Mặt trước Bảo tàng nghệ thuật của TP. Paris (Musée des Beaux Arts de la Ville de Paris).
Cách tạo nguồn kinh phí hoạt động của IBA như thế nào?
Thật ra, ngoại trừ đối với các tổ chức Luật sư quốc gia có nghề luật phát triển như Hoa Kỳ, Canada, Nhật Bản, CHLB Đức, đặc biệt là Pháp với lịch sử 800 năm hình thành và phát triển, đối với các nước đang phát triển, việc tạo nguồn kinh phí và duy trì hoạt động của tổ chức Luật sư quốc gia không phải là điều dễ dàng. Có nhiều lý do để giải thích cho điều này, nhưng do điều kiện kinh tế và mức độ phát triển của nghề Luật sư, đa phần nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, mức phí thành viên không đủ trang trải các chi phí hoạt động, việc tạo nguồn kinh phí còn nhiều khó khăn. Ngay chi phí tham dự Hội nghị IBA lần này, ngoài Trưởng Đoàn, các thành viên trong Đoàn công tác đều phải tự bỏ ra toàn bộ.
Các thành viên Ủy ban các vấn đề của Đoàn Luật sư (BIC) chủ trì.
Do đó, tìm hiểu cách tạo nguồn kinh phí của IBA cho thấy những kinh nghiệm có thể tham khảo. Như đã đề cập một số thông tin tại kỳ II của loạt bài ghi chép này, trong năm 2023, IBA vẫn tập trung vào việc tăng doanh thu, duy trì chi tiêu hiệu quả (đặc biệt quan trọng với áp lực lạm phát phải đối mặt) và theo dõi nhu cầu về dòng tiền. Ngân sách thành viên trị giá 5,1 triệu bảng Anh được đáp ứng, là sự kết hợp giữa tăng phí và tăng trưởng hữu cơ. Đến tháng 9/2023, Hiệp hội có tình hình tài chính vững chắc và đáng kể, trong đó thặng dư hoạt động (không bao gồm đầu tư) cho đến nay là 1,15 triệu bảng so với thặng dư ngân sách năm 2023 là 792.539 bảng. Đặc biệt, dự trữ cho đến nay của IBA ở mức 38,7 triệu bảng Anh so với 31,0 triệu bảng Anh vào cuối tháng 12/2022, trong đó duy trì lượng tiền mặt cao vào thời điểm này trong năm để chuẩn bị cho những chi phí lớn do tổ chức Hội nghị thường niên.
Ngoài thu phí thành viên với tổng doanh thu của tháng 9/2023 là 5.146.375 bảng Anh (tăng +19%), IBA hiện có 241/252 thành viên nhóm đã gia hạn và có 20 doanh nghiệp mới gia nhập, khiến doanh thu tính đến cuối tháng 9/2023 tăng +20% so với cuối tháng 9/2022. IBA còn có nhóm 48 thành viên là doanh nghiệp, có doanh thu là 56.860 bảng Anh. Hoạt động thu phí thành viên của các Ủy ban như HRI lên tới 462.300 bảng Anh, của Ủy ban các vấn đề Đoàn Luật sư (BIC) là 161.495 bảng Anh. Doanh thu của Hội nghị chuyên đề đã vượt quá ngân sách cả năm, với doanh thu là 7,96 triệu bảng, thông qua tổ chức 34 Hội nghị chuyên đề tại nhiều địa điểm quốc tế khác nhau. Ngoài ra, IBA có có một số nguồn thu từ các Quỹ hoạt động, chẳng hạn năm 2023, duy trì mức quỹ của SPF/PPID/LPD với ngân sách là 375.000 bảng Anh…
Đáng chú ý, Ủy ban phúc lợi chuyên nghiệp IBA đã được thành lập mới từ tháng 10/2022, xuất phát từ nhiệm kỳ của cựu Chủ tịch IBA Horacio Bernardes Neto, đã thành lập một nhóm đặc nhiệm do các ông Deborah Enix Ross và Steven Richman đồng chủ trì để làm thế nào hướng đến việc triển khai các dự án của IBA. Đây là một cơ quan độc lập, không phải thành viên, không bỏ phiếu và không quản lý, nằm trong Ban lợi ích công cộng và nghề nghiệp (PPID), một thực thể chung giữa Ủy ban các vấn đề Luật sư (BIC), Bộ phận vì lợi ích công cộng và nghề nghiệp (SPPI), Viện Nhân quyền của IBA (IBAHRI), Phòng