Hoàn thành nghĩa vụ thuế - Một bước không thể thiếu trong quy trình giải thể
Theo pháp luật hiện hành, việc giải thể doanh nghiệp được tiến hành lần lượt qua các giai đoạn có tính kế thừa về mặt hành chính. Giai đoạn đầu tiên là nội bộ doanh nghiệp phải ban hành nghị quyết/quyết định giải thể, sau đó gửi thông báo về việc giải thể tới cơ quan đăng ký kinh doanh trong thời hạn 07 ngày làm việc kể từ ngày thông qua nghị quyết/quyết định giải thể kèm theo hồ sơ thông báo giải thể theo quy định[1].
Giai đoạn tiếp theo là việc doanh nghiệp tiến hành xử lý các khoản nợ (nếu có), thanh lý tài sản, giải quyết quyền lợi cho người lao động, thực hiện quyết toán thuế và chấm dứt hiệu lực mã số thuế của doanh nghiệp trước khi nộp hồ sơ đăng ký giải thể doanh nghiệp. Tiến hành quyết toán thuế tại thời điểm này là bước cần thiết nhằm xác định nghĩa vụ thuế còn phải hoàn tất của doanh nghiệp tính đến thời điểm quyết định giải thể và chấm dứt hiệu lực mã số thuế. Sau khi kiểm tra và xác định doanh nghiệp không còn nghĩa vụ thuế nào còn tồn đọng, cơ quan thuế sẽ ban hành Thông báo về việc người nộp thuế hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế và cập nhật trạng thái Người nộp thuế ngừng hoạt động và đã hoàn thành thủ tục chấm dứt hiệu lực mã số thuế (“Trạng thái 01”) để doanh nghiệp tiếp tục quy trình giải thể tại cơ quan đăng ký kinh doanh (nộp hồ sơ đăng ký giải thể).
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Cuối cùng, cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ kiểm tra lại tình trạng thuế của doanh nghiệp thông qua hệ thống dữ liệu kết nối với cơ quan thuế. Trường hợp hệ thống cho thấy doanh nghiệp đã hoàn thành chấm dứt mã số thuế và và xét thấy doanh nghiệp đã đáp ứng các điều kiện giải thể khác như thanh lý tài sản, thanh toán hết các khoản nợ, không còn đơn vị trực thuộc chưa chấm dứt hoạt động,… thì cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ thực hiện cập nhật tình trạng pháp lý doanh nghiệp đã giải thể trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp[2].
Toàn bộ trình tự cho thấy việc hoàn thành nghĩa vụ thuế và chấm dứt mã số thuế của doanh nghiệp không chỉ đơn thuần là một thủ tục hành chính mang tính kỹ thuật, đây còn là điều kiện tiên quyết nhằm đảm bảo tính hợp pháp của toàn bộ quá trình giải thể doanh nghiệp. Việc hoàn thành nghĩa vụ thuế cho thấy doanh nghiệp đã minh bạch, rõ ràng trong việc thực hiện các trách nhiệm tài chính đối với Nhà nước, không còn khoản nợ thuế hay nghĩa vụ tài chính tồn đọng. Hay nói cách khác, doanh nghiệp không thể hoàn tất giải thể nếu chưa được xác nhận đã hoàn thành nghĩa vụ thuế trên hệ thống quản lý thuế. Việc này giúp ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp giải thể “để trốn thuế”, đồng thời đảm bảo sự minh bạch, công bằng trong quản lý thuế và bảo vệ nguồn thu ngân sách quốc gia. Do đó, bất cứ vướng mắc hay chậm trễ trong việc thực hiện thủ tục tại cơ quan thuế đều ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ giải thể, kéo dài thời gian đóng cửa doanh nghiệp.
Vướng mắc thường gặp về thủ tục thuế trong quá trình giải thể doanh nghiệp
Hệ thống dữ liệu thuế chưa cập nhật trạng thái sau hoàn tát thủ tục chấm dứt hiệu lực mã số thuế
Một trong những vướng mắc mà doanh nghiệp hay gặp phải trong quá trình giải thể là tình trạng hệ thống quản lý thuế điện tử không cập nhật đúng trạng thái dù việc chấm dứt hiệu lực mã số thuế đã được hoàn tất. Cụ thể, khi doanh nghiệp đã được xác nhận là hoàn thành nghĩa vụ thuế và có Thông báo hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế từ cơ quan thuế nhưng hệ thống vẫn giữ nguyên trạng thái Người nộp thuế ngừng hoạt động nhưng chưa hoàn thành thủ tục chấm dứt hiệu lực mã số thuế (“Trạng thái 03”) thay vì chuyển sang Trạng thái 01.
Sự thiếu đồng bộ về mặt kỹ thuật và thực tế xử lý hồ sơ thuế đã gây ra tình trạng doanh nghiệp không thể tiếp tục nộp hồ sơ đăng ký giải thể tại cơ quan đăng ký kinh doanh vì hệ thống chưa cập nhật chính xác tình trạng thuế của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp tìm kiếm hỗ trợ sự hỗ trợ của cơ quan thuế, thường thấy là việc nhận được phản hồi rằng cán bộ phụ trách không có thẩm quyền giải quyết các vấn đề kỹ thuật, trong khi doanh nghiệp lại không rõ phải liên hệ với bộ phận hay cá nhân nào để được giải quyết vấn đề này. Hệ quả là hồ sơ giải thể bị “treo”, gây gián đoạn tiến trình giải thể của doanh nghiệp dù nguyên nhân không xuất phát từ phía doanh nghiệp.
