I. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với cộng đồng quốc tế và nhu cầu bảo đảm quyền con người trong tiếp cận công lý không ngừng tăng cao, việc xây dựng chế định luật sư công đã trở thành một yêu cầu cấp thiết và tất yếu. Đây không chỉ là xu hướng phát triển tự nhiên của nghề luật sư mà còn thể hiện cam kết của Nhà nước trong việc hoàn thiện hệ thống tư pháp và bảo đảm quyền được bào chữa, trợ giúp pháp lý cho mọi công dân.
Qua gần 20 năm thi hành Luật Luật sư, số lượng luật sư hành nghề thực tế đã tăng nhanh chóng. Tính đến 5/2025, cả nước có hơn 20.000 luật sư đang hành nghề và hơn 6.000 tổ chức hành nghề luật sư đang hoạt động. Tuy nhiên, trong bối cảnh gia tăng các vụ việc phức tạp có liên quan đến lợi ích công và nhu cầu đại diện pháp lý cho Nhà nước, việc thiếu hụt nguồn nhân lực pháp lý chuyên nghiệp trong khu vực công đang trở thành một vấn đề rất đáng quan tâm.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
II. Thực trạng và sự cấp thiết của chế định luật sư công
1. Nhu cầu thực tế về luật sư công
- Tình hình vụ án hành chính gia tăng
Theo thông tin tại cuộc họp báo thường kỳ quý III/2024 của Bộ Tư pháp ngày 07/10/2024, trong 12 tháng năm 2024, tổng số bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính có nội dung phải thi hành là 1.973 bản án, tăng 599 bản án so với cùng kỳ năm 2023 (tăng 73.7%). Còn theo Báo cáo công tác thi hành án tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV cho thấy, năm 2024, toàn ngành tòa án xét xử khoảng 10 nghìn vụ/13 nghìn vụ án hành chính đã thụ lý, tăng 847 vụ so với năm 2023.
Các số liệu trên cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ các vụ án hành chính, đồng nghĩa với nhu cầu đại diện pháp lý cho các cơ quan nhà nước trong các hoạt động tố tụng ngày càng cao. Thời gian qua, số lượng vụ kiện hành chính có xu hướng tăng mạnh, tỉ lệ vụ án hành chính được giải quyết còn ở mức độ thấp do nhiều vụ án hành chính có tính chất phức tạp; có khó khăn trong việc triệu tập người bị kiện tham gia tố tụng hành chính⁵. “Khi phải tham gia các vụ án hành chính tại tòa, chính quyền địa phương nhiều nơi thường giao cho cán bộ phòng hành chính – tư pháp làm đại diện theo ủy quyền. Và khi giải quyết các vụ việc khiếu kiện đông người, phức tạp, tố cáo kéo dài, chính quyền địa phương phải nhờ Đoàn Luật sư tỉnh cùng tham gia”, đó là chia sẻ của Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Ninh Đặng Bá Bắc tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV.
- Thách thức trong tranh chấp quốc tế
Thực tế cho thấy, nhiều vụ việc tranh chấp quốc tế mà Việt Nam là một bên đã phải thuê luật sư nước ngoài do chưa có mô hình luật sư công. Điển hình là vụ kiện của ông McKenzie là công dân Hoa Kỳ kiện Chính phủ Việt Nam ra Trung tâm Trọng tài quốc tế về dự án xây dựng khu du lịch nghỉ dưỡng South Fork tại tỉnh Bình Thuận với lý do Chính phủ Việt Nam, mà trực tiếp là UBND tỉnh Bình Thuận, đã vi phạm quy định của Hiệp định thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ được ký ngày 13/7/2000. Chính phủ Việt Nam đã phải thuê luật sư nước ngoài (Hợp đồng cung cấp dịch vụ pháp lý ký giữa Bộ Tư pháp Việt Nam và Công ty Hogal Lovells) để tham gia tiến hành giải quyết vụ kiện[1].
