LSVNO - Dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp Covid-19 gây ra đang lây nhiễm rất nhanh, nghiêm trọng và ở mức rất cao, tính đến hết ngày 09/3/2020 toàn thế giới đã có 110.026 người mắc, 3.828 người tử vong, trong đó phần lớn là ở Trung Quốc, nơi có đường biên giới dài với Việt Nam nên nguy cơ lây nhiễm là rất cao. Cùng với những biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt của Chính phủ thì việc nâng cao nhận thức của người dân trong chủ động phòng, chống dịch bệnh là vô cùng quan trọng.
Thời gian qua Chính phủ, các Bộ, ban, ngành ở Trung ương và chính quyền các địa phương trên toàn quốc đã tích cực, chủ động, có nhiều biện pháp mạnh, quyết liệt phòng, chống dịch bệnh và đang kiểm soát tốt tình hình. Tuy nhiên, qua theo dõi các phương tiện truyền thông cho thấy, tinh thần và nhận thức phòng, chống dịch bệnh Covid-19 của một số người dân chưa cao, chưa có biện pháp cụ thể, chủ động ứng phó với dịch bệnh, coi thường công tác phòng chống dịch bệnh tại cộng đồng; đã có trường hợp người nhiễm hoặc nghi nhiễm virus Covid-19 từ chối hợp tác với cơ quan y tế thực hiện cách ly, thậm chí bỏ trốn, đi khỏi khu vực cách ly, như: vụ bà N. T. D. (trú tại huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng đã bỏ trốn khỏi khu vực cách ly phòng chống dịch Covid-19 tại Trung đoàn 123 thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Lạng Sơn; vụ bà H. T. H. (trú tại Đội 5, thôn Ngọc Thạch, xã Tịnh An, thành phố Quảng Ngãi) đã tự ý rời khỏi khu vực cách ly người nghi nhiễm virus Covid-19 để ra chợ buôn bán rau; vụ một người Trung Quốc nghi nhiễm virus Covid-19 được đưa vào cách ly điều trị tại bệnh viện, nhưng người này không hợp tác mà bỏ về nhà ở quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh,…
Vậy, những hành vi như vậy có phải là hành vi vi phạm pháp luật hay không? Quyền và nghĩa vụ của người nhiễm hoặc nghi nhiễm virus Covid-19 như thế nào theo quy định của pháp luật?
Căn cứ tính chất, mức độ nguy hiểm của dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus Covid-19 gây ra, ngày 29/01/2020, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 219/QĐ-BYT về việc bổ sung bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona (nCoV) gây ra vào danh mục các bệnh truyền nhiễm nhóm A theo quy định tại Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 (sau đây viết tắt là Luật PCBTN).
Ngày 01/02/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 173/QĐ-TTg về việc công bố dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona gây ra. Theo đó, tính chất, mức độ nguy hiểm của dịch được xác định là bệnh truyền nhiễm nhóm A, nguy cơ ở mức độ khẩn cấp toàn cầu; trường hợp này, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ áp dụng các biện pháp cần thiết theo quy định của Luật PCBTN để phòng, chống dịch bệnh. Như vậy, người nhiễm hoặc nghi nhiễm virus Covid-19 sẽ có quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật như sau:
Luật PCBTN định nghĩa “Bệnh truyền nhiễm là bệnh lâytruyền trực tiếp hoặc gián tiếp từ người hoặc từ động vật sang người do tácnhân gây bệnh truyền nhiễm”, “Tác nhân gây bệnh truyền nhiễm là vi rút, vi khuẩn,ký sinh trùng và nấm có khả năng gây bệnh truyền nhiễm”. Bệnh truyền nhiễm đượcphân loại thành ba nhóm là nhóm A, nhóm B, và nhóm C; trong đó, Nhóm A gồm cácbệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm có khả năng lây truyền rất nhanh, phát tánrộng và tỷ lệ tử vong cao hoặc chưa rõ tác nhân gây bệnh, gây nguy hiểm cho sứckhỏe của cộng đồng.