Thực hành Pháp lý (LPD) và LPRU. Ủy ban này có mục tiêu thúc đẩy tầm quan trọng của phúc lợi như một vấn đề cốt lõi và ưu tiên của cộng đồng pháp lý toàn cầu; xác định, điều phối và tổ chức các bên liên quan khác nhau trên toàn cầu trong việc thay đổi hoặc sửa đổi văn hóa và tư duy của nghề luật. Nó còn có nhiệm vụ nâng cao nhận thức về những thách thức và sự kỳ thị xung quanh các cuộc thảo luận về phúc lợi, đồng thời lưu ý đến những khác biệt về văn hóa cần có khi tham gia vào vấn đề này ở cấp độ quốc tế và địa phương, nêu bật những cách thức khác nhau về các vấn đề phúc lợi, nhu cầu và phản ứng giữa các nhóm khác nhau, chia sẻ các chính sách cũng như thực tiễn làm việc giúp thúc đẩy phúc lợi tích cực và bền vững trong nghề luật, từ đó đưa ra các khuyến nghị để thay đổi hoặc sửa đổi môi trường thực tiễn và quy định của nghề luật ở mọi cấp độ.
Triển khai các dự án từ các nguồn thu của IBA…
Diễn đàn các Lãnh đạo Hội đoàn Luật sư của BIC tổ chức vào ngày 01/11/2023, đại diện các tổ chức thành viên quốc gia đã được cập nhật về tình hình các dự án đang triển khai của IBA, tìm hiểu công việc nào đang được lên kế hoạch và đề xuất chủ đề cũng như chương trình cho các hoạt động trong tương lai của BIC. Thay mặt BIC, ông Ken Murphy là Chủ tịch Ủy ban đã trân trọng bày tỏ sự đóng góp của các lãnh đạo của BIC đã chịu khó làm việc, thảo luận và định hướng báo cáo và chương trình hành động, với rất nhiều kiến thức chuyên môn và tâm huyết được bỏ ra, với những số liệu trong báo cáo này thể hiện chi tiết và đầy đủ quá trình phát triển và công việc đã triển khai ở các Đoàn Luật sư.
Ông Steven Rickman là Phó Chủ nhiệm Ủy ban (Phó Chủ tịch Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ-ABA) cho biết hiện BIC có đội chuyên trách về trí tuệ nhân tạo, tìm hiểu những tác động, tiềm năng ảnh hưởng đến chương trình hành động của các Đoàn Luật sư. Ủy ban về chăm sóc sức khỏe, tinh thần của Luật sư được thành lập nhiều năm trước vẫn đang có bước tiến quan trọng trong việc nắm bắt tình hình sức khỏe các các Luật sư trên toàn thế giới thông qua các khảo sát chi tiết. Ông Tabuk cho biết tình hình tài chính của IBA đã phục hồi tốt khi đã tổ chức được 02 kỳ Hội nghị thường niên sau đại dịch, dù vẫn còn thách thức từ lạm phát. Ông Claudio Visco nói về tăng cường khảo sát, kết nối và đối thoại với các nước, các khu vực có nền pháp luật về Luật sư đang phát triển. Năm sau, ở Mexico, BIC sẽ cập nhật tiến trình cũng như thành quả đạt được tại các Đoàn Luật sư đó.Việc này sẽ nâng cao vai trò của BIC nói riênh và IBA nói chung thực sự là tổ chức toàn cầu và đại diện được cho hầu hết các Đoàn Luật sư trên thế giới.
Micheal Clancy (Giám đốc của Hiệp hội chịu trách nhiệm cải cách luật pháp, thư ký của Diễn đàn Công chứng Vương quốc Anh và Ireland và là Chủ tịch Ủy ban Điều hành và Điều hành của Hiệp hội Luật sư Quốc tế) nêu ý kiến: Tiếp theo thành công từ buổi chuyên đề pháp quyền ở Helsinki vào tháng 10/2023, BIC rất vui khi được tiếp tục được thảo luận và trao đổi thông qua các chuyên đề được tổ chức tại IBA Paris. Ngoài ra, ông rất muốn BIC giữ được tinh thần cởi mở, mang tính xây dựng và tạo nền tảng để thế hệ Luật sư trẻ tương lai có thể kế thừa và phát huy giá trị cốt lõi mà BIC và IBA mang lại.
