Khoản 8, Điều 1 dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 đã đề xuất bỏ quy định Chánh án Toà án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân tại khoản 2 Điều 115 Hiến pháp 2013.
Theo cơ quan soạn thảo nghị quyết, đề xuất này nhằm “để phù hợp với tính chất và mô hình tổ chức các cơ quan nhà nước ở địa phương sau khi thực hiện sắp xếp”.
Ảnh minh họa.
Sau khi nghiên cứu đề xuất này, tác giả xin đưa ra một số ý kiến góp ý như sau:
Hiến pháp 2013, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân; Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân đều có những quy định đề cao trách nhiệm, tăng cường kỷ luật, kỷ cương và giám sát thẩm phán, kiểm sát viên. Theo đó, Tòa án, Viện Kiểm sát chịu sự giám sát của Nhân dân, Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận theo quy định của luật.
Nhân dân giám sát hoạt động của Tòa án và thực hiện các quyền yêu cầu, đề nghị, kiến nghị với Tòa án theo quy định của pháp luật. Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận giám sát hoạt động của Tòa án theo quy định của luật.
Việc giám sát hoạt động của Tòa án, Viện Kiểm sát để bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật, kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tư pháp.
Trong thời gian gần đây, tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp gia tăng, diễn biến rất phức tạp, Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao đã phát hiện nhiều vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong hoạt động tư pháp, đã tiến hành khởi tố, bắt tạm giam hàng loạt cán bộ, thẩm phán Tòa án nhân dân, kiểm sát viên, chấp hành viên về tội “Nhận hối lộ”, “Môi giới hối lộ”,...
Theo báo cáo 06 tháng gần đây của Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao được báo chí đăng công khai, Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao thụ lý giải quyết 88 nguồn tin về tội phạm; đã giải quyết 63 nguồn tin, đạt tỷ lệ 71,6%, trong đó đã khởi tố, điều tra nhiều vụ án, bị can thuộc Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án về các tội xâm phạm hoạt động tư pháp và tham nhũng trong hoạt động tư pháp, được dư luận xã hội quan tâm.
Theo Quy định số 132-QĐ/TW ngày 27/10/2023 của Ban chấp hành Trung ương về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án cũng đã quy định nhận diện xử lý nghiêm 28 nhóm hành vi lợi dụng chức vụ, lạm dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, tham nhũng tiêu cực trong hoạt động tố tụng, thi hành án.
Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, đã nêu rõ quan điểm chỉ đạo của Đảng: Công tác xây dựng và thi hành pháp luật là một nhiệm vụ trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng; việc xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, “đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam”.
Từ thực tiễn thi hành Hiến pháp, luật và nội dung các nghị quyết của Đảng, tác giả nhận thấy dự thảo cần xem xét kĩ và cân nhắc tính phù hợp, khả thi khi bỏ quy định Chánh án Toà án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu HĐND.
Tác giả kiến nghị không bỏ quy định Chánh án Toà án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân, thay vào đó cần tăng cường giám sát và bổ sung thêm đối tượng trả lời chất vấn. Cụ thể, ngành Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân và thi hành án cũng phải chịu sự giám sát của nhân, là đối tượng trả lời chất vấn của nhân dân thông qua Hội đồng nhân dân.
Hiến pháp cần phải có những quy định đảm bảo cơ chế giám sát của nhân dân đối với quyền lực tư pháp bằng việc thực hiện hiệu quả chức năng giám sát các hoạt động tư pháp. Có như vậy, mới góp phần làm trong sạch bộ máy của các cơ quan tư pháp, tức là thực hiện phòng, chống tham nhũng tiêu cực ngay chính trong các cơ quan chuyên trách chống tham nhũng, tiêu cực.