- Nhu cầu tư vấn pháp lý chuyên sâu
Năm 2023, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã thuê luật sư nước ngoài để làm việc với phía Mỹ sau khi Ủy ban Thương mại quốc tế Mỹ (USITC) cáo buộc tôm nhập khẩu gây thiệt hại cho ngành sản xuất tôm nội địa của Mỹ. Điều đó cho thấy, nhu cầu tư vấn pháp lý chuyên sâu là rất cần thiết.
2. Rào cản pháp lý hiện tại
- Hạn chế trong quy định pháp luật:
Theo quy định tại khoản 8 Điều 1 Luật Luật sư sửa đổi năm 2012, người đang là cán bộ, công chức, viên chức; sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan, công nhân trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân thì không được cấp chứng chỉ hành nghề luật sư. Quy định này tạo ra rào cản pháp lý cho việc phát triển chế định luật sư công.
Tôi cho rằng, trở ngại lớn nhất của việc xây dựng chế độ luật sư trong lĩnh vực dịch vụ công là do theo quy định pháp luật hiện hành, những người đang công tác trong các cơ quan nhà nước không được làm luật sư. Khi chúng ta mong muốn xây dựng đội ngũ luật sư công – những người làm việc trong cơ quan nhà nước nhưng đồng thời thực hiện công việc của một luật sư thì đây là một mâu thuẫn, cần được xem xét, cân nhắc một cách thấu đáo, toàn diện.
- Thiếu cơ chế pháp lý cụ thể:
Hiện nay, pháp luật chưa quy định cụ thể về cơ chế, thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban hành chính sách thu hút, đào tạo nâng cao để luật sư tham gia vào các công việc của Nhà nước, như: tư vấn chính sách, phản biện pháp luật, đại diện trong các vụ kiện liên quan lợi ích công…
3. Tác động tiêu cực của việc thiếu chế định luật sư công
- Chất lượng đại diện pháp lý chưa cao:
Việc thiếu đội ngũ luật sư công chuyên nghiệp dẫn đến chất lượng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan nhà nước trong các vụ án hành chính chưa đáp ứng yêu cầu. Một phần nguyên nhân bắt nguồn từ năng lực chuyên môn và kỹ năng tranh tụng của một bộ phận cán bộ, công chức còn hạn chế. Thực tế cho thấy, không ít trường hợp cán bộ pháp chế còn e ngại va chạm, né tránh trách nhiệm hoặc thiếu hợp tác trong quá trình tham gia tố tụng, ảnh hưởng đến hiệu quả xét xử và bảo vệ pháp luật của cơ quan nhà nước.
- Chi phí cao khi thuê luật sư nước ngoài:
Việc không có đội ngũ luật sư công của Việt Nam am hiểu sâu sắc pháp luật trong nước và quốc tế buộc Nhà nước phải thuê luật sư nước ngoài trong các vụ tranh chấp pháp lý quốc tế, đặc biệt trong các vụ kiện tại trọng tài hoặc tòa án quốc tế. Điều này không chỉ gây lãng phí ngân sách nhà nước mà còn làm giảm khả năng kiểm soát về mặt pháp lý.
III. Kinh nghiệm quốc tế về chế định luật sư công
1. Mô hình luật sư công trên thế giới
Hoạt động trợ giúp pháp lý tại các quốc gia trên thế giới hiện nay đang được thực hiện song song bởi mô hình luật sư công và luật sư tư. Mô hình luật sư công đã xuất hiện từ lâu ở một số nước trên thế giới như: Singapore, Đông Timo, Mỹ, Agrentia, Úc…
- Mô hình luật sư công tại Singapore:
Tại Singapore, hoạt động trợ giúp pháp lý được thực hiện song song bởi mô hình luật sư công và luật sư tư. Theo nghiên cứu của Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, trong ấn phẩm "Hoàn thiện pháp luật về luật sư tại Việt Nam" xuất bản năm 2024, Singapore có bài học kinh nghiệm quý báu về quản lý luật sư nước ngoài, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài. Theo đó, hệ thống pháp luật Singapore được đánh giá là công bằng và vô tư, biến quốc đảo Sư tử ngày càng trở thành lựa chọn tự nhiên làm nơi giải quyết tranh chấp, đặc biệt là hòa giải và trọng tài, ở khu vực Đông Nam Á.
