Liên quan đến vụ án bị cáo Thái Khắc Thành (quê Nghệ An) bị Tòa án nhân dân Khu vực 5 - tỉnh Hưng Yên đưa ra xét xử về tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm" và tuyên phạt 6 năm tù, ngày 13/8, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ra kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại.
Đồng thời, Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với Thái Khắc Thành từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú.
Theo Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên Đỗ Mạnh Tăng, ngay khi nhận được nhiều thông tin phản ánh khác nhau liên quan bản án sơ thẩm, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh đã phối hợp với Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp và lãnh đạo Công an tỉnh Hưng Yên để nắm bắt toàn bộ nội dung vụ án.
Qua nghiên cứu toàn bộ hồ sơ vụ án, bản án hình sự sơ thẩm và các quy định của pháp luật, Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên nhận thấy, cấp sơ thẩm chưa áp dụng Thông tư 27/2025/TT-BNNMT ban hành ngày 24/6/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm. Thông tư này có hiệu lực từ ngày 01/7/2025.
Theo Thông tư, tại phụ lục danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo quy định gà lôi trắng có tên khoa học là Lophura nycthemera, thuộc nhóm IIB (không còn thuộc nhóm IB theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ như khi khởi tố điều tra và truy tố).
Về vấn đề này, Luật sư Đàm Thị Lan Hương, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết, theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thì tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” tại Điều 244 chỉ áp dụng đối với động vật thuộc một trong ba nhóm:
Thứ nhất, danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ;
Thứ hai, danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB;
Thứ ba, Phụ lục I của Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (Công ước CITES).
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Theo Phụ lục I Nghị định 84/2021/NĐ-CP liệt kê thì Gà lôi trắng (Lophura nycthemera) trong Nhóm IB – là nhóm động vật rừng đang bị đe dọa tuyệt chủng, nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Do đó, hành vi nuôi nhốt, buôn bán 13 cá thể gà lôi trắng vào tháng 04/2025 đã thỏa mãn cấu thành tội danh tại điểm b khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự: "Săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I của Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) (mà không thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ) với số lượng từ 11 cá thể đến 15 cá thể lớp chim...".
Theo đó, việc khởi tố, truy tố về tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý hiếm" là hoàn toàn đúng quy định pháp luật tại thời điểm phạm tội.
Tuy nhiên, tại thời điểm Thông tư 27/2025/TT-BNNMT có hiệu lực từ 01/7/2025 thì quy định: Gà lôi trắng được xếp vào Nhóm IIB – động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm HẠN CHẾ khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại (không còn nghiêm cấm tuyệt đối như Nhóm IB) nhưng Thông tư 27/2025/TT-BNNMT thì lại không quy định rõ việc danh mục mới này có thay thế danh mục tại Phụ lục I Nghị định 84/2021/NĐ-CP hay không.
Như vậy, nếu áp dụng Nghị định 84/2021/NĐ-CP thì gà lôi trắng vẫn là Nhóm IB, do đó mà hành vi tiếp tục thoả mãn cấu thành tội theo Điều 244 Bộ luật Hình sự.
Còn nếu áp dụng Thông tư 27/2025/TT-BNNMT thì gà lôi trắng thuộc Nhóm IIB, do đó hành vi không còn thoả mãn cấu thành tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp quý hiếm" tại Điều 244 Bộ luật Hình sự, mà có dấu hiệu của tội danh khác nhẹ hơn.
Về nguyên tắc giải quyết xung đột pháp luật, Điều 58 Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật 2025 quy định trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn. Nếu áp dụng quy định này, Nghị định 84/2021/NĐ-CP sẽ được áp dụng bởi có giá trị cao hơn so với Thông tư.
Tuy nhiên, khoản 5 Điều 58 Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật 2025 lại quy định việc áp dụng văn bản pháp luật trong nước không được cản trở việc thực hiện điều ước quốc tế. Trong khi đó, Thông tư 27/2025/TT-BNNMT phù hợp với Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) khi loại bỏ Gà lôi trắng khỏi nhóm cấm tuyệt đối. Vì vậy, theo Luật sư, có cơ sở để ưu tiên áp dụng Thông tư này theo hướng có lợi cho bị cáo.
Theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT của Bộ NN&MT, có 01 căn cứ ban hành Thông tư là Nghị định số 136/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường. Trong đó, Điều 63 Nghị định số 136/2025/NĐ-CP này quy định các văn bản của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền phân quyền, phân cấp ban hành trước ngày Nghị định 136 có hiệu lực thi hành thì tiếp tục có hiệu lực thi hành cho đến khi có văn bản thay thế theo quy định của Nghị định số 136/2025/NĐ-CP này.
Như vậy, Chính phủ đã phân quyền phân cấp, cho phép Bộ NN&MT linh hoạt điều chỉnh Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp quý hiếm theo từng giai đoạn. Do đó, Danh mục theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT có thể coi là đã thay thế Danh mục động vật rừng nguy cấp quý hiếm theo Nghị định 84/2021/NĐ-CP. Do đó, kể từ 01/7/2025, Gà lôi trắng thuộc Danh mục động vật rừng nguy cấp quý hiếm nhóm IIB, không còn thuộc nhóm IB.
Đồng quan điểm, Luật sư Hà Thị Khuyên, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cũng cho biết, tại thời điểm điều tra, truy tố thì chưa có Thông tư 27/2025/TT-BNNMT ban hành ngày 24/6/2025 của Bộ NN&MT quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm. Thông tư này có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT, tại phụ lục danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo quy định gà lôi trắng có tên khoa học là Lophura nycthemera, thuộc nhóm IIB (không còn thuộc nhóm IB theo Nghị định số 84 của Chính phủ như khi khởi tố điều tra và truy tố).
Tuy nhiên, ở giai đoạn xét xử đã có Thông tư 27/2025/TT-BNNMT và hiệu lực áp dụng từ ngày 01/7/2025, dẫn tới Toà án cấp sơ thẩm áp dụng quy định cũ để xét xử đối với bị cáo là chưa đúng, bất lợi cho bị cáo. Do đó, VKSND tỉnh Hưng Yên kháng nghị theo hướng đề nghị hủy án sơ thẩm là có căn cứ và với diễn biến này rất có thể bị cáo có thể sẽ được miễn truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc ít nhất có thể được chuyển sang tội danh và hình phạt nhẹ hơn do có sự chuyển biến, thay đổi của chính sách pháp luật, căn cứ được quy định tại Điều 29 Bộ luật Hình sự "Người phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự khi có một trong những căn cứ khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa".
Hành vi của bị cáo Thái Khắc Thành có dấu hiệu của tội "vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã" quy định tại Điều 234 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, cần phải điều tra lại xác định giá trị các cá thể gà lôi thu giữ để làm căn cứ giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật.
Cũng theo Luật sư, hiện nay, Thông tư 27/2025/TT-BNNMT đã có hiệu lực từ 01/7/2025, do đó chính sách pháp luật mới vẫn được áp dụng tại giai đoạn xét xử chứ không riêng gì ở giai đoạn điều tra, nhiều người nhầm lẫn việc áp dụng pháp luật ở thời điểm phát hiện tội phạm, tuy nhiên trong quá trình xử lý (trước khi bản án có hiệu lực) mà có sự thay đổi chính sách pháp luật theo hướng có lợi cho người bị buộc tội thì về nguyên tắc phải được áp dụng quy định pháp luật mới có lợi cho người bị buộc tội để định tội danh và hình phạt.
