Khung cảnh tưởng như chỉ xuất hiện trong phim của Hollywood.
Nhiều người đã bị bất ngờ bởi các sự kiện vừa xảy ra ở Washington D.C, nhưng với những người luôn theo dõi chặt chẽ các nhóm âm mưu và nhóm cực hữu trên Internet, các dấu hiệu cảnh báo đã quá rõ ràng.
Vào 2h21 (giờ chuẩn miền Đông) trong đêm bầu cử, Tổng thống Trump đã bước lên một sân khấu được dựng ở Phòng phía Đông của Nhà Trắng và tuyên bố: “Chúng tôi đã sẵn sàng chiến thắng cuộc bầu cử này. Thành thật mà nói, chúng tôi đã giành chiến thắng”.
Bài phát biểu của ông được đưa ra chỉ một giờ sau khi ông đăng dòng tweet: “Họ đang cố gắng đánh cắp cuộc bầu cử”. Nhưng ông Trump đã không chiến thắng. Chẳng có chiến thắng nào để đánh cắp cả. Nhưng với nhiều người ủng hộ nhiệt thành của ông, những sự thực này chẳng có nghĩa lý gì, và đến giờ vẫn vậy.
65 ngày sau, một đám đông hỗn tạp những người bạo loạn đã xông vào tòa nhà Quốc hội ở Đồi Capitol. Trong số này có những tín đồ của thuyết âm mưu QAnon, thành viên của các nhóm “Dừng việc đánh cắp” (Stop the Steal), các nhà hoạt động cực hữu, những kẻ hay khích bác trên mạng và nhiều thành phần khác.
Hôm thứ sáu, ngày 8/1, tức khoảng 48 giờ sau vụ bạo loạn ở Washington D.C, Twitter đã bắt đầu thanh trừng một số tài khoản ủng hộ Trump có sức ảnh hưởng lớn nhất - chủ các tài khoản này thường xuyên thúc đẩy các thuyết âm mưu và hối thúc hành động trực tiếp để lật lại kết quả bầu cử.
Sau đó không lâu cũng đến lượt mục tiêu lớn nhất - tài khoản Twitter của chính ông Trump. Tài khoản của vị tổng thống với hơn 88 triệu người theo dõi đã bị cấm hoạt động vĩnh viễn do "có nguy cơ kích động bạo lực hơn nữa".
Vụ bạo lực tại Washington đã khiến cả thế giới bàng hoàng, và dường như đã khiến chính quyền trở tay không kịp. Nhưng với bất cứ ai vẫn luôn theo dõi sát sao câu chuyện được kể, cả trên mạng Internet lẫn trên các con phố tại các thành phố ở Hoa Kỳ - sự kiện này chẳng hề bất ngờ.
Ý tưởng về một cuộc bầu cử bị gian lận đã được vị Tổng thống sắp mãn nhiệm reo rắc thông qua những bài phát biểu cũng như trên Twitter nhiều tháng trước khi diễn ra hoạt động bỏ phiếu.
Vào ngày bầu cử, các tin đồn bắt đầu nổi lên cùng thời điểm người Mỹ đến các điểm bỏ phiếu. Đoạn video ghi lại cảnh một người theo đảng Cộng hòa phụ trách giám sát phòng bỏ phiếu không được tiến vào một điểm bỏ phiếu ở Philadelphia đã được lan truyền rộng rãi. Đó thực chất là một sự nhầm lẫn do việc hiểu sai các quy tắc. Người đàn ông này sau đó đã được vào phòng bỏ phiếu để giám sát việc kiểm phiếu.
Nhưng đây chính là phát súng mở đầu cho một loạt video, hình ảnh, ảnh đồ họa và khẳng định nhanh chóng được truyền tay trong những ngày sau đó, dẫn đến sự ra đời của hashtag: #StopTheSteal (tạm dịch: Dừng việc đánh cắp). Thông điệp đằng sau rất rõ ràng - ông Trump đã giành chiến thắng long trời lở đất, nhưng những thế lực đen tối thuộc “nhà nước ngầm” (Deep State) đã đánh cắp chiến thắng này của ông.
Khi ngày 4/11 vừa bắt đầu được vài giờ, trong khi các lá phiếu vẫn đang được kiểm đếm, và còn cách ba ngày nữa trước khi các hãng tin tức tại Hoa Kỳ tuyên bố chiến thắng cho Joe Biden, Tổng thống Trump đã lên tiếng khẳng định thắng lợi và cáo buộc “một sự lừa gạt với công chúng Hoa Kỳ”.
