Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 10 Luật liên quan an ninh, trật tự vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 và có hiệu lực từ 01/7/2026, trong đó có Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam.
Theo quy định hiện hành tại Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam, có 04 trường hợp thu hồi hoặc hủy giá trị sử dụng hộ chiếu gồm: Hộ chiếu bị mất hoặc quá 12 tháng hẹn trả mà không đến nhận; Được thôi quốc tịch, bị tước quốc tịch hoặc bị hủy bỏ quyết định cho nhập quốc tịch Việt Nam; Không còn thuộc đối tượng được sử dụng hộ chiếu ngoại giao, công vụ; Chưa chấp hành quyết định xử phạt đối với một số vi phạm.
Tuy nhiên, tại khoản 9 Điều 3 Luật sửa đổi đã bổ sung thêm các khoản 5, 6 và 7 vào Điều 27 Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam quy định về các trường hợp thu hồi, hủy giá trị sử dụng hộ chiếu gồm: Hộ chiếu phổ thông còn thời hạn nhưng đã được cấp mới; Hộ chiếu bị sai thông tin; Hộ chiếu của người đang bị truy nã.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Trước đó, báo cáo giải trình trước Quốc hôi, Chính phủ cho biết, dù hộ chiếu chưa hết hạn nhưng nhiều người vẫn đề nghị cấp lại vì các lý do bị mất, bị hỏng, hết trang đóng dấu… Do đó, cần bổ sung quy định hủy giá trị sử dụng hộ chiếu đã cấp trước đó. Trường hợp không thu hồi được hộ chiếu thì sẽ hủy trên hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về xuất nhập cảnh.
Quá trình xây dựng luật, nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc việc hủy giá trị sử dụng hộ chiếu của người đang bị truy nã. Trường hợp người đó đang ở quốc gia không có cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam thì không thể xin cấp lại hộ chiếu, nên cần có sự linh hoạt để họ tự nguyện hồi hương ra đầu thú.
Chính phủ cho rằng, mục đích của quy định hủy giá trị sử dụng hộ chiếu đối với người đang bị truy nã nhằm hạn chế quyền tự do đi lại của họ, phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử hoặc thi hành án.
Đối với trường hợp người đang bị truy nã chưa xuất cảnh, việc này sẽ ngăn chặn hành vi xuất cảnh của họ.
Nếu người đang bị truy nã đã xuất cảnh, quy định trên sẽ là cơ sở để Việt Nam đề nghị với cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài trục xuất hoặc dẫn độ người đang bị truy nã.
Trường hợp người bị truy nã có mong muốn về nước để đầu thú hoặc phục vụ hoạt động tố tụng hình sự, cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài sẽ cấp hộ chiếu phổ thông theo thủ tục rút gọn cho họ.
Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam hiện hành quy định hộ chiếu phổ thông cấp theo thủ tục rút gọn có thời hạn không quá 12 tháng và không được gia hạn.
Kể từ 01/7/2026, ngoài các nội dung trên, khoản 1 Điều 3 Luật sửa đổi còn bổ sung hộ chiếu phổ thông cấp theo thủ tục rút gọn sẽ chỉ có giá trị sử dụng 01 lần khi xuất cảnh hoặc nhập cảnh Việt Nam.
Khi góp ý về dự thảo Luật, nhiều ý kiến từng cho rằng quy định hộ chiếu rút gọn chỉ được sử dụng 01 lần khi xuất, nhập cảnh sẽ gây khó khăn cho người dân. Các ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định đảm bảo thuận lợi hơn.
Giải trình về vấn đề này, Chính phủ cho rằng hộ chiếu cấp theo thủ tục rút gọn (thực chất ở một số nước còn gọi là hộ chiếu tạm thời) chỉ cấp trong một số trường hợp nhất định, được quy định tại Điều 17 Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam.
Mục đích cấp hộ chiếu theo thủ tục rút gọn là để công dân về nước trong trường hợp ra nước ngoài có thời hạn, bị mất hộ chiếu, hoặc bị nước ngoài trục xuất hoặc vì lý do quốc phòng, an ninh.
Vì vậy, nếu cấp hộ chiếu với thời hạn dài và được xuất nhập cảnh nhiều lần thì các đương sự có thể lợi dụng ở nước ngoài cư trú trái phép lâu dài.
