Các bị cáo tại phiên tòa phúc thẩm vụ "đại án" AIC.
Sáng 24/5, sau 2 ngày xét xử, TAND Cấp cao tại TP. Hà Nội tuyên án đối với 6 bị cáo được xem xét đơn kháng cáo trong vụ án "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Đồng Nai, Công ty Cổ phần Tiến bộ Quốc tế (Công ty AIC) và các đơn vị liên quan.
Trong đó, Hội đồng xét xử tuyên bị cáo Lê Thị Hương (40 tuổi, cựu Phó trưởng Ban Kế toán, Công ty AIC) 36 tháng tù treo, trả tự do tại tòa về tội "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng".
Trước đó, đại diện Viện Kiểm sát đã nhắc đến các yếu tố giảm nhẹ hình phạt cho trường hợp bị cáo Lê Thị Hương tại phần tranh luận.
Một trong những lý do đáng chú ý được đề cập là bị cáo có con trai 14 tuổi đạt thành tích cao trong các kỳ thi toán quốc tế. Theo lập luận của kiểm sát viên, bị cáo Lê Thị Hương cần thời gian ở bên con để động viên con học hành. Đại diện cơ quan công tố đã đề nghị giảm nhẹ hình phạt với bị cáo Hương theo hướng cho hưởng án treo.
Vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành, “con học giỏi” có được xem là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự không?
Trao đổi với Tạp chí Luật sư Việt Nam về vấn đề này, Luật sư, Tiến sĩ Đặng Văn Cường, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết, dưới góc độ pháp lý, có nhiều căn cứ để Tòa án xem xét giảm một phần hình phạt cho bị cáo trong vụ án hình sự, trong đó có các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Trong đó, bị cáo có thành tích suất sắc trong học tập, lao động được giảm nhẹ một phần trách nhiệm hình sự là tình tiết được pháp luật quy định cụ thể và thường xuyên được áp dụng trong tố tụng hình sự. Tuy nhiên tình tiết "Con học giỏi giúp mẹ được giảm án" là chuyện chưa từng xảy ra nhưng vẫn có thể được Tòa án vận dụng và phải ghi rõ trong nội dung bản án.
Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là một trong các yếu tố quyết định đến hình phạt, làm căn cứ để giảm nhẹ một phần hình phạt. Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017 quy định các tình tiết giảm nhẹ tại Điều 51. Cụ thể, các tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
- Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm;
- Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;
- Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng;
- Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;
- Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội;
- Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra;
- Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra;
- Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
- Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng;
- Phạm tội vì bị người khác đe dọa hoặc cưỡng bức;
- Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi của mình gây ra;
- Phạm tội do lạc hậu;
- Người phạm tội là phụ nữ có thai;
- Người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên;
- Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng;
- Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;
- Người phạm tội tự thú;
- Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải;
- Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án;
- Người phạm tội đã lập công chuộc tội;
- Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác;
- Người phạm tội là người có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ.
Luật sư Cường phân tích, theo quy định của pháp luật, "người phạm tội là người có tình tiết xuất sắc trong học tập, chiến đấu hoặc công tác" thì mới được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Đối với những người khác là người thân của bị cáo có thành tích xuất sắc trong học tập thì không phải là tình tiết giảm nhẹ được quy định cụ thể trong Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, khoản 2, Điều 51 Bộ luật Hình sự cũng nêu rõ: "Khi quyết định hình phạt, Tòa án có thể coi đầu thú hoặc tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án".
Các "tình tiết khác" này đã được Tòa án nhân dân Tối cao hướng dẫn cụ thể tại Mục 5. Phần I, Công văn 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 về việc thông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc trong xét xử. Cụ thể gồm:
- Vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột bị cáo là người có công với nước hoặc có thành tích xuất sắc được Nhà nước tặng một trong các danh hiệu vinh dự như: Anh hùng lao động, anh hùng lực lượng vũ trang, Bà mẹ Việt Nam anh hùng, nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú, nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú, thầy thuốc nhân dân, thầy thuốc ưu tú hoặc các danh hiệu cao quý khác theo quy định của Nhà nước;
- Bị cáo có anh, chị, em ruột là liệt sỹ;
- Bị cáo là người tàn tật do bị tai nạn trong lao động hoặc trong công tác, có tỷ lệ thương tật từ 31% trở lên;
- Người bị hại cũng có lỗi;
- Thiệt hại do lỗi của người thứ ba;
- Gia đình bị cáo sửa chữa, bồi thường thiệt hại thay cho bị cáo;
- Người bị hại hoặc đại diện hợp pháp của người bị hại xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo trong trường hợp chỉ gây tổn hại về sức khỏe của người bị hại, gây thiệt hại về tài sản;
- Phạm tội trong trường hợp vì phục vụ yêu cầu công tác đột xuất như đi chống bão, lụt, cấp cứu.
- Khi xét xử, tùy từng trường hợp cụ thể và hoàn cảnh cụ thể của người phạm tội mà còn có thể coi các tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ trong bản án.
“Do đó, căn cứ vào khoản 2, Điều 51 Bộ luật Hình sự, việc Tòa án coi các tình tiết khác (con bị cáo là người có thành tích suất sắc trong học tập) là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự vẫn phù hợp với quy định của pháp luật, nhưng phải ghi rõ trong bản án phúc thẩm”, Luật sư Cường nói.
HỒNG HẠNH
Không đồng ý cho Công ty AIC bồi thường thay Nguyễn Thị Thanh Nhàn