Tuy nhiên, ông Trump không đưa ra được bất kỳ bằng chứng nào làm căn cứ cho những tuyên bố của mình. Nghiên cứu về các cuộc bầu cử trước đây tại Hoa Kỳ cho thấy gian lận cử tri là cực kỳ hiếm.
Đến giữa buổi chiều cùng ngày, một nhóm Facebook có tên “Stop the Steal” đã được tạo và trở thành một trong những nhóm có tốc độ phát triển nhanh nhất trong lịch sử của mạng xã hội này.
Đến sáng thứ Năm (5/11), nhóm đã có thêm hơn 300.000 thành viên. Nhiều bài đăng trên nhóm tập trung vào các cáo buộc vô căn cứ về gian lận cử tri diện rộng, bao gồm những thông tin bịa đặt như hàng ngàn người đã chết lại đi bỏ phiếu, và rằng các máy bỏ phiếu đã được lập trình để chuyển các lá phiếu bầu ông Trump sang bầu cho ông Biden. Một số bài đăng còn có nội dung đáng báo động hơn khi kêu gọi “nội chiến” hoặc “cách mạng”.
Đến chiều thứ Năm, Facebook đã khóa trang của Stop the Steal, nhưng nhóm này cũng đã kịp thu về gần nửa triệu bình luận, chia sẻ, yêu thích và phản ứng của cộng đồng mạng. Hàng chục nhóm khác sau đó đã nhanh chóng xuất hiện thế chỗ Stop the Steal.
Tư tưởng về cuộc bầu cử bị đánh cắp tiếp tục được lan truyền trên mạng và trở nên phổ biến. Không lâu sau, một trang web dành cho Stop the Steal đã được lập nhằm chiêu mộ "những người lính bảo vệ cho tính liêm chính của cuộc bầu cử".
Vào thứ Bảy, ngày 7/11, các hãng tin tức lớn tuyên bố rằng Joe Biden đã giành thắng lợi trong cuộc bầu cử. Tại các thành trì của đảng Dân chủ, rất đông người đã xuống đường để ăn mừng. Trái lại, phản ứng từ những người ủng hộ nhiệt tình nhất của ông Trump trên mạng lại là sự tức giận và không chấp nhận.
Họ đã lên kế hoạch cho một cuộc biểu tình ở Washington D.C trong ngày thứ Bảy của tuần tiếp theo đó, với tên là Cuộc diễu hành “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” (Make America Great Again - gọi tắt là MAGA). Ông Trump đã đăng tweet nói rằng ông có thể thu xếp tới cuộc biểu tình đó và “chào hỏi”.
Các cuộc biểu tình ủng hộ Trump trước đó tại Washington D.C đều không thu hút được đông đảo người dân. Nhưng trong buổi sáng đó, hàng ngàn người đã tập trung tại quảng trường Freedom Plaza. Mặc dù có sự tham dự của các nhân vật bảo thủ chính thống, sự kiện này lại bị chi phối bởi các nhóm cực hữu. Hàng chục thành viên của Proud Boys, một nhóm cực hữu chống người nhập cư chỉ nhận thành viên nam thường xuyên dính líu đến các cuộc biểu tình bạo lực trên đường phố đã tham gia diễu hành và sau đó là tấn công vào Đồi Capitol. Các nhóm dân quân, các nhân vật truyền thông cực hữu và những người tuyên truyền các thuyết âm mưu cũng có mặt.
Tiếp đó bà Sidney Powell (65 tuổi) Powell và ông Wood hứa rằng họ đang chuẩn bị các vụ kiện gian lận cử tri một cách thật kỹ càng để đập tan tuyên bố rằng ông Biden đã đắc cử Tổng thống.
Bà Powell là một nhà hoạt động bảo thủ kiêm cựu Công tố viên liên bang nói rằng nỗ lực này sẽ “giải phóng Kraken” - ám chỉ đến hình ảnh con quái vật biển khổng lồ vươn lên từ đại dương để nuốt chửng kẻ thù của nó theo văn hóa dân gian Scandinavia. “Kraken” nhanh chóng trở thành một hình ảnh phổ biến trên mạng Internet, đại diện cho những tuyên bố lộn xộn và vô căn cứ về gian lận bầu cử.
Bà Powell và ông Wood đã trở thành người hùng trong mắt những người theo thuyết âm mưu QAnon - thuyết này tin rằng Tổng thống Trump và một nhóm tình báo quân sự bí mật đang chiến đấu với một nhà nước ngầm gồm những kẻ tôn thờ Satan thuộc đảng Dân chủ, giới truyền thông, giới kinh doanh và Hollywood.
