Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS.
Một trong những cách thức mà các bên thường sử dụng để giảm bớt các chi phí phải trả về nghĩa vụ nộp thuế và công chứng hợp đồng. Lợi dụng kẽ hở này, nhiều trường hợp khi tham gia mua bán, chuyển nhượng bất động sản đã lợi dụng, thỏa thuận với nhau về giá trị chuyển nhượng được ghi trong hợp đồng nhằm mục đích trốn thuế khi làm thủ tục đăng ký biến động tại cơ quan Nhà nước cấp có thẩm quyền. Những hành vi này đã gây thất thu thuế cho Nhà nước và tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý trong việc mua bán, chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Thậm chí, một thửa đất được giao dịch bán đi, bán lại cho nhiều người nhưng chỉ phải nộp thuế có một lần. Việc kê khai giá trị chuyển nhượng thấp hơn so với giá trị thật, nhằm mục đích trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội "Trốn thuế" theo quy định tại Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015.
Trong những năm qua, dù các cơ quan quản lý đã có rất nhiều nỗ lực trong việc kiểm soát quá trình kê khai, nộp thuế của các đối tượng nộp thuế nhưng tình trạng trốn thuế trên thực vẫn diễn ra phức tạp và tinh vi. Trước tình hình này, Bộ Tài chính cũng đề nghị Bộ Tư pháp, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các Sở Tư pháp phối hợp chặt chẽ với các cục thuế địa phương yêu cầu các tổ chức hành nghề công chứng hướng dẫn người dân, chủ đầu tư dự án bất động sản, doanh nghiệp kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản kê khai trên hợp đồng công chứng theo giá thực tế mua bán, làm căn cứ tính thuế theo quy định của pháp luật, tránh thất thu ngân sách Nhà nước.
Mặc dù, đã có nhiều văn bản yêu cầu các Cục Thuế tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động kinh doanh bất động sản, trong đó tập trung kiểm tra hồ sơ khai thuế của các doanh nghiệp, cá nhân; phối hợp với các sở, ngành để chống thất thu thuế đối với hoạt động chuyển nhượng bất động sản nhưng thực tế kết quả đạt được không như mong đợi có thể là do sự thỏa thuận của các bên tại các văn phòng công chứng dẫn đến việc kiểm soát giá trị chuyển nhượng gặp nhiều khó khăn.
Thực tế, việc chuyển nhượng có sự chênh lệch giữa giá trị thực tế và trị giá được các bên thỏa thuận ghi trong hợp đồng công chứng. Nhiều quy định liên quan đến việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất chưa sát với thực tế, tạo nhiều kẽ hở cho các đối tượng mua bán trốn tránh trách nhiệm kê khai không đúng giá trị chuyển nhượng, khiến cho việc truy thu thuế và kiểm tra các hợp đồng chuyển nhượng trên thực tế.
Việc giao dịch mua bán chuyển nhượng được thực hiện thông qua hợp đồng giao dịch dân sự do các bên tự thỏa thuận với nhau. Do đó, việc các cơ quan chức năng cấp có thẩm quyền giám sát việc kê khai thuế là điều không thể thực hiện. Bởi vì, việc xác định rõ sự chênh lệch giữa giá trị chuyển nhượng thực tế với giá trị chuyển nhượng đã được các bên thỏa thuận ghi trong hợp đồng thường chỉ được phát hiện khi các bên có tranh chấp hoặc khi thực hiện đăng ký biến động tại cơ quan Nhà nước cấp có thẩm quyền. Điều này đã tạo ra nhiều kẽ hở khiến một số người cố tình khai thấp giá trị chuyển nhượng trong hợp đồng để giảm bớt tiền thuế, phí phải nộp theo nghĩa vụ tài chính, gây thất thoát ngân sách Nhà nước.
Chính vì vậy, để chống thất thu cho ngân sách Nhà nước, cần thiết phải ban hành thêm chế tài xử phạt mạnh tay đối với cá nhân, doanh nghiệp phát sinh hành vi trốn thuế. Ngoài việc phân cấp, phân quyền cho các địa phương trong việc tăng cường kiểm soát chống thất thu thuế cần phải có sự điều chỉnh, sửa đổi quy định đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động công chứng, chứng thực hợp đồng chuyển nhượng quyền sửu dụng đất nhằm ngăn chặn thất thu thuế. Nếu cá nhân, cơ quan, tổ chức nào vi phạm thì cần xử lý nghiêm. Đặc biệt là các trường hợp công chứng viên, cán bộ tư pháp xã, phường xác nhận sai giá trị thực tế chuyển nhượng trên hợp đồng mua bán, chuyển nhượng nếu đủ căn cứ xác định có thông đồng, bao che, làm lơ để xảy ra thiệt hại cho ngân sách Nhà nước hoặc các tổ chức, cá nhân.
Chính quyền địa phương các cấp cần phải tăng cường thực hiện các chương trình giáo dục pháp luật, tuyên truyền pháp luật về thuế cho người dân. Việc giáo dục ý thức pháp luật về thuế cũng nên chú trọng đến việc công khai bản án và hình phạt của những đối tượng vi phạm nghiêm trọng thông qua các phương tiện truyền thông. Việc xây dựng hình ảnh trốn thuế là xấu xa và trái đạo đức có thể khiến nhiều người đang có ý định vi phạm phải ngần ngại.
Luật sư NGUYỄN VĂN TUẤN
Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS
