Ngày 30/4/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Nghị quyết định hướng xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển. Theo đó, xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp, bổ trợ tư pháp phù hợp với mục tiêu, định hướng cải cách tư pháp. Thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hệ thống dịch vụ pháp lý, hỗ trợ pháp lý, trợ giúp pháp lý, đăng ký biện pháp bảo đảm để người dân và doanh nghiệp dễ tiếp cận pháp luật, quản trị rủi ro pháp lý. Ưu tiên nguồn lực hỗ trợ pháp lý cho khu vực kinh tế tư nhân. Nghiên cứu hình thành chế định luật sư công và cơ chế có điều kiện cho phép viên chức được hành nghề luật sư; cần có cơ chế rõ ràng về tuyển chọn, đào tạo và sử dụng luật sư công…
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Luật sư công là gì?
Có thể hiểu, luật sư công là luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý theo yêu cầu của nhà nước, nhằm cung cấp các dịch vụ pháp lý bảo vệ quyền và lợi ích của nhà nước đồng thời bảo vệ quyền lợi cho những người ở thế yếu không có điều kiện tiếp cận đến các dịch vụ pháp lý nhằm thực hiện bảo đảm xã hội một cách công bằng.
Ở Việt Nam đã có luật sư công hay chưa?
Ở Việt Nam đã có mô hình luật sư công đó chính là hệ thống các cơ quan thực hiện trợ giúp pháp lý được phân bổ theo địa hạt các tỉnh.
Theo Luật Trợ giúp pháp lý hiện nay, trợ giúp viên pháp lý có tiêu chuẩn được đào tạo như luật sư, tuy nhiên đa số các trợ giúp viên pháp lý chỉ mới thực hiện được các hoạt động trợ giúp pháp lý cho các đối tượng cần trợ giúp thuộc các đối tượng người nghèo, đối tượng chính sách xã hội, chưa có quy định hoặc cơ chế để trợ giúp viên pháp lý thực hiện được các dịch vụ bảo vệ quyền lợi của nhà nước, đặc biệt là các vụ việc liên quan đến tranh chấp pháp lý quốc tế và kinh doanh thương mại quốc tế.
Cần thiết xây dựng và thực hiện chế định luật sư công
Cần phải khẳng định, xây dựng và hoàn thiện chế định luật sư công là cần thiết. Thực tế ở các nước phát triển và đã hoàn thiện hệ thống pháp luật thì họ đều có chế định luật sư công hoạt động hết sức hiệu quả, đóng góp rất lớn vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật chung, thực hiện các dịch vụ pháp lý cho chủ thể nhà nước. Đặc biệt, khi chúng ta đã hội nhập về kinh tế trong khu vực và trên toàn thế giới một cách sâu rộng đồng thời thực hiện các chính sách bảo đảm xã hội một cách tốt nhất để mọi người đều được tiếp cận đến dịch vụ pháp lý một cách bình đẳng.
Nên xây dựng như thế nào?
Có rất nhiều ý kiến và quan điểm cho rằng cần thiết phải đào tạo, tuyển chọn những người có tiêu chuẩn để thực hiện vai trò luật sư công….
Tác giả cho rằng đây là những quan điểm không chính xác bởi nếu thực hiện theo quan điểm này thì sẽ phải xây dựng lại về tiêu chuẩn và các điều kiện riêng cho hành nghề của luật sư công một cách độc lập với tiêu chuẩn của luật sư thông thường. Điều này không đúng bởi luật sư là một nghề tự do, không thể xây dựng tiêu chuẩn và điều kiện của luật sư công khác với Luật Luật sư và các luật sư thông thường.
Nghề luật sư thực hiện chức năng tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng và các dịch vụ pháp lý khác là hoàn toàn giống nhau, không thể có hệ thống pháp luật tố tụng nào khác mà các luật sư chỉ có thực hiện và tuân thủ theo một hệ thống pháp luật chung.
Do đó, tác giả cho rằng không cần thiết phải xây dựng nên các chương trình đào tạo riêng, tiêu tốn đi một lượng ngân sách lớn của nhà nước và đó chính là lãng phí.
Để luận nghĩa chữ “đào tạo luật sư” không phải chỉ là phân tích như đào tạo kiến thức phổ thông hay kiến thức chuyên môn. Một cử nhân luật loại giỏi, đào tạo nghề luật sư tại Học viện Tư pháp giỏi nhưng chưa chắc đã thành công để trở thành một luật sư giỏi. Bởi nghề luật sư là một nghề vô cùng khó, việc đào tạo về kiến thức và kỹ năng mới chỉ là 40%, 60% còn lại là do sự nỗ lực, ý chí quyết tâm và phải có định hướng phải triết lý rõ ràng.
Trong khi luật sư công thực hiện và gánh vác các dịch vụ pháp lý cho nhà nước, cần phải có những con người có sứ mệnh cống hiến, chưa vội vàng tới danh và lợi thì mới có thể thực hiện được.
Kiến nghị, giải pháp
Tác giả cho rằng, các cơ quan có thẩm quyền cần tham mưu xây dựng và kết nối hệ thống các văn bản quy phạm điều chỉnh về luật sư một cách hoàn chỉnh, có cơ chế vận động để thuê hoặc thu hút được các luật sư giỏi, có trình độ chuyên môn và kỹ năng phù hợp với yêu cầu.
Bên cạnh đó, tuyệt đối không được mang tư tưởng chế định luật sư công là công chức hay viên chức, tức là phải xác định rõ luật sư công không phải là một bộ phận của cơ quan nhà nước, mà trong dịch vụ pháp lý Nhà nước sẽ là khách hàng của luật sư. Nếu không xác định rõ vấn đề này thì sẽ nảy sinh ra rất nhiều cơ quan quản lý, chính sách quản lý, báo cáo, thanh tra, kiểm tra cồng kềnh lãng phí, và đặc biệt có thể không đảm bảo tính khách quan trong hoạt động nghề của luật sư công.