Để bảo vệ sức khỏe của cộng đồng, Luật Khám bệnh, chữa bệnhnăm 2009 quy định người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A không có quyền được từ chốichữa bệnh mà thuộc trường hợp bắt buộc chữa bệnh (điểm a khoản 1 Điều 66); đồngthời, Luật PCBTN quy định người mắc bệnh dịch, người bị nghi ngờ mắc bệnh dịch,người mang mầm bệnh dịch, người tiếp xúc với tác nhân gây bệnh dịch thuộc nhómA phải được cách ly; hình thức cách ly bao gồm cách ly tại nhà, tại cơ sở khámbệnh, chữa bệnh hoặc tại các cơ sở, địa điểm khác. Trường hợp các đối tượng phảiđược cách ly không thực hiện yêu cầu cách ly của cơ sở y tế thì bị áp dụng biệnpháp cưỡng chế cách ly theo quy định của Chính phủ (Điều 49).
Tương ứng với việc bắt buộc chữa bệnh, Luật PCBTN quy địnhngười mắc bệnh dịch nhóm A được khám và điều trị miễn phí (khoản 2 Điều 48),quy định này vừa giúp người bệnh yên tâm chữa bệnh mà không phải lo lắng vềgánh nặng chi phí khám bệnh, chữa bệnh, vừa giúp các biện pháp chống dịch đượcthực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Theo đó, tại Nghị định số 101/2010/NĐ-CPngày 30/9/2010 của Chính phủ và Thông tư số 32/2012/TT-BTC ngày 29/02/2012 củaBộ trưởng Bộ Tài chính, thì người bị áp dụng biện pháp cách ly y tế được hưởngcác chế độ sau:
(1) Được miễn chi phí khám bệnh, chữa bệnh khi phát hiện, điềutrị các bệnh truyền nhiễm.
(2) Được cấp không thu tiền các vật dụng thiết yếu khác phụcvụ nhu cầu sinh hoạt trong những ngày cách ly y tế theo định mức sử dụng do BộY tế ban hành.
(3) Được miễn chi phí di chuyển từ nhà, từ cơ sở, địa điểmphát hiện đối tượng phải thực hiện cách ly y tế đến cơ sở cách ly y tế hoặc từcơ sở cách ly y tế này đến cơ sở cách ly y tế khác theo quyết định của người cóthẩm quyền; được bảo đảm vận chuyển thuận lợi, an toàn và đúng quy định.
(4) Trường hợp người bị áp dụng biện pháp cách ly y tế đangtrong thời gian cách ly mà mắc các bệnh khác phải khám, điều trị thì phải thanhtoán chi phí khám bệnh, điều trị bệnh đó; nếu người đó có thẻ bảo hiểm y tế thìviệc thanh toán chi phí khám bệnh, chữa bệnh thực hiện theo quy định của phápluật về bảo hiểm y tế.
(5) Trường hợp người bị áp dụng biện pháp cách ly y tế tửvong thì được miễn chi phí cho việc bảo quản, quàn ướp, mai táng, di chuyển thithể, hài cốt theo quy định của pháp luật về phòng, chống bệnh truyền nhiễm.
(6) Người bị áp dụng biện pháp cách ly y tế được cung cấp bữaăn theo yêu cầu, phù hợp với khả năng của cơ sở thực hiện cách ly y tế. Chi phítiền ăn do người bị áp dụng biện pháp cách ly y tế tự chi trả. Trường hợp ngườibị cách ly y tế là người thuộc hộ nghèo theo quy định thì được hỗ trợ tiền ăntheo mức 40.000 đồng/ngày trong thời gian cách ly y tế.
(7) Người bị áp dụng biện pháp cách ly y tế được cơ sở thựchiện cách ly y tế cấp giấy chứng nhận thời gian thực hiện cách ly y tế để làmcăn cứ hưởng các chế độ theo quy định của Bộ luật Lao động, Luật Bảo hiểm xã hộivà các văn bản hướng dẫn.
