữa hành vi bạo lực gia đình với các biện pháp xử lý được quy định trong luật.
Nhìn chung, cho dù Luật quy định cụ thể hơn và có biện pháp xử lý mạnh mẽ hơn nhưng nếu ý thức của người dân vẫn không được nâng cao thì cũng không thể hạn chế bạo lực gia đình. Vì vậy cần nâng cao nhận thức và nắm rõ những giải pháp phòng, ngừa bạo lực gia đình với các nạn nhân bị bạo hành (cần biết một số kỹ năng để phòng tránh) như: Nhận biết các dấu hiệu mình sắp bị bạo hành; thừa nhận người trong gia đình của mình là người gây bạo lực khi được cơ quan có thẩm quyền yêu cầu cung cấp thông tin; lưu số điện thoại khẩn cấp của cán bộ trong khu phố, Công an địa phương, số 113 để liên hệ khi có bạo lực nghiêm trọng; ghi nhận lại tất cả bằng chứng - ngày, giờ diễn ra bạo hành để làm căn cứ, chứng cứ chứng minh hành vi bạo lực.
Luật sư HOÀNG PHƯƠNG TRANG
Công ty Luật TNHH Vietthink
Kỹ năng của Luật sư khi tham gia giải quyết các tranh chấp thương mại
