Ngày càng có nhiều hành động pháp lý nhằm vào các công ty nhiên liệu hóa thạch, mà điển hình là vụ kiện của bang California đối với ExxonMobil. Theo đó, ngày 23/9, Cơ quan Tư pháp bang California của Mỹ đã đệ đơn kiện tập ExxonMobil, cáo buộc tập đoàn dầu khí này đã thực hiện một chiến dịch kéo dài hàng thập kỷ để đánh lừa công chúng về khả năng tái chế nhựa, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Tình nguyện viên dọn rác trên bãi biển. Ảnh: THX/TTXVN.
Vụ kiện này đã làm nổi bật mối liên hệ giữa ngành nhiên liệu hóa thạch và rác thải nhựa, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết cần hạn chế sản xuất nhựa.
Vấn nạn rác thải nhựa toàn cầu
Hàng năm, thế giới sản xuất khoảng 400 triệu tấn nhựa nguyên sinh, tương đương tổng trọng lượng của toàn bộ dân số trên Trái đất. Dự kiến, con số này có thể tăng gấp ba lần vào năm 2060. Hiện nay, chỉ 9% lượng nhựa toàn cầu được tái chế, trong khi 20 triệu tấn mỗi năm thải trực tiếp ra môi trường. Các chuyên gia và tổ chức xã hội từ lâu đã cảnh báo rằng việc tái chế không thể giải quyết được khủng hoảng rác thải nhựa, mà cần phải giảm sản xuất.
Tuy nhiên, sản lượng nhựa vẫn tăng đều, phần lớn do sự tham gia tích cực của ngành dầu khí. Phần lớn nhựa hiện nay được sản xuất từ nguyên liệu hóa thạch, trong bối cảnh các nguồn năng lượng tái tạo ngày càng phát triển.
Nhựa và ngành nhiên liệu hóa thạch
Theo bà Delphine Levi Alvares từ Trung tâm Luật Môi trường Quốc tế (CIEL), các công ty nhiên liệu hóa thạch không còn phụ thuộc nhiều vào doanh số xăng dầu để duy trì hoạt động. Thay vào đó, họ đẩy mạnh sản xuất hóa dầu, trong đó có nhựa. Các công ty này đã đầu tư hàng chục tỉ USD để gia tăng sản lượng nhựa, biến nhựa thành một ngành kinh doanh cốt lõi.
Tuy nhiên, việc giảm sản xuất nhựa là chủ đề gây tranh cãi trong các cuộc đàm phán hiệp ước toàn cầu về nhựa, mà vòng đàm phán gần đây nhất đang diễn ra tại Hàn Quốc.
Vụ kiện ExxonMobil: Hy vọng thay đổi
Bang California cáo buộc ExxonMobil đã quảng bá mạnh mẽ các sản phẩm nhựa từ nhiên liệu hóa thạch, đồng thời lừa dối công chúng rằng tái chế có thể giải quyết khủng hoảng rác thải nhựa. Vụ kiện nhấn mạnh vai trò của ExxonMobil trong việc thúc đẩy sản xuất nhựa dùng một lần và che giấu tác động tiêu cực của chúng.
Dù ExxonMobil khẳng định đã sử dụng công nghệ tái chế tiên tiến để xử lý hơn 27,2 triệu kg rác thải nhựa, nhưng cáo buộc của California cho rằng công nghệ này chỉ đóng góp rất nhỏ và chủ yếu là chiêu bài quảng bá để duy trì sản xuất.
Tương lai của các vụ kiện ngành nhiên liệu hóa thạch
Vụ kiện tại California có thể đặt nền móng cho các hành động pháp lý tương tự trên toàn cầu. Bằng chứng và lời khai từ vụ kiện này sẽ trở thành hồ sơ công khai, giúp các quốc gia khác xây dựng lập luận chống lại tác động của ngành nhiên liệu hóa thạch đến môi trường.
Ông Patrick Boyle, chuyên gia tại CIEL, nhận định rằng các vụ kiện trong tương lai có thể mở rộng sang các vấn đề khác như vi nhựa, quảng cáo xanh sai lệch, hoặc cấp phép công nghệ tái chế.
Vụ kiện ExxonMobil là một bước đi quan trọng, không chỉ nhằm vào ngành nhiên liệu hóa thạch mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng về trách nhiệm của các công ty này đối với cuộc khủng hoảng rác thải nhựa. Để giải quyết tận gốc vấn đề, cần có sự phối hợp toàn diện giữa các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp trong việc giảm sản xuất nhựa nguyên sinh và xây dựng nền kinh tế tuần hoàn bền vững.