Hai Luật sư này đã trở thành cầu nối giữa Trump và những người ủng hộ. Bà Powell và ông Wood đã thành công trong việc khuấy động phong trào trên trực tuyến, nhưng các nỗ lực pháp lý của họ lại chẳng đi đến đâu. Khi các tòa án bác bỏ các vụ kiện pháp lý của ông Trump, các nhà hoạt động cực hữu đã chuyển sang nhắm mục tiêu dồn dập vào các nhân viên và quan chức phụ trách cuộc bầu cử.
Vào ngày 11/12, Tòa án Tối cao đã bác bỏ nỗ lực hủy bỏ kết quả bầu cử của bang Texas. Khi các cửa sổ pháp lý và chính trị của tổng thống nối nhau khép lại, ngôn từ được sử dụng trong các nhóm trực tuyến ủng hộ Trump càng trở nên bạo lực hơn.
Ngày 12/12, cuộc biểu tình Stop the Steal thứ hai được tổ chức tại thủ đô. Một lần nữa, hàng nghìn người đã đến tham dự, và một lần nữa, các nhà hoạt động cực hữu, người ủng hộ QAnon, các nhóm MAGA quá khích và các phong trào dân quân cũng nằm trong số người biểu tình.
Michael Flynn (cựu Cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump) so sánh những người biểu tình với những người lính và linh mục trong Kinh Thánh tràn tới phá đổ những bức tường của thành phố Jericho. So sánh này cũng gợi nhắc đến lời kêu gọi của những người tổ chức biểu tình cho các “Cuộc diễu hành Jericho” nhằm lật lại kết quả bầu cử.
Nick Fuentes, lãnh đạo của Groypers, một phong trào cực hữu nhắm vào các chính trị gia Cộng hòa và những nhân vật họ cho là quá ôn hòa, nói với đám đông: “Chúng ta sẽ tiêu diệt đảng Cộng hòa!”. Cuộc tuần hành một lần nữa biến thành bạo lực.
Hai ngày sau đó, Đại cử tri đoàn xác nhận chiến thắng của ông Biden, một trong những bước cuối cùng cần thiết để ông nhậm chức. Trên các nền tảng trực tuyến, những người ủng hộ tin rằng mọi kênh pháp lý lúc này đã trở thành ngõ cụt, và chỉ có hành động trực tiếp mới cứu được vị trí tổng thống của Trump.
Kể từ ngày bầu cử, bên cạnh Flynn, Powell và Wood, một nhân vật mới cũng đã nhanh chóng nổi lên trong giới ủng hộ Trump trên mạng.
Ron Watkins là con trai của Jim Watkins, người đàn ông đứng sau 8chan và 8kun - những bảng tin chứa đầy ngôn ngữ và quan điểm cực đoan, bạo lực và nội dung tình dục. Họ là những người khởi xướng phong trào QAnon.
Trong một loạt các dòng tweet được lan truyền rộng rãi hôm 17/12, Ron Watkins đã đề nghị tổng thống Trump noi gương nhà lãnh đạo La Mã Julius Caesar và tận dụng "lòng trung thành mãnh liệt của quân đội" để "khôi phục nền Cộng hòa".
Ron Watkins đã khuyến khích hơn 500.000 người theo dõi của mình đưa hashtag #CrossTheRubicon thành một xu hướng trên Twitter, ám chỉ tới khoảnh khắc Caesar phát động cuộc nội chiến bằng cách vượt qua sông Rubicon vào năm 49 TCN. Hashtag này cũng được sử dụng bởi những tên tuổi chính thống hơn - bao gồm chủ tịch đảng Cộng hòa tại Arizona, Kelli Ward.
Trong một tweet khác, Ron Watkins nói rằng ông Trump phải viện dẫn Đạo luật Nổi dậy, ở đó trao quyền cho tổng thống triển khai quân đội và các lực lượng liên bang.
Trump đã gặp Powell, Flynn và những người khác tại một cuộc họp chiến lược tại Nhà Trắng vào ngày hôm sau 18/12. Theo New York Times, tại cuộc họp, Flynn đã kêu gọi ông Trump thiết quân luật và triển khai quân đội để “tái khởi động” cuộc bầu cử.
Cuộc họp tiếp tục làm dấy lên những màn trao đổi trực tuyến về “chiến tranh” và “cách mạng” trong các nhóm cực hữu. Nhiều người coi phiên họp chung của Quốc hội ngày 6/1, một sự kiện chỉ mang tính hình thức, là thời cơ cuối cùng.
