Báo chí Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức to lớn trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ và các nền tảng số, việc hoàn thiện khung pháp lý, đặc biệt là Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) đang được xem xét để bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025. Đây là một động thái quan trọng nhằm cập nhật các quy định pháp luật, đảm bảo sự phù hợp với thực tiễn phát triển nhanh chóng của ngành báo chí và truyền thông thông tin.
Theo đó, việc chỉnh sửa các quy định pháp lý về báo chí đã đưa ra các mục tiêu cụ thể, bao gồm tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng người làm báo, lãnh đạo cơ quan báo chí; thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí; điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Đầu tiên, về mục tiêu tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí, Dự thảo quy định rõ rệt về cơ quan quản lý nhà nước đối với báo chí, bao gồm Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các bộ, cơ quan ngang bộ và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Tuy nhiên, cần phải lưu ý hơn về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan này, cụ thể là về trách nhiệm và quyền hạn của từng cơ quan để tránh chồng chéo và đảm bảo hiệu quả quản lý.
Kế đến, Dự thảo còn bổ sung quy định về điều kiện cấp thẻ nhà báo, cách tính thời hạn thẻ nhà báo, nhằm nâng cao chất lượng và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo. Đây là bước đi thiết thực và có thể nâng cao trình độ chuyên môn của người làm báo. Ngoài ra, thúc đẩy việc đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho nhà báo cũng là một chính sách mang tính cấp thiết, đặc biệt là kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, phân tích dữ liệu và làm việc trên các nền tảng số.
Tiếp theo đó, không thể không kể đến việc đề xuất phát triển mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông, nhằm hình thành các toà soạn, kênh báo lớn, đáp ứng đủ nguồn lực để đóng vai trò dẫn dắt, định hướng thông tin. Đây là mô hình phù hợp với xu hướng phát triển hiện đại, các quy định trong tương lai bao gồm điều kiện, tiêu chí, thẩm quyền thành lập, mô hình hoạt động, cơ chế tài chính của tổ hợp báo chí truyền thông sẽ giúp phát triển mô hình hợp lý và hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, hiện nay các chính sách pháp luật đang khuyến khích đa dạng hóa nguồn thu, phát triển các sản phẩm báo chí chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu của người đọc, do đó việc triển khai mô hình tổ hợp như trên không những phù hợp với thưc tiễn mà còn đáp ứng đầy đủ chủ trương của Đảng và Nhà nước.
Cuối cùng, Dự thảo đã có những điểm nhấn quan trọng như quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng tại Điều 30 về hoạt động báo chí trên không gian mạng và Điều 31 về trách nhiệm của cơ quan báo chí khi hoạt động báo chí trên không gian mạng. Ngoài ra còn mở rộng khái niệm “báo chí” bao gồm cả các nền tảng kỹ thuật số. Tuy nhiên, để có thể phát huy có hiệu quả các quy định trên thì Dự thảo cần làm rõ hơn về trách nhiệm pháp lý khi để lọt nội dung vi phạm trên nền tảng số, nhất là khi nội dung được chia sẻ qua bên thứ ba (như YouTube, mạng xã hội,…).
Chuyển đổi số là một xu thế không thể đảo ngược, và báo chí Việt Nam đang tích cực tham gia vào quá trình này. Nhận thấy xu hướng phát triển, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 06/4/2023 phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, trong đó đưa ra nhiều kế hoạch thúc đẩy mô hình báo chí số.
Song song với việc chuyển đổi tích cực thì thách thực hiện nay của ngành báo chí là không nhỏ, với tình hình khoa học thông tin điện tử ngày càng phát triển thì ngành báo chí càng khó có thể vượt qua được các trang mạng xã hội về tốc độ đưa tin, các toà soạn hiện cũng đang gặp khó khăn trong vấn đề thiếu hụt nhân lực có chuyên môn sâu về công nghệ số và thông tin điện tử. Để khắc phục được tình trạng trên đòi hỏi ngành báo chí phải tập trung vào sự chuẩn mực, tinh thần trách nhiệm, đạo đức làm nghề để tạo ra sự khác biệt, đồng thời nâng cao năng lực sáng tạo và kỹ năng số của đội ngũ nhà báo để thích ứng với yêu cầu xã hội.
Về thách thức liên quan đến tốc độ đưa tin thì báo chí cần tập trung thêm vào nội dung có chiều sâu, lý lẽ và đầy đủ căn cứ xác thực nhằm thu hút độc giả có trình độ học thức, tạo được chỗ đứng mạnh mẽ của báo trong hằng hà sa số các trang thông tin. Việc sản xuất nội dung đa dạng, phù hợp với từng nền tảng và đối tượng độc giả là rất quan trọng và đảm bảo được uy tín của ngành nghề báo chí. Về đội ngũ làm báo, cần tổ chức tập huấn thường xuyên cho cán bộ quản lý thông tin, truyền thông và lãnh đạo các cơ quan báo chí về các kỹ năng cơ bản, cần thiết trong quá trình chuyển đổi số, tập trung tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về báo chí số, phân tích dữ liệu, truyền thông đa phương tiện. Và trên hết, việc đẩy mạnh vai trò của báo chí chính thống trên các nền tảng xã hội là cần thiết để phòng chống và bảo vệ người dân trước tin giả, thông tin sai lệch.
Trong bối cảnh các hoạt động báo chí số đang được đẩy mạnh, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã và đang có những đóng góp quan trọng thông qua hoạt động của Tạp chí Luật sư Việt Nam trên môi trường số, đặc biệt trong công tác tuyên truyền pháp luật và hoạt động của giới luật sư tới người dân. Tạp chí đã luôn tập trung vào vấn đề nghiên cứu và đăng tải các bài viết pháp lý, tổ chức tọa đàm, phỏng vấn chuyên gia pháp luật nhằm góp phần nâng cao ý thức pháp luật cho cộng đồng, toàn bộ các hoạt động đều được đăng tải trên website của Tạp chí để thông tin đến cho toàn thể người dân được biết hoàn toàn miễn phí. Ví dụ, Tạp chí đã đăng tải các ý kiến tại Tọa đàm “Kinh doanh bất động sản cho thuê - Những vấn đề pháp lý và thực tiễn”, góp phần đưa pháp luật về kinh doanh bất động sản nhanh chóng đi vào thực tiễn như mục tiêu đã được đề ra.
Để báo chí Việt Nam phát triển tương xứng với tiềm năng và thách thức của kỷ nguyên số, việc hoàn thiện khung pháp lý, đặc biệt là Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), là vô cùng quan trọng. Cần cụ thể hóa các giải pháp hỗ trợ chuyển đổi số và tạo môi trường thuận lợi cho báo chí hoạt động hiệu quả. Đồng thời, các cơ quan báo chí cần chủ động đổi mới, nâng cao chất lượng nội dung, tăng cường ứng dụng công nghệ, và phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Với sự đồng bộ từ chính sách đến hành động, báo chí Việt Nam sẽ ngày càng có nhiều tiền đề phát triển và tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của mình trong hoạt động cung cấp thông tin đến người dân.
Luật sư NGUYỄN VĂN HẬU
Ủy viên Ban thường vụ;
Chủ nhiệm Cơ quan truyền thông Liên đoàn Luật sư Việt Nam