Đại diện các tổ chức Luật sư quốc gia tại phiên họp ngày 01/11/2023 của BIC.
Ngoài ra, BIC cũng dành thời gian cho đại diện đoàn Afganistan đang lưu vong phát biểu về tiến độ nỗ lực của IBA trong việc khôi phục đoàn Luật sư Afganistan sau biến cố xảy ra năm ngoái tại Afganistan. Đây là cơ hội để BIC và các Đoàn Luật sư thể hiện tinh thần tương trợ, giúp đỡ đồng nghiệp trong hoàn cảnh hiểm nghèo. Ông Christopher Stephens - Phó Chủ tịch cấp cao kiêm Tổng cố vấn của Nhóm Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết đây là tổ chức luôn tích cực hỗ trợ các nước phát triển trong việc phát triển kinh tế và chống lại những rủi ro về lạm phát, khủng hoảng kinh tế. WB cũng kết hợp và tài trợ với các tổ chức pháp luật quốc tế, IBA để giúp đỡ trong việc hoàn thiện và phát triển pháp luật cho các nước đang phát triển.
Nỗi niềm của các nước đang phát triển tại Phiên họp của Hội đồng IBA
Bà Chủ tịch và 04 Phó Chủ tịch IBA điều hành phiên họp toàn thể Hội đồng IBA vào chiều ngày 02/11/2023.
Phiên họp Hội đồng IBA vào chiều ngày 2/11/2023 là một phiên họp quan trọng nhất của Hội nghị thường niên IBA tại Paris lần này. Phát biểu khai mạc Phiên họp, bà Chủ tịch IBA rất mong các thành viện của tổ chức sẽ công nhận các thành quả mà IBA đã thực hiện và hành động trong năm vừa qua. Nhắc lại các vấn đề đã được thảo luận, kế hoạch chiến lược của IBA năm nay là trí tuệ nhân tạo (AI), trong việc phát triển bền vững về mặt lập pháp cũng như đối đầu với các thách thức của AI đối với xã hội nói chung và ngành luật nói riêng khi AI phát triển quá nhanh chóng. IBA mong muốn cung cấp thông qua việc lãnh đạo, nâng cao nhận thức và tạo ra môi trường hành nghề tốt nhất tronhg thời kỳ hiện nay. Ngoài ra IBA vẫn tiếp tục các chiến lược căn bản khác như bình đẳng giới, các chương trình hỗ trợ nghề luật các nước ở các trường Đại học, tổ chức hành nghề Luật sư, đồng thời đang phát triển bằng Luật sư chuyên nghiệp của IBA, cũng như hỗ trợ các dự án năng lượng tái tạo, cung cấp nguyên tắc quốc tế căn bản và nhận diện các vấn đề pháp lý phát sinh liên quan các dự án này trên thế giới.
Quang cảnh Phiên họp toàn thể Hội đồng IBA chiều 02/11/2023.
Ông Carey của BIC trình bày về báo cáo tài chính, thể hiện trong năm 2023, IBA vẫn tập trung vào việc tăng doanh thu, duy trì chi tiêu hiệu quả, đặc biệt quan trọng với áp lực lạm phát mà các nước đang đối mặt, các hoạt động bên lề, hội thảo cũng đã bán hết vé và hài lòng với ngân sách thành viên trị giá 5,1 triệu bảng Anh, đạt được mục tiêu ngân sách. Ngoài ra các thành viên của IBA có sự gia tăng về số lượng, đặc biệt là số lượng công ty luật có quy mô tham gia ngày càng nhiều.
Luật sư, Tiến sĩ Phan Trung Hoài - Trưởng Đoàn công tác, đại diện Việt Nam tham gia biểu quyết tại Phiên họp toàn thể Hội đồng IBA.