- Mô hình Australia:
Các bang Victoria và New South Wales của Australia đều có hệ thống Public Defenders (Luật sư công) chuyên biệt. Tại New South Wales, Public Defenders là những luật sư được chỉ định làm sĩ quan độc lập theo quy định của Đạo luật Public Defenders năm 1995. Họ xuất hiện để hỗ trợ cho những người đã bị buộc tội về các tội hình sự nghiêm trọng[2]. Victoria Legal Aid Chambers là một nhóm chuyên biệt gồm các public defenders nội bộ và các luật sư gia đình và dân sự, được lãnh đạo bởi Chief Counsel Julia Munster[3].
- Mô hình Brasil:
Theo Hiến pháp Brasil năm 1988, Defensoria Pública (Văn phòng Luật sư Công) được thành lập ở cả cấp tiểu bang và liên bang. Defensoria Pública là tổ chức nhà nước Brazil có nhiệm vụ cung cấp hỗ trợ pháp lý toàn diện (tư pháp và ngoài tư pháp) và miễn phí cho những người không thể trả chi phí thuê luật sư, bất kể loại nguyên nhân hoặc vấn đề pháp lý nào cần được giải quyết. Hiến pháp Liên bang năm 1988 quy định Defensoria Pública là tổ chức thiết yếu đối với chức năng tài phán của Nhà nước[4].
III. Bài học kinh nghiệm
Từ kinh nghiệm quốc tế, có thể rút ra những bài học:
1. Đa dạng hóa mô hình: Các nước áp dụng nhiều mô hình khác nhau từ luật sư công chức đến luật sư theo hợp đồng dịch vụ.
2. Chuyên môn hóa: Luật sư công thường được chuyên môn hóa theo lĩnh vực (hình sự, dân sự, hành chính,…).
3. Độc lập nghề nghiệp: Dù làm việc cho Nhà nước nhưng luật sư công vẫn phải đảm bảo tính độc lập trong hoạt động nghề nghiệp.
4. Chế độ đãi ngộ: Cần có chế độ đãi ngộ phù hợp để thu hút nhân tài.
IV. Đề xuất một số giải pháp xây dựng chế định luật sư công
1. Hoàn thiện khung pháp lý
- Sửa đổi Luật Luật sư:
Để thu hút đội ngũ luật sư làm việc cho các cơ quan Nhà nước cần phải rà soát, đề xuất sửa đổi một số văn bản pháp luật để triển khai chế định luật sư công như: Luật Luật sư; Luật Tố tụng hành chính; Bộ luật Tố tụng dân sự; Luật Cán bộ, công chức; Luật Viên chức và các văn bản pháp luật có liên quan khác.
Cụ thể, cần: Bổ sung định nghĩa rõ ràng về luật sư công trong Điều 2 Luật Luật sư; Sửa đổi Điều 17 khoản 4 để tạo ngoại lệ cho chế định luật sư công; Quy định rõ quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm của luật sư công; Thiết lập cơ chế giám sát và đánh giá hoạt động của luật sư công.
- Tận dụng cơ chế thu hút nhân tài:
Nhà nước cần có cơ chế đặc biệt để thu hút chuyên gia, nhà khoa học, luật gia, luật sư giỏi, doanh nhân tiêu biểu, xuất sắc, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và nguồn nhân lực chất lượng cao khác vào làm việc trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội[5]. Điều này cũng đã và đang được Đảng, Chính phủ quan tâm triển khai, đang từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách để thực hiện. Đó cũng là điểm thuận lợi cho quá trình xây dựng cơ sở pháp lý cho chế định luật sư công.