Luật PCBTN cũng có các quy định trách nhiệm của trong phònglây nhiễm bệnh truyền nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, như: khai báo trungthực diễn biến bệnh; tuân thủ chỉ định, hướng dẫn của thầy thuốc, nhân viên y tếvà nội quy, quy chế của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; đối với người mắc bệnh truyềnnhiễm nhóm A ngay sau khi xuất viện phải đăng ký theo dõi sức khỏe với y tế xã,phường, thị trấn nơi cư trú (khoản 1 Điều 34); trong trường hợp có dịch, ngườimắc bệnh dịch hoặc người phát hiện trường hợp mắc bệnh dịch hoặc nghi ngờ mắc bệnhdịch phải khai báo cho cơ quan y tế gần nhất trong thời gian 24 giờ, kể từ khiphát hiện bệnh dịch (khoản 1 Điều 47);
Luật PCBTN nghiêm cấm hành vi: che giấu, không khai báo hoặckhai báo không kịp thời các trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm theo quy định củapháp luật (khoản 3 Điều 8); cố ý khai báo, thông tin sai sự thật về bệnh truyềnnhiễm (khoản 4 Điều 8); không chấp hành các biện pháp phòng, chống bệnh truyềnnhiễm theo yêu cầu của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền (khoản 7 Điều 8).
Về xử lý vi phạm, điểm b khoản 2 Điều 10 Nghị định số176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hànhchính trong lĩnh vực y tế quy định trong trường hợp từ chối hoặc trốn tránh việcáp dụng quyết định cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan nhà nước cóthẩm quyền đối với người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, đối tượng kiểm dịchy tế biên giới mắc bệnh hoặc mang tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm Athì cá nhân sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng; ngoàira, đối tượng vi phạm còn bị buộc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộcthực hiện việc cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế theo quy định của Chính phủ.
Với hành vi làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm chongười khác, người vi phạm còn có thể bị xử lý về hình sự. Cụ thể, Bộ luật Hìnhsự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017), tại Điều 240 về Tội làm lây lan dịchbệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, quy định:
"1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây,làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, thì bị phạt tiền từ50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Đưa ra hoặc cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật,thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyềndịch bệnh nguy hiểm cho người, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
b) Đưa vào hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật,thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguyhiểm có khả năng lây truyền cho người;
c) Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bịphạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủyban nhân dân cấp tỉnh hoặc Bộ trưởng Bộ Y tế;
b) Làm chết người.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bịphạt tù từ 10 năm đến 12 năm:
a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Thủ tướngChính phủ;
b) Làm chết 02 người trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồngđến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việcnhất định từ 01 năm đến 05 năm".
Như vậy, hành vi làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểmcho người khác, nếu hậu quả nghiêm trọng xảy ra sẽ cấu thành tội phạm, đủ điềukiện bị xử lý hình sự thì người vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.
Do đó, để đảm bảo việc phòng chống dịch bệnh Covid-19 có hiệuquả, tránh lây lan trong cộng đồng gây hậu quả nghiêm trọng, các cấp, cácngành, các địa phương cần thực hiện nghiêm, đồng bộ, quyết liệt các nhiệm vụ,giải pháp phòng, chống dịch bệnh theo đúng chỉ đạo của Ban Bí thư Trung ương Đảngtại Công văn số 79-CV/TW ngày 29/01/2020; chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tạicác Chỉ thị số: 05/CT-TTg ngày 28/01/2020, 06/CT-TTg ngày 31/01/2020; Công điệnsố 156/CĐ-TTg ngày 02/02/2020.
Hiện nay, công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19 đã đượcquan tâm, chỉ đạo quyết liệt, chặt chẽ với các giải pháp phù hợp, đồng bộ cùngvới tinh thần triển khai quyết liệt, chủ động, kịp thời và đạt được kết quả cụthể, được nhân dân cả nước tin tưởng và quốc tế ghi nhận. Vì vậy, người dân nênnâng cao ý thức, trách nhiệm, có bệnh cần phải tự giác trung thực và đặc biệtphải hiểu rằng cách ly trước hết là vì quyền lợi của chính bản thân mình, sauđó là quyền lợi của gia đình và cộng đồng xã hội. Đồng thời, các cá nhân, nhữngngười có tiếp xúc gần với trường hợp mắc bệnh, các trường hợp nghi ngờ, các trườnghợp về từ vùng có dịch, đặc biệt với những trường hợp về từ Trung Quốc cũng cầnphải chấp hành nghiêm việc cách ly y tế tại cơ sở cách ly tập trung, cách ly tạigia đình theo hướng dẫn của cơ quan y tế.
Nguyễn Tuấn Quang - Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk
(Nguồn: kiemsat.vn)