Thảo luận tại phiên họp của Hội đồng, đại diện cho Đoàn Luật sư Nigeria bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với sự phát triển của IBA, tuy nhiên, ông phản ánh thực trạng trong số các Luật sư ở Nigeria thì hơn 70% Luật sư trẻ, không có điều kiện tiếp cận cũng như học hỏi những chuyên đề, không có khả năng vừa trả phí thành viên, phí di chuyển để tham gia cũng như visa không làm được. Liệu có cơ chế cho việc hỗ trợ, tạo cơ hội cho các Luật sư này được tiếp cận tiến bộ của IBA đồng thời có cơ chế hỗ trợ hoàn tiền trong trường hợp vì lý do khách quan mà không dự được IBA?
Trong khi đó, đại diện Hongkong lo lắng về việc nguồn tài chính của IBA có thể gặp khó khăn trong việc huy động và chưa được phân bổ hợp lý, chưa thực sự thể hiện chi tiết trong báo cáo. Đại điện Đoàn Luật sư Bỉ nói về việc một Luật sư bị bắn chết, chưa bắt được hung thủ, cho thấy bạo lực liên quan đến Luật sư đang là xu hướng xảy ra ngày càng nhiều, BIC và IBA cần có cơ chế thống kê và giải pháp về vấn đề này.
Đại diện Đoàn Luật sư Nigeria phát biểu ý kiến về vấn đề phí thành viên IBA tại phiên họp BIC và nêu lại tại Phiên họp Hội đồng IBA.
Trước vấn đề đặt ra của đại diện Nigeria từ phiên họp của BIC, cho đến phiên họp của Hội đồng IBA được nêu lại, ông Claudio và ông Ken Murphy đại diện BIC cho biết, hiện IBA đang có những cuộc trao đổi về việc tính toán mức ưu đãi cho các thành viên IBA đến từ các nước đang phát triển và đang trong tiến trình rà soát. Tuy nhiên, đây là vấn đề khá nhạy cảm về mặt tài chính mà cần phải thận trọng khi được thông qua. Hiện tại IBA đang có các ưu đãi cho các Luật sư trẻ đủ điều kiện sẽ được tham dự hội nghị miễn phí. Do đại dịch đã qua và tình hình tài chính của IBA đã ổn định nên vấn đề mà đại diện Nigeria nêu ra sẽ được xem xét kỹ lưỡng và sẽ có phản hồi chính thức.
Tuy nhiên, tại phiên họp, đại diện Nigeria tiếp tục yêu cầu xem xét lại việc tăng phí thành viên hàng năm (đã thống nhất từ Hội nghị thường niên tại Seoul 2019), còn đại diện Hong Kong yêu cầu phản đối quan điểm đó vì để đảo ngược một vấn đề đã thống nhất của Hội đồng cần phải có môt quy trình và nghiên cứu kỹ. Đại diện BIC cho rằng đây luôn là vấn đề nhạy cảm, ý kiến phản đối đặt ra ở đây chưa thể giải quyết tại cuộc họp này. Về phần mình, Ban điều hành IBA cho biết tình hình chi phí cho Hội nghị thường niên tại Paris khá đắt đỏ, năm sau ở Mexico hy vọng phí tham gia sẽ rẻ hơn. Tại phiên họp Hội đồng, các đại biểu đã quyết nghị đối với các nước phát triển thì phí tham dự Hội nghị thường niên sẽ được miễn phí cho 02 người (lãnh đạo và một thành viên Liên đoàn), trong danh sách 52 nước đang phát triển theo tiêu chuẩn của IMF, có Việt Nam.
Đại diện Ủy ban về lợi ích công cộng và nghề nghiệp (SPPI) cho biết một loạt các dự án, hoạt động tập trung vào các vấn đề và lợi ích nghề nghiệp. Mục tiêu của SPPI là thúc đẩy sự trao đổi thông tin và quan điểm giữa các thành viên về các hoạt động vì lợi ích cộng đồng và nghề nghiệp của nghề luật trên toàn thế giới; hỗ trợ và thúc đẩy các hoạt động đó; tạo điều kiện thuận lợi cho việc liên lạc giữa các thành viên và hoạt động trong SPPI thông qua các Ủy ban và các nhóm khác của nó. Ủy ban đã tổ chức tới 55 chuyên đề, sắp xếp các bữa ăn sáng, ăn trưa kết nối giữa các thành viên.