2. Xây dựng mô hình tổ chức hiệu quả
Mô hình đề xuất - "Trung tâm Luật sư công": Thành lập Trung tâm Luật sư công trực thuộc Bộ Tư pháp với cơ cấu tổ chức như sau:
Cấp trung ương: Trung tâm Luật sư Công Trung ương, với nhiệm vụ:
- Phụ trách các vụ việc có tầm quốc gia, tranh chấp quốc tế;
- Tư vấn cho Chính phủ, các bộ, ngành trong các vấn đề pháp lý phức tạp.
Cấp địa phương: Chi nhánh Trung tâm tại các tỉnh, thành phố, có nhiệm vụ:
- Phụ trách các vụ việc địa phương;
- Hỗ trợ UBND các cấp trong hoạt động tố tụng.
Cơ chế hoạt động linh hoạt: Các cơ quan nhà nước có thể tuyển dụng luật sư công (theo chính sách thu hút nhân tài) hoặc có thể ký hợp đồng dài hạn hoặc hợp đồng theo từng vụ án, vụ việc cụ thể (hợp đồng dịch vụ pháp lý) để làm việc cho cơ quan nhà nước.
3. Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ cụ thể
Phạm vi hoạt động của luật sư công:
Tư vấn pháp lý chiến lược:
- Tham gia soạn thảo, thẩm định dự án luật, nghị định quan trọng;
- Đánh giá tác động pháp lý của các chính sách công;
- Tư vấn cho lãnh đạo các cơ quan nhà nước trong việc ra quyết định.
Đại diện tố tụng:
- Đại diện cho các cơ quan nhà nước trong các vụ án hành chính;
- Tham gia các vụ tranh chấp có yếu tố quốc tế;
Bào chữa trong các vụ án hình sự khi được chỉ định.
Bảo vệ lợi ích công:
- Khởi kiện để bảo vệ tài sản nhà nước;
- Tham gia các vụ việc liên quan đến môi trường, tài nguyên;
- Đại diện nhà nước trong các thương vụ lớn.
4. Thiết lập tiêu chuẩn và quy trình tuyển dụng
Tiêu chuẩn luật sư công:
Về chuyên môn:
- Có bằng thạc sĩ trở lên;
- Có chứng chỉ hành nghề luật sư và ít nhất 5 năm kinh nghiệm hành nghề luật sư;
- Thành thạo ít nhất một ngoại ngữ (ưu tiên tiếng Anh);
- Có kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực được phân công.
Về phẩm chất:
- Trung thành với Tổ quốc, có lập trường chính trị vững vàng;
- Có đạo đức nghề nghiệp cao, liêm chính, trung thực;
- Có khả năng làm việc dưới áp lực và trong môi trường quốc tế.
Quy trình tuyển dụng minh bạch:
- Thi tuyển công khai theo hình thức thi vấn đáp;
- Đánh giá năng lực thông qua các tình huống thực tế;
- Yêu cầu về trình độ ngoại ngữ và kỹ năng tranh tụng;
- Thời gian thử việc 2-3 tháng trước khi chính thức bổ nhiệm.
5. Xây dựng chế độ đãi ngộ hấp dẫn
Cần áp dụng chính sách lương, thưởng cạnh tranh để thu hút và giữ chân luật sư công. Tuy nhiên, vấn đề chế độ đãi ngộ cho luật sư công cần được xem xét thấu đáo, có tính đến thực tế, được xem xét và quyết định bởi các ngành, lĩnh vực đặc thù (nội vụ, BHXH, thuế, tài chính,…). Trong phạm vi bài tham luận này, xin đề xuất theo quan điểm cá nhân về chế độ luật sư công như sau: về tiền lương, phải xây dựng mức lương thực sự hấp dẫn để thu hút những người có năng lực trình độ tham gia, để họ yên tâm đóng góp, cống hiến; chế độ phụ cấp hưởng từ 50–100% lương; thưởng theo kết quả công việc, có bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp và được hưởng chế độ hỗ trợ đào tạo. Bên cạnh đó, cần có lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng và cơ hội đào tạo, trao đổi quốc tế.
6. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực
Xây dựng chương trình đào tạo chuyên biệt cho luật sư công, có thể đào tạo tại Học viện Tư pháp, tập trung vào luật quốc tế, kỹ năng tranh tụng, ngôn ngữ pháp lý tiếng Anh, đàm phán và quản lý rủi ro pháp lý. Giai đoạn 2022 – 2025, đặt mục tiêu đào tạo 2.000 luật sư/năm, trong đó 100–150 phục vụ hội nhập quốc tế.
7. Xây dựng cơ chế giám sát và đánh giá
Xây dựng hệ thống giám sát đa chiều:
- Giám sát nội bộ: Qua hệ thống báo cáo định kỳ và đánh giá hiệu quả công việc;
- Giám sát nghề nghiệp: Thông qua Liên đoàn Luật sư Việt Nam và các Đoàn luật sư địa phương;
- Giám sát xã hội: Công khai hóa thông tin về hoạt động và kết quả công việc.
Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể như:
- Số lượng và chất lượng vụ việc được giải quyết;
- Tỉ lệ thắng kiện trong các vụ án tranh tụng;
- Mức độ hài lòng của các cơ quan được phục vụ;
- Đánh giá từ đồng nghiệp và cộng đồng pháp lý.
V. Ý nghĩa của chế định luật sư công
Về kinh tế - xã hội
- Tiết kiệm ngân sách nhà nước: Giảm chi phí thuê luật sư nước ngoài trong các vụ việc tranh chấp quốc tế và nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ việc pháp lý, giảm thời gian và chi phí.
- Nâng cao chất lượng dịch vụ công: Cải thiện chất lượng đại diện pháp lý cho các cơ quan nhà nước; Giảm tỉ lệ các quyết định hành chính bị hủy bỏ do thiếu cơ sở pháp lý; Nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo của người dân.
Về phát triển nghề luật sư
- Tạo cơ hội nghề nghiệp mới: Mở rộng thị trường việc làm cho luật sư với khoảng 1.000 vị trí mới; Tạo động lực cho luật sư nâng cao trình độ chuyên môn; Khuyến khích phát triển các chuyên ngành luật mới.
- Nâng cao uy tín nghề luật sư: Khẳng định vai trò quan trọng của luật sư trong hệ thống tư pháp; Tăng cường sự tin tưởng của xã hội đối với nghề luật sư.
Về hội nhập quốc tế
- Tăng cường năng lực đàm phán quốc tế: Có đội ngũ luật sư chuyên nghiệp đại diện cho Nhà nước trong các thương vụ quốc tế; Nâng cao hiệu quả tham gia các tổ chức quốc tế và ký kết hiệp định.
- Bảo vệ lợi ích quốc gia: Chủ động trong các vụ tranh chấp thương mại quốc tế; Đảm bảo quyền lợi của Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa.
VI. Những thách thức và giải pháp ứng phó
Thứ nhất, thách thức về nguồn nhân lực
Hiện nay, chúng ta đang thiếu đội ngũ luật sư có trình độ cao, am hiểu luật quốc tế và sử dụng tốt ngoại ngữ. Để khắc phục, cần có chiến lược dài hạn như hợp tác với các trường đại học luật hàng đầu để đào tạo theo định hướng, tuyển dụng nhân lực từ các công ty luật lớn, cấp học bổng du học cho luật sư trẻ có tiềm năng và mời chuyên gia nước ngoài tham gia đào tạo, bồi dưỡng.
Thứ hai, thách thức về ngân sách đầu tư cho luật sư công
Việc đầu tư xây dựng hệ thống luật sư công đòi hỏi nguồn lực tài chính đáng kể. Giải pháp là triển khai theo lộ trình, tập trung vào những lĩnh vực cấp thiết trước; tận dụng cơ sở vật chất hiện có của các cơ quan nhà nước; kết hợp ngân sách trong nước với nguồn hỗ trợ quốc tế và xây dựng cơ chế tự chủ tài chính thông qua dịch vụ tư vấn cho doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, cũng cần phải xem xét một cách kỹ lưỡng trước khi triển khai, tránh tình trạng hoạt động chưa đạt được hiệu quả mong muốn.
