Không chỉ dừng lại ở những con số ấn tượng về lượng văn bản luật được thông qua với 51 Luật, 39 Nghị quyết. Đây là con số lớn nhất từ trước đến nay tại một kỳ họp Quốc hội, dấu ấn đậm nét nhất của kỳ họp này nằm ở việc Quốc hội đã trực diện giải quyết những mâu thuẫn chồng chéo trong hệ thống pháp luật, đồng thời thiết lập một hành lang pháp lý hoàn toàn mới cho các động lực tăng trưởng của tương lai.
Ảnh minh họa. Nguồn: Quochoi.vn.
Kỳ họp thứ 10 là kỳ họp “nhiều ấn tượng và để lại dấu ấn tốt đẹp”, khi Quốc hội tiếp tục triển khai 03 đột phá chiến lược theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: Đột phá về thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao.
Thứ nhất, về việc giải quyết các điểm nghẽn thể chế: Kỳ họp đã thực hiện một cuộc thay đổi triệt để đối với các vướng mắc trong đầu tư công và thủ tục hành chính. Trước đây, tình trạng “một cổ nhiều tròng”, quy trình chồng chéo giữa Luật Đất đai, Luật Đầu tư và Luật Xây dựng đã khiến hàng loạt dự án bị đình trệ, nguồn lực quốc gia bị lãng phí. Tại kỳ họp này, với việc thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu, Quốc hội đã chính thức luật hóa cơ chế “một luật sửa nhiều luật”. Điểm mới mang tính cách mạng ở đây là sự chuyển dịch mạnh mẽ từ cơ chế “tiền kiểm” (xin phép trước, thực hiện sau) sang cơ chế “hậu kiểm” (đăng ký tiêu chuẩn, thực hiện và chịu sự giám sát). Đặc biệt, việc phân cấp, phân quyền triệt để cho địa phương quyết định các dự án nhóm B, nhóm C, thậm chí một số dự án nhóm A, kèm theo cơ chế chịu trách nhiệm rõ ràng, đã phá bỏ tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm, khơi thông dòng vốn đầu tư xã hội đang bị tắc nghẽn.
Thứ hai, về hạ tầng chiến lược: Một trong những quyết sách táo bạo nhất là việc thông qua chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Dưới góc độ pháp lý, Nghị quyết này không đơn thuần là một quyết định đầu tư, mà là một tập hợp các cơ chế pháp lý đặc thù vượt trội chưa từng có tiền lệ. Quốc hội đã cho phép áp dụng cơ chế tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành dự án thành phần độc lập, được triển khai ngay sau khi chủ trương đầu tư được phê duyệt mà không cần chờ dự án xây lắp. Đây là điểm mới pháp lý quan trọng giải quyết bài toán muôn thuở về “mặt bằng sạch” vốn là nguyên nhân chính gây đội vốn và chậm tiến độ. Đồng thời, việc quy định các tiêu chuẩn kỹ thuật đặc thù và cơ chế huy động vốn linh hoạt trong Nghị quyết đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc để Việt Nam làm chủ công nghệ và giảm phụ thuộc vào vốn vay nước ngoài, khẳng định tính tự chủ của nền kinh tế.
Thứ ba, về kiến tạo hành lang pháp lý cho kỷ nguyên số: Nhận diện rõ xu hướng tất yếu của thời đại, Kỳ họp thứ 10 đã lấp đầy các khoảng trống pháp lý về công nghệ thông qua Luật Dữ liệu và Luật Công nghiệp công nghệ số. Nếu như trước đây, dữ liệu số hay tài sản số là những khái niệm mơ hồ trong hệ thống luật định, thì nay, Luật Dữ liệu đã định danh rõ ràng dữ liệu là một loại tài nguyên quốc gia đặc biệt. Điểm mới nổi bật là việc quy định cụ thể về quyền sở hữu dữ liệu, cơ chế chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp, cũng như các quy chuẩn về sàn giao dịch dữ liệu. Điều này không chỉ bảo vệ quyền riêng tư của công dân trước các nguy cơ an ninh phi truyền thống mà còn tạo cơ sở pháp lý để hình thành thị trường dữ liệu minh bạch, thúc đẩy sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và kinh tế số tại Việt Nam.
Thứ tư, về cải cách chính sách tài khóa và an sinh xã hội: Các đạo luật về thuế như Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi), Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) đã được thông qua với tư duy “nuôi dưỡng nguồn thu” thay vì “tận thu”, trong đó có nâng mức doanh thu không phải nộp thuế của hộ, cá nhân kinh doanh lên 500 triệu đồng/năm và cho trừ mức này trước khi tính thuế theo tỉ lệ trên doanh thu. Đồng thời điều chỉnh mức doanh thu không chịu thuế giá trị gia tăng tương ứng lên 500 triệu đồng. Quy định mức giảm trừ gia cảnh mới...
Điểm mới đáng chú ý là việc mở rộng cơ sở thuế đối với các hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới, đảm bảo sự công bằng giữa kinh doanh truyền thống và kinh doanh số. Bên cạnh đó, các quy định ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp khoa học công nghệ, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được thiết kế cụ thể, minh bạch hơn, thay vì các quy định chung chung khó áp dụng như trước. Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh và các ngưỡng thuế suất cũng thể hiện tính nhân văn của pháp luật, đảm bảo chính sách thuế thực sự là công cụ điều tiết thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội trong bối cảnh chi phí sinh hoạt biến động.
Nhìn chung lại, Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của một kỳ họp “đột phá vì phát triển”. Những quyết sách được thông qua không chỉ tháo gỡ khó khăn trước mắt mà còn đặt nền móng pháp lý vững chắc cho Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình. Từ sự phân quyền mạnh mẽ trong quản lý nhà nước đến việc kiến tạo hạ tầng cứng (đường sắt cao tốc) và hạ tầng mềm (dữ liệu số), Quốc hội đã thể hiện một tư duy lập pháp hiện đại, nhạy bén và đầy trách nhiệm trước vận mệnh quốc gia.
Luật sư NGUYỄN VĂN HẬU
Chủ nhiệm Cơ quan Truyền thông Liên đoàn Luật sư Việt Nam