Các đại diện tổ chức Luật sư quốc gia thảo luận tại phiên họp.
Tại phiên họp, có thể nói “kết nối” là từ khóa quan trọng, trong đó lắng nghe cũng là thành tố không thể thiếu. Từ hoạt động của BIC thông qua việc thực hiện nhiều cuộc khảo sát và báo cáo toàn cầu độc đáo về các cá nhân hành nghề pháp lý và các tổ chức tiếp tục được trích dẫn liên quan đến dữ liệu về tác động của các vấn đề phúc lợi trong hành nghề luật. Ủy ban cũng đã tổ chức nhiều sự kiện, bao gồm cả diễn đàn khu vực IBA. Các hoạt động này đã giúp nâng cao nhận thức về các vấn đề và cũng đã triển khai cơ cấu để đảm bảo tính liên tục và quy trình cung cấp các chương trình IBA để giúp thay đổi mô hình hiện tại của các Đoàn Luật sư và cung cấp hướng dẫn thực tế cho các bên liên quan.
Tại phiên họp, nhiều vấn đề liên quan đến cuộc xung đột Nga- Ucraina, Hamas- Israel cũng được nêu ra. Chủ tịch IBA thay mặt IBA đưa ra quan điểm chính thức về xung đột Israel với việc yêu cầu Hamas phải chịu trách nhiệm chính với sự kiện ngày 07/10/2023 vừa qua, yêu cầu các bên ngừng bắn khẩn cấp, phải tạo điều kiện cho các hoạt động hỗ trợ nhân đạo (không được tài trợ cho các bên xung đột), đồng thời phối hợp với các bên đưa ra các cá nhân chịu trách nhiệm khởi xướng xung đột và các tội ác chiến tranh.
Rời khỏi phiên họp của Hội đồng, tôi suy nghĩ nhiều về quan điểm của IBA trong một số vấn đề khi đánh giá “lẽ phải” của mỗi bên trong một cuộc xung đột nào đó có hoàn toàn phản ánh thực tế diễn biến và dư luận của người dân ở các quốc gia đó? Ngay khi tôi đang ngồi viết những dòng ghi chép này trong tiết trời mưa bão vừa ập đến Paris, những hạt mưa táp vào mặt theo từng cơn gió thổi thốc lá phong rơi rào rạt trên đường, báo Tuổi Trẻ đưa tin ngay tại Israel, người dân đang biểu tình bên ngoài nhà Thủ tướng Benjamin Netanyahu liên quan xung đột với lực lượng Hamas. Ngày 4/11/2023, từ London, Berlin, Paris, Ankara, Istanbul cho tới Washington DC… nhiều người đã xuống đường kêu gọi ngừng bắn ở Dải Gaza và trừng phạt Israel.
Người biểu tình ủng hộ Palestine tại Washington DC (Hoa Kỳ) ngày 04/11/2023 (Ảnh: Reuters).
Thế mới thấy, thế giới đang đứng trước những vấn đề mang tính toàn cầu, không chỉ vấn đề trái đất đang nóng lên và chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, kinh tế có dấu hiệu trì trệ, ngay đời sống của người Châu Âu cũng đang rất khó khăn, mà còn đang chịu đựng những cuộc xung đột chiến tranh với hậu quả nặng nề “như ngày tận thế”. Việc theo đuổi các mục tiêu lý tưởng, có phần cao siêu của các thiết chế quốc tế như IBA là cần thiết vì đó là sứ mệnh của nghề Luật sư, nhưng quan trọng nhất vẫn là sự đối diện với chính những vấn đề của đất nước mình. Mong ước giản dị của mỗi Luật sư là hướng đến phục vụ người dân yếu thế được sống bình an, hạnh phúc trong một đất nước phát triển, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền, tôn trọng và bảo vệ các quyền, tự do cơ bản của con người, bảo vệ các quyền và lợi ích của Nhà nước, các chủ thể xã hội…
Kỳ VI: Hoạt động bên lề của Đoàn công tác tại Hội nghị thường niên IBA 2023
Bài và ảnh HOÀI PHAN