Thứ ba, thách thức về văn hóa tổ chức luật sư công
Sự khác biệt giữa môi trường làm việc của luật sư và công chức dễ gây ra xung đột về cách vận hành và quản lý. Vì vậy, cần xây dựng văn hóa tổ chức riêng phù hợp với tính chất nghề nghiệp của luật sư công, chú trọng đào tạo kỹ năng quản lý cho đội ngũ lãnh đạo, tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo.
Thứ tư, thách thức về sự chấp nhận của xã hội đối với luật sư công
Trong giai đoạn đầu, có thể sẽ xuất hiện những hoài nghi về tính độc lập và hiệu quả của luật sư công. Để giải quyết, cần tăng cường minh bạch hóa hoạt động, thiết lập cơ chế giám sát độc lập từ chính tổ chức nghề nghiệp, đẩy mạnh tuyên truyền về vai trò và ý nghĩa của luật sư công, đồng thời thể hiện hiệu quả thông qua những vụ việc cụ thể để tạo niềm tin trong xã hội.
VIII. Một số khuyến nghị khi triển khai
Để chế định luật sư công có thể được triển khai hiệu quả và đi vào thực tiễn, tôi cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ và cam kết hành động từ các cơ quan nhà nước ở nhiều cấp độ khác nhau.
Trước hết, đối với Quốc hội, cần ưu tiên đưa việc sửa đổi Luật Luật sư vào chương trình xây dựng pháp luật trong thời gian tới. Đây là điều kiện tiên quyết nhằm tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc thiết lập chế định luật sư công. Bên cạnh đó, Quốc hội cần phê duyệt ngân sách đầu tư cho giai đoạn 2025 - 2030, phục vụ việc xây dựng và vận hành hệ thống luật sư công một cách bài bản. Đồng thời, nên xem xét việc thành lập một ban chuyên trách có chức năng giám sát quá trình tổ chức thực hiện, nhằm bảo đảm tính nhất quán và hiệu quả trong toàn bộ tiến trình triển khai.
Về phía Chính phủ, cần có sự chỉ đạo, giao Bộ Tư pháp chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng một đề án tổng thể, định hướng rõ lộ trình, mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của luật sư công. Trên cơ sở đó, ngân sách nhà nước cần được bố trí hợp lý cho cả giai đoạn thí điểm và triển khai lâu dài. Đồng thời, việc thành lập một ban chỉ đạo liên ngành cũng là điều cần thiết để bảo đảm sự phối hợp hiệu quả giữa các bên trong quá trình thực hiện.
Đối với Bộ Tư pháp, nhiệm vụ cấp thiết là khẩn trương hoàn thiện đề án thí điểm chế định luật sư công, trong đó cần có lộ trình cụ thể, xác định rõ phạm vi hoạt động, cơ cấu tổ chức và cơ chế vận hành. Bộ Tư pháp cũng nên phối hợp chặt chẽ với Học viện Tư pháp để xây dựng chương trình đào tạo chuyên biệt, phù hợp với yêu cầu của lực lượng luật sư công trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Bên cạnh đó, việc tăng cường nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đã xây dựng thành công chế định luật sư công sẽ giúp Việt Nam rút ngắn quá trình thử nghiệm và tránh được những rủi ro không cần thiết.
Về phía Liên đoàn Luật sư Việt Nam, cần chủ động tham gia tích cực trong quá trình góp ý xây dựng quy định pháp lý, quy tắc đạo đức và các tiêu chuẩn chuyên môn cho luật sư công. Liên đoàn cũng có thể phối hợp rà soát, lựa chọn và giới thiệu những luật sư có trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp và kinh nghiệm thực tiễn để từng bước hình thành đội ngũ luật sư công có chất lượng. Đồng thời, việc xây dựng bộ quy tắc đạo đức riêng cho luật sư công sẽ giúp phân định rõ nét hơn tính chất và yêu cầu nghề nghiệp đặc thù của lực lượng này.