Hồ sơ bị trì hoãn do thay đổi phạm vi quản lý
Thời gian gần đây, quá trình giải thể doanh nghiệp tại một số địa phương gặp không ít khó khăn, phần lớn bắt nguồn từ sự thay đổi liên tục về tổ chức bộ máy quản lý thuế và điều chỉnh địa giới hành chính. Cụ thể, theo Quyết định số 381/QĐ-BTC ngày 01/03/2025 của Bộ Tài chính, một số cục và chi cục thuế tại các tỉnh như Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu đã được sáp nhập thành Chi cục Thuế khu vực XV, đặt tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Tuy nhiên, chỉ sau đó vài tháng, từ ngày 01/07/2025, việc điều chỉnh địa giới hành chính theo Nghị quyết 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội tiếp tục thay đổi phạm vi quản lý của các cơ quan thuế: Bà Rịa - Vũng Tàu được sáp nhập về TP. Hồ Chí Minh, Bình Thuận chuyển về Lâm Đồng, Ninh Thuận sáp nhập về Khánh Hòa, trong khi Bình Phước sáp nhập với Đồng Nai. Những biến động này đã ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình xử lý hồ sơ của doanh nghiệp tại cơ quan thuế, gây gián đoạn và trì hoãn thủ tục tại các cơ quan liên quan.
Việc hai đợt điều chỉnh lớn diễn ra trong thời gian ngắn đã dẫn đến việc nhiều hồ sơ thuế, bao gồm cả hồ sơ chấm dứt mã số thuế và khai quyết toán thuế phục vụ cho quá trình giải thể, bị trì hoãn xử lý hoặc phải chờ chuyển giao giữa các đơn vị quản lý thuế khác nhau. Trong một số trường hợp, dù doanh nghiệp đã hoàn tất các thủ tục và làm việc với cơ quan thuế nhưng hồ sơ vẫn chưa được xử lý kịp thời do cơ quan thuế kế thừa chưa tiếp nhận đầy đủ dữ liệu hoặc cần thêm thời gian để rà soát và xác minh thông tin. Tình trạng này cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ chung của thủ tục giải thể, mặc dù doanh nghiệp đã chủ động hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ theo quy định.
Điều chỉnh quy trình vận hành của hệ thống để tháo gỡ khó khăn
Thấu hiểu khối lượng công việc lớn mà các cơ quan thuế đang phải đảm trách, nhất là trong bối cảnh hệ thống phải điều chỉnh để phù hợp với những thay đổi về mặt hành chính và quản lý như hiện nay, doanh nghiệp phần nào thông cảm với những khó khăn của cơ quan thuế. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng tình trạng trì trệ này đã gây ra một hệ lụy không nhỏ cho doanh nghiệp và sâu xa hơn là sự vận hành chung của môi trường kinh doanh. Do đó, cần nhận thức rõ đây là một vấn đề nan giải, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và giải quyết triệt để nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp và cho cả cơ quan thuế.
Từ thực tế trên, cơ quan thuế có thể xem xét triển khai một số biện pháp hỗ trợ kỹ thuật và hành chính nhằm nâng cao quy trình xử lý hồ sơ, hỗ trợ quá trình giải thể của doanh nghiệp. Thứ nhất, cần thiết lập cơ chế phối hợp rõ ràng và minh bạch hơn giữa các bộ phận chuyên môn và kỹ thuật trong nội bộ cơ quan, đặc biệt là trong việc cập nhật trạng thái thuế sau khi doanh nghiệp đã hoàn thành nghĩa vụ thuế. Thứ hai, cần tiến hành rà soát, hoàn thiện quy trình tiếp nhận và xử lý hồ sơ trong giai đoạn chuyển giao về mặt tổ chức hoặc thay đổi phạm vi quản lý doanh nghiệp, thiết lập cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thực hiện các nghĩa vụ thuế nói chung và giai đoạn giải thể nói riêng theo hướng tập trung và hiệu quả hơn.
Trong giai đoạn này, doanh nghiệp cũng cần theo dõi, phối hợp với sự hướng dẫn của cơ quan thuế, tuân thủ nghĩa vụ theo quy định để quá trình giải thể được tiến hành thuận lợi, đúng trình tự. Việc này giúp tránh ảnh hưởng đến kế hoạch nội bộ của doanh nghiệp và phát sinh thêm những chi phí ngoài dự kiến.
Tóm lại, giải thể là bước cuối cùng chấm dứt sự tồn tại của doanh nghiệp, nhưng việc kết thúc đó cần được thực hiện một cách nhanh chóng, minh bạch, và đúng trình tự pháp luật đã quy định. Việc khắc phục những điểm nghẽn kỹ thuật và hành chính trong quy trình về thuế khi giải thể doanh nghiệp không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp mà còn góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống quản lý thuế.
[1] Khoản 1 Điều 64 Nghị định 168/2025/NĐ-CP.[2] Khoản 5 Điều 64 Nghị định 168/2025/NĐ-CP.
CHU LÊ QUỲNH NGÂN
Công ty Luật TNHH HM&P
