Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đề xuất tại dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 04/2021/NĐ-CP ngày 22/01/2021 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục và Nghị định số 88/2022/NĐ-CP ngày 26/10/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, Điều 26 dự thảo nêu, người có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm; xâm phạm thân thể nhà giáo, cán bộ quản lý, nhân viên trong cơ sở giáo dục (chưa đến mức hình sự) sẽ bị phạt tiền 05–10 triệu đồng. Với các vi phạm liên quan đến chính sách đối với nhà giáo, mức phạt dự kiến 10–15 triệu đồng; đồng thời buộc xin lỗi công khai, trừ trường hợp nạn nhân đề nghị không công khai.
Đáng chú ý, cũng tại Điều 26 và Điều 28 dự thảo Nghị định, nếu học sinh có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm hoặc xâm phạm thân thể bạn học/nhà giáo/cán bộ, nhân viên trong trường, gây ảnh hưởng tiêu cực đến an toàn, hoạt động giáo dục, ngoài phạt tiền và xin lỗi công khai, có thể áp dụng một trong hai biện pháp: "Buộc cách ly tạm thời khỏi môi trường học tập; Chuyển đến cơ sở giáo dục chuyên biệt, trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập hoặc cơ sở y tế chuyên khoa để điều trị, hỗ trợ tâm lý - hành vi, theo đề nghị của nhà trường và quyết định của cơ quan có thẩm quyền".
Tuy nhiên, đề xuất nêu trên đã tạo ra nhiều luồng ý kiến trái chiều, nhất là khi đối tượng vi phạm chính là học sinh - những người về cơ bản chưa có thu nhập và chưa hoàn toàn chịu trách nhiệm pháp lý như người trưởng thành.
Bên cạnh đó, việc đề xuất mức phạt tiền cao như trên liệu có thực sự mang tính răn đe, hay chỉ là một gánh nặng kinh tế đặt lên vai các bậc phụ huynh. Liệu chế tài kinh tế có phải là giải pháp tối ưu để răn đe, giáo dục và bảo vệ đội ngũ nhà giáo trong bối cảnh hiện nay?
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Theo Luật sư Trần Xuân Tiền, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, đề xuất xử phạt hành chính đối với học sinh có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm hoặc xâm phạm thân thể giáo viên là một nỗ lực đáng ghi nhận của Bộ GD&ĐT nhằm bảo vệ đội ngũ nhà giáo – vốn đang bị tổn thương nghiêm trọng trong một bộ phận môi trường học đường hiện nay. Tuy nhiên, dưới góc độ pháp lý và tính khả thi, cần cân nhắc một số vấn đề sau:
Thứ nhất: Về đối tượng bị xử phạt – học sinh
Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi 2020), người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính với hành vi cố ý, còn người dưới 14 tuổi thì không bị xử phạt hành chính.
Bên cạnh đó, để thi hành quyết định xử phạt tiền, người vi phạm phải có năng lực chịu trách nhiệm hành chính và khả năng tài chính để nộp phạt.
Trong thực tế, học sinh, đặc biệt là ở bậc phổ thông, chưa có thu nhập và chưa hoàn toàn độc lập về pháp lý, nên việc áp dụng hình thức phạt tiền trực tiếp đối với các em là không phù hợp. Nếu có áp dụng, thì người chịu trách nhiệm nộp phạt sẽ là cha mẹ hoặc người giám hộ, điều này vô hình chung chuyển trách nhiệm từ người vi phạm sang phụ huynh, dễ gây phản ứng tiêu cực.
Thứ hai: Về tính răn đe của mức phạt
Theo Luật sư, mức phạt từ 05 đến 10 triệu đồng, hoặc thậm chí 10 đến 15 triệu đồng là tương đối cao so với thu nhập trung bình hiện nay.
Nếu mục tiêu là “răn đe”, thì với đối tượng là trẻ vị thành niên, việc phạt tiền không trực tiếp tác động đến nhận thức của học sinh, mà chủ yếu chỉ tạo áp lực kinh tế cho gia đình.
Do đó, biện pháp này thiếu công bằng và khó đạt hiệu quả giáo dục nếu không đi kèm với các hình thức xử lý mang tính giáo dục – phục hồi, chẳng hạn như:
- Bắt buộc xin lỗi công khai;
- Tham gia hoạt động cộng đồng, học tập đạo đức nghề thầy;
- Hoặc tham dự các buổi tư vấn tâm lý, kỹ năng ứng xử học đường.
Thứ ba: Về tính phù hợp và giải pháp bảo vệ nhà giáo
Luật sư cho rằng, chế tài kinh tế không phải là giải pháp tối ưu. Theo đó, trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là quan hệ giữa giáo viên và học sinh, yếu tố nhân văn và giáo dục phải được đặt lên hàng đầu.
Muốn bảo vệ nhà giáo, phải bắt đầu từ việc giáo dục nhân cách, thái độ và văn hóa ứng xử trong nhà trường, chứ không thể chỉ dựa vào hình phạt hành chính.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế pháp lý rõ ràng để bảo vệ giáo viên khi bị xúc phạm, hành hung – bao gồm cả việc truy cứu trách nhiệm hình sự với các hành vi nghiêm trọng, nhưng đồng thời đảm bảo quyền giáo dục, sửa sai cho học sinh.
"Phạt tiền học sinh là biện pháp mạnh, nhưng chưa chắc là biện pháp đúng, nếu không được thiết kế hợp lý, nó có thể làm tổn thương mối quan hệ giáo viên và học sinh vốn cần được xây dựng bằng sự tôn trọng, thấu hiểu và nhân văn hơn là sự sợ hãi", Luật sư Trần Xuân Tiền cho biết.