Cuối cùng, đối với các cơ quan nhà nước, cần thể hiện tinh thần hợp tác tích cực, hỗ trợ luật sư công trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Việc cung cấp đầy đủ và kịp thời các thông tin cần thiết là điều kiện quan trọng giúp luật sư công hoàn thành chức năng tư vấn, đại diện và bảo vệ pháp lý một cách hiệu quả. Ngoài ra, các cơ quan, tổ chức cần thường xuyên đánh giá, phản hồi về chất lượng dịch vụ của luật sư công, từ đó làm cơ sở để điều chỉnh, hoàn thiện cơ chế vận hành trong thực tiễn.
Những khuyến nghị nêu trên nếu được thực hiện đồng bộ sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc xây dựng chế định luật sư công, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và phục vụ hiệu quả cho sự phát triển của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Xây dựng chế định luật sư công tại Việt Nam là một nhiệm vụ cấp thiết và tất yếu trong bối cảnh hiện tại. Với số lượng vụ án hành chính tăng 73.7% chỉ trong một năm và nhu cầu ngày càng cao về đại diện pháp lý chuyên nghiệp cho Nhà nước, việc thiết lập chế định luật sư công không chỉ là yêu cầu của thực tiễn mà còn là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống tư pháp quốc gia.
Từ kinh nghiệm của các nước như Singapore, Australia và Brasil, chúng ta thấy rằng mỗi quốc gia đều có cách tiếp cận riêng phù hợp với điều kiện cụ thể.
Đối với Việt Nam, mô hình "Trung tâm Luật sư công" với cơ chế hoạt động linh hoạt từ tuyển dụng chính thức đến hợp đồng dịch vụ, tôi cho rằng, tại thời điểm hiện tại, có thể là giải pháp tối ưu.
Với hơn 20.000 luật sư đang hành nghề trên toàn quốc, Việt Nam hoàn toàn có đủ nguồn nhân lực để xây dựng một đội ngũ luật sư công chất lượng cao. Việc đầu tư vào chế định này không chỉ tiết kiệm ngân sách nhà nước trong dài hạn mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong các giao dịch và tranh chấp quốc tế.
Thành công của chế định luật sư công sẽ phụ thuộc vào sự quyết tâm chính trị cao, sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan, ban ngành và sự hỗ trợ tích cực từ cộng đồng luật sư. Với lộ trình triển khai cụ thể từ 2025 đến 2030, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng thành công một hệ thống luật sư công chuyên nghiệp, hiệu quả, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời đại mới.
[1] Theo Thông cáo báo chí của Bộ Tư pháp ngày 04/03/2014.
[2] Theo https://phaply.net.vn/he-thong-phap-luat-va-chinh-sach-thuc-day-dau-tu-cua-singapore-nhung-kinh-nghiem-cho-viet-nam-a256491.html
[3] Theo https://publicdefenders.nsw.gov.au/
[4] Theo https://www.legalaid.vic.gov.au/victoria-legal-aid-chambers
[5] Theo https://www.legalaid.vic.gov.au/victoria-legal-aid-chambers
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Liên đoàn Luật sư Việt Nam. "Hội nghị tổng kết thi hành Luật Luật sư do Bộ Tư pháp tổ chức.". https://liendoanluatsu.org.vn/hoi-nghi-tong-ket-thi-hanh-luat-luat-su-do-bo-tu-phap-to-chuc/
2. Báo Đại biểu Nhân dân. "Năm 2024, thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế đạt hơn 22.000 tỷ đồng." https://daibieunhandan.vn/nam-2024-thu-hoi-tai-san-trong-cac-vu-an-hinh-su-ve-tham-nhung-kinh-te-dat-hon-22000-ty-dong-post392508.html