Những người ủng hộ QAnon và MAGA bắt đầu dựng lên một câu chuyện tưởng tượng nữa. Họ hy vọng rằng Phó tổng thống Mike Pence, người sẽ chủ trì buổi lễ ngày 6/1, sẽ lờ đi các lá phiếu đại cử tri.
Sau đó, Tổng thống sẽ triển khai quân đội để dẹp yên bất kỳ tình trạng bất ổn nào, ra lệnh bắt giữ hàng loạt những kẻ thuộc “nhà nước ngầm” (Deep State) đã can thiệp vào cuộc bầu cử và tống họ vào nhà tù quân sự ở vịnh Guantanamo.
Trở lại với thực tế, chẳng có chi tiết nào trong câu chuyện này có khả năng xảy ra, dù chỉ là một chút. Khi sự thật rằng ông Mike Pence và các nhân vật chủ chốt khác của đảng Cộng hòa làm theo luật và cho phép Quốc hội xác nhận chiến thắng của ông Biden trở nên chắc chắn, ngôn từ nhắm đến họ liền trở nên độc địa. “Pence sẽ phải ngồi tù chờ xét xử vì tội phản quốc. Ông ta sẽ bị xử bắn”, Wood đăng tweet.
Các cuộc thảo luận trực tuyến cũng ngày càng sôi sục. Những đề cập tới súng đạn, chiến tranh và bạo lực tràn ngập, hàng trăm bài đăng công khai thảo luận các kế hoạch vượt qua các rào chắn, mang theo súng ống và vũ khí khác đến cuộc tuần hành bất chấp luật súng đạn nghiêm ngặt tại Washington. Đã có những cuộc trò chuyện công khai về việc xông vào Capitol và bắt giữ những thành viên “phản quốc” trong Quốc hội.
Hôm thứ Tư, 6/1, ông Trump đã có bài phát biểu với đám đông hàng nghìn người ở Ellipse, một công viên ở phía Nam Nhà Trắng, trong hơn một giờ đồng hồ. Ban đầu, ông khuyến khích những người ủng hộ “lên tiếng một cách hòa bình và yêu nước”, nhưng sau đó kết lại bằng một lời cảnh báo. “Chúng ta chiến đấu ác liệt, và nếu các bạn không chiến đấu một cách ác liệt, các bạn sẽ chẳng còn đất nước nữa. Vì thế, chúng ta sẽ đi trên Đại lộ Pennsylvania, và chúng ta sẽ hướng tới Đồi Capitol”.
Đối với một số nhà quan sát, tiềm năng xảy ra bạo lực trong ngày hôm đó đã sớm hiện rõ. Michael Chertoff (cựu Bộ trưởng An ninh nội địa dưới thời Tổng thống George W. Bush) đổ lỗi cho cảnh sát đồi Capitol: “Tôi cho rằng đây là một bước ngoặt sự kiện tiêu cực có thể dự đoán được trước. Nói trắng ra thì đã quá rõ ràng. Nếu bạn đọc báo và có một cái đầu tỉnh táo, bạn sẽ hiểu ra rằng đang có rất nhiều người bị thuyết phục rằng cuộc bầu cử bị gian lận. Trong số đó có những phần tử cực đoan và bạo lực. Một số còn công khai kêu gọi mang theo súng”.
Đối với lễ nhậm chức ngày 20/1 của Joe Biden, Chertoff kỳ vọng vào một “màn ra quân mạnh mẽ hơn” của các lực lượng an ninh. Nhưng điều đó không ngăn được nhiều người trên các nền tảng cực đoan kêu gọi gia tăng bạo lực và gây gián đoạn trong buổi lễ.
Nhiều câu hỏi cũng được đặt ra cho các nền tảng mạng xã hội lớn vì đã cho phép những thuyết âm mưu tiếp cận hàng triệu người. Tối muộn ngày thứ Sáu, Twitter đã xóa các tài khoản của Flynn - cựu cố vấn của Trump, các luật sư “Kraken” là Powell và Wood, và Watkins. Sau đó, tài khoản của chính ông Trump cũng bị xóa.
Khi màn đêm buông xuống, các cuộc đụng độ giữa người ủng hộ Trump và phe đối lập đã diễn ra. Các vụ bắt giữ những người đã xông vào Đồi Capitol vẫn đang được tiến hành. Nhưng hầu hết những kẻ bạo loạn vẫn đang đưa ra những lời giải thích huyễn hoặc để tin rằng ông Trump sẽ thắng.
MAI NGUYỄN/PLVN
