(LSVN) - Miễn trách nhiệm hình sự là một chế định hình sự quan trọng. Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung 2017 có quy định bệnh hiểm nghèo là một trong những trường hợp được hưởng những chính sách đặc biệt của Nhà nước liên quan đến việc miễn trách nhiệm hình sự.
Căn cứ vào khoản 4, Điều 4 Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC hướng dẫn thi hành quy định về giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đối với phạm nhân quy định: "Mắc bệnh hiểm nghèo là người đang bị mắc một trong các bệnh như: Ưng thư giai đoạn cuối, liệt, lao nặng kháng thuốc, xơ gan cổ chướng, suy tim độ III trở lên, suy thận độ IV trở lên, nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS đang có nhiễm trùng cơ hội, không có khả năn g tự phục vụ bản thân và có tiên lượng xấu, nguy cơ tử vong cao hoặc mắc một trong các bệnh khác được Hội đồng giám định y khoa, bệnh viện cấp tỉnh hoặc cấp quân khu trở lên kết luận là bệnh hiểm nghèo, nguy hiểm đến tính mạng".
Theo quy định tại Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 thì miễn trách nhiệm hình sự (TNHS) là việc miễn truy cứu TNHS cho người phạm tội “Nếu khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do chuyển biến của tình hình mà hành vi phạm tội hoặc người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa”.
| Điều 29. Căn cứ miễn trách nhiệm hình sự 2. Người phạm tội có thể được miễn trách nhiệm hình sự khi có một trong các căn cứ sau đây: a) Khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa; b) Khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử, người phạm tội mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội nữa; c) Trước khi hành vi phạm tội bị phát giác, người phạm tội tự thú, khai rõ sự việc, góp phần có hiệu quả vào việc phát hiện và điều tra tội phạm, cố gắng hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả của tội phạm và lập công lớn hoặc có cống hiến đặc biệt, được Nhà nước và xã hội thừa nhận. |
Người phạm tội có thể được miễn trách nhiệm hình sự do người phạm tội mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến không còn nguy hiểm cho xã hội nữa.
Đây là điểm mới thể hiện tính nhân đạo trong pháp luật hình sự Việt Nam. Người mắc bệnh hiểm nghèo là người mắc các bệnh dễ dẫn đến tử vong, bệnh hiểm nghèo phải nằm trong danh mục do Bộ Y tế quy định và do Hội đồng giám định y khoa xác định.
Các loại bệnh hiểm nghèo được xem xét miễn TNHS vẫn chưa được các văn bản hướng dẫn BLHS quy định cụ thể. Tuy nhiên, trong một số văn bản pháp luật khác đã có những quy định về vấn đề này như Danh mục các loại bệnh hiểm nghèo ban hành kèm theo Công văn số 6383/BTC-TCT có liệt kê 42 loại bệnh, bao gồm:
| Danh mục Bệnh hiểm nghèo 1. Ung thư 2. Nhồi máu cơ tim lần đầu 3. Phẫu thuật động mạch vành 4. Phẫu thuật thay van tim 5. Phẫu thuật động mạch chủ 6. Đột quỵ 7. Hôn mê 8. Bệnh xơ cứng rải rác 9. Bệnh xơ cứng cột bên teo cơ 10. Bệnh Parkinson 11. Viêm màng não do vi khuẩn 12. Viêm não nặng 13. U não lành tính 14. Loạn dưỡng cơ 15. Bại hành tủy tiến triển 16. Teo cơ tiến triển 17. Viêm đa khớp dạng thấp nặng 18. Hoại thư do nhiễm liên cầu khuẩn tan huyết 19. Thiếu máu bất sản 20. Liệt hai chi 21. Mù hai mắt 22. Mất hai chi 23. Mất thính lực 24. Mất khả năng phát âm 25. Thương tật toàn bộ và vĩnh viễn 26. Suy thận 27. Bệnh nang tủy thận 28. Viêm tụy mãn tính tái phát 29. Suy gan 30. Bệnh Lupus ban đỏ 31. Ghép cơ quan (ghép tim, ghép gan, ghép thận) 32. Bệnh lao phổi tiến triển 33. Bỏng nặng 34. Bệnh cơ tim 35. Bệnh Alzheimer hay sa sút trí tuệ 36. Tăng áp lực động mạch phổi 37. Bệnh rối loạn dẫn truyền thần kinh vận động 38. Chấn thương sọ não nặng 39. Bệnh chân voi 40. Nhiễm HIV do nghề nghiệp 41. Ghép tủy 42. Bại liệt |
Những loại bệnh được đề cập trên đây đều là những căn bệnh nguy hiểm, có phương thức chữa trị phức tạp hoặc không có phương pháp điều trị. Việc xác định tình trạng bệnh hiểm nghèo thông thường phải dựa trên kết luận của bệnh viện cấp tỉnh trở lên theo quy định tại điểm a khoản 2.1 Nghị quyết 01/2007/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về việc hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự về thời hiệu thi hành bản án, miễn chấp hành hình phạt, giảm thời hạn chấp hành hình phạt: “Mắc bệnh hiểm nghèo là trường hợp theo kết luận của bệnh viện cấp tỉnh trở lên thì người bị kết án đang bị những căn bệnh nguy hiểm đến tính mạnh, khó có phương thức chữa trị”.
Ngoài yếu tố điều kiện cần được đề cập trên đây, điều kiện đủ để người phạm tội được miễn TNHS theo quy định này đó là tình trạng mắc bệnh hiểm nghèo phải dẫn tới bản thân họ không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội. Tức là có yếu tố chứng minh rằng với tình trạng bệnh như vậy đã loại bỏ được tính chất nguy hiểm của họ đối với xã hội thì có thể được miễn TNHS, chẳng hạn như: bị suy giảm về khả năng nhận thức, không có khả năng tự mình thực hiện và điều khiển hành vi,... Việc không yêu cầu họ chịu chế tài hình sự sẽ tạo điều kiện chữa trị bệnh tật để có cơ hội kéo dài sự sống. Điều này thể hiện tính nhân văn, đề cao quyền con người, trân trọng quyền sống của người phạm tội trong Bộ luật Hình sự.
TRÀ MY