3. Báo Nhân dân. "Cần cơ chế pháp lý xây dựng chế định luật sư công. https://nhandan.vn/can-co-che-phap-ly-xay-dung-che-dinh-luat-su-cong-post881727.html
4. Tạp chí Luật sư Việt Nam. "Luật sư công: Kiến nghị các giải pháp thu hút đội ngũ luật sư làm việc cho Nhà nước." https://lsvn.vn/luat-su-cong-kien-nghi-cac-giai-phap-thu-hut-doi-ngu-luat-su-lam-viec-cho-nha-nuoc-a159488.html
5. “Trọng tài quốc tế bác bỏ toàn bộ yêu cầu khởi kiện Chính phủ Việt Nam” https://moj.gov.vn/qt/tintuc/Pages/thong-tin-khac.aspx?ItemID=2058
6. Tạp chí Luật sư Việt Nam. "Cần sớm xây dựng cơ chế về Luật sư công." https://lsvn.vn/can-som-xay-dung-co-che-ve-luat-su-cong1652062694-a118511.html
7. Tạp chí Luật sư Việt Nam. "Luật sư công: Sự cần thiết và những vấn đề đặt ra khi xác lập về thể thức hoạt động." https://lsvn.vn/luat-su-cong-su-can-thiet-va-nhung-van-de-dat-ra-khi-xac-lap-ve-the-thuc-hoat-dong-a150904.html
8. Tạp chí Dân chủ và Pháp luật. "Kinh nghiệm của Singapore về quản lý luật sư nước ngoài, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài và kiến nghị hoàn thiện Luật Luật sư trong ấn phẩm Hoàn thiện pháp luật về luật sư tại Việt Nam, xuất bản năm 2024." https://danchuphapluat.vn/cong-tac-phap-luat-quoc-te-cua-bo-tu-phap-va-yeu-cau-dt-ra-trong-giai-doan-moi
9. Pháp lý.net. “Hệ thống pháp luật và chính sách thúc đẩy đầu tư của Singapore, những kinh nghiệm cho Việt Nam” https://phaply.net.vn/he-thong-phap-luat-va-chinh-sach-thuc-day-dau-tu-cua-singapore-nhung-kinh-nghiem-cho-viet-nam-a256491.html
10. The Public Defenders NSW. "Public Defenders appear for legally assisted persons who have been charged with serious criminal offences."
https://publicdefenders.nsw.gov.au/
11. Victoria Legal Aid. "Victoria Legal Aid Chambers."
https://www.legalaid.vic.gov.au/victoria-legal-aid-chambers
12. Revista Justiça Federal – Seção Judiciária do Rio de Janeiro. "Inovações legislativas para o aprimoramento da Defensoria Pública no Brasil."
https://www.jfrj.jus.br/revista-sjrj/artigo/inovacoes-legislativas-para-o-aprimoramento-da-defensoria-publica-no-brasil
13. Xây dựng chính sách. "Toàn văn Luật Cán bộ, công chức số 80/2025/QH15." https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-luat-can-bo-cong-chuc-119250705110927293.htm
14. Sở Tư pháp An Giang. "Chương trình khung đào tạo luật sư phục vụ hội nhập quốc tế." https://sotuphap.angiang.gov.vn/wps/portal/Home/2018/chi-tiet/sa-noi-dung/sa-phobiengiaoducphapluat/sa-diemtinphapluat/ea2055d0-6c89-4b25-ab30-67b6e7e83e34
15. "Học luật sư hội nhập quốc tế và những điều cần biết."
https://thuvienphapluat.vn/chinh-sach-phap-luat-moi/vn/ho-tro-phap-luat/tim-hieu-nghe-luat-su/38396/hoc-luat-su-hoi-nhap-quoc-te-va-nhung-dieu-can-biet
16. Luật sư công và định hướng thiết lập chế định luật sư công ở Việt Nam https://www.moj.gov.vn/qt/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx?ItemID=2737
Thạc sĩ, Luật sư NGUYỄN THỊ THU HOÀI
Giám đốc Công ty Luật TNHH Thuế và Luật Hà Nội
Đoàn Luật sư TP. Hà Nội
