Bộ Quy tắc Đạo đức và Ứng xử nghề nghiệp luật sư Việt Nam quy định rất rõ tại Quy tắc 18.1: Luật sư có trách nhiệm “góp ý kịp thời khi thấy đồng nghiệp làm điều sai trái, ảnh hưởng đến uy tín nghề nghiệp”. Quy định này không chỉ mang tính khuyến nghị mà đặt góp ý vào vị trí một trách nhiệm nghề nghiệp, thể hiện vai trò của mỗi luật sư trong việc bảo vệ uy tín chung của giới luật sư.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Góp ý – vì sao là trách nhiệm?
Ít có nghề nào quy định nghĩa vụ góp ý trực tiếp với đồng nghiệp như nghề luật sư. Điều này xuất phát từ các lý do căn bản:
Thứ nhất: Luật sư là người bảo vệ công lý
Người luật sư gắn liền với sự liêm chính, công bằng, chính trực và nghĩa hiệp. Chỉ một hành vi lệch chuẩn – một phát ngôn thiếu chuẩn mực trên mạng xã hội, một ứng xử không đúng tại tòa, hay sự thiếu tận tâm trong công việc – đều có thể ảnh hưởng đến hình ảnh của cả giới luật sư. Góp ý vì vậy không chỉ để đồng nghiệp tiến bộ hơn mà còn là hành động tự bảo vệ nghề nghiệp
Thứ hai: Uy tín là tài sản cốt lõi của luật sư
Nghề luật sư hoạt động dựa trên uy tín nghề nghiệp, uy tín cá nhân luật sư, quan hệ luật sư, niềm tin là yếu tố quan trọng trong mối quan hệ luật sư – khách hàng. Một sai sót nhỏ có thể kéo theo hệ quả giảm niềm tin của khách hàng, cơ quan tiến hành tố tụng và xã hội. Góp ý kịp thời giúp ngăn chặn những sai lệch nhỏ trở thành khủng hoảng lớn.
Thứ ba: Luật sư làm việc trong môi trường áp lực cao
Trong cường độ công việc dày đặc, sự sơ suất là khó tránh khỏi. Một lời nhắc tinh tế từ đồng nghiệp đôi khi đóng vai trò như “van an toàn” giúp luật sư điều chỉnh lại hành vi nghề nghiệp.
Nói cách khác, góp ý là sự chăm chút cho đồng nghiệp và cho chính danh dự của nghề.
Góp ý như thế nào để không trở thành áp lực?
Để góp ý không gây cảm giác bị soi xét, luật sư cần bảo đảm các nguyên tắc: khách quan – tôn trọng – thiện chí – cụ thể. Đây không chỉ là kỹ năng ứng xử mà còn là yêu cầu đạo đức nghề nghiệp theo Bộ Quy tắc.
Tôn trọng cá nhân đồng nghiệp
Góp ý phải hướng vào vấn đề, không nhắm vào con người được góp, không nhắm vào cá nhân đồng nghiệp được hoặc bị góp ý. Tránh những lời lẽ mỉa mai, xúc phạm hoặc mang tính cảm xúc, bởi điều này dễ khiến người nhận được lời góp ý rơi vào trạng thái phòng vệ, thậm chí tấn công lại như một biện pháp phòng vệ trước lời góp ý. Hình thức phù hợp có thể là trao đổi riêng, kín đáo, thể hiện sự tôn trọng đối với đồng nghiệp và với nghề luật sư.
Thiện chí với nghề – Trung thực và khách quan theo Quy tắc 25.2
Góp ý của luật sư chỉ thực sự có giá trị khi xuất phát từ thiện chí bảo vệ uy tín nghề nghiệp, chứ không nhằm chứng tỏ bản thân hay áp đặt quan điểm cá nhân dựa trên thâm niên, kinh nghiệm, vị trí. Quy tắc 25.2, quy định rằng mọi ý kiến đóng góp của luật sư đối với Đoàn Luật sư hoặc Liên đoàn Luật sư phải trung thực, khách quan, mang tính xây dựng, nhằm góp phần phát triển tổ chức xã hội – nghề nghiệp luật sư và nghề luật sư. Việc luật sư góp ý đồng nghiệp cũng cần xây dựng, thực hiện trên nguyên tắc này. Điều này cho thấy góp ý không chỉ là hành vi cá nhân, mà còn là trách nhiệm đóng góp vào môi trường nghề nghiệp minh bạch, chuẩn mực và tự hoàn thiện.
Cụ thể, mang tính xây dựng
Góp ý hiệu quả không dừng ở nhận xét chung chung, khi góp ý luật sư nên chỉ ra tác động thực tế của hành vi: khách hàng có thể hiểu như thế nào, cơ quan tiến hành tố tụng nhìn nhận ra sao, và quy tắc nghề nghiệp, quy đinh của pháp luật quy định thế nào. Sự cụ thể giúp người nhận góp ý dễ hình dung, dễ điều chỉnh và có động lực cải thiện, hoàn thiện.
Ranh giới giữa góp ý và can thiệp nghề nghiệp
Nỗi lo bị “hiểu nhầm là can thiệp” là lý do khiến nhiều luật sư ngần ngại góp ý, đặc biệt khi đồng nghiệp đang xử lý một vụ việc cụ thể. Thực tế, ranh giới giữa góp ý và can thiệp nằm ở việc tôn trọng quyền độc lập chuyên môn – vốn là “vùng riêng” không ai được phép xâm phạm. Luật sư góp ý đồng nghiệp không phải là việc áp đặt quan điểm pháp lý của mình lên đồng nghiệp; không được can thiệp vào chiến lược tố tụng mà đồng nghiệp đã thống nhất với khách hàng; không phải đưa ra nhận xét khi chưa nắm đầy đủ thông tin và chiến lược thực hiện công việc của đồng nghiệp; hoặc để cảm xúc cá nhân chi phối lời nói, hành vi.
Nói cách khác, góp ý là nhắc nhở về chuẩn mực ứng xử nghề nghiệp, chứ không phải can thiệp vào quyết định chuyên môn – lĩnh vực mà mỗi luật sư buộc phải được tôn trọng trong quá trình hành nghề.
Tuy nhiên, sự tôn trọng này không đồng nghĩa với việc làm ngơ trước sai phạm. Nếu đồng nghiệp có dấu hiệu vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp hoặc thực hiện hành vi gây phương hại đến quyền lợi khách hàng và uy tín giới luật sư, thì luật sư có trách nhiệm góp ý một cách trung thực, khách quan và cương trực; đồng thời sẵn sàng đấu tranh để bảo vệ giá trị nghề nghiệp. Việc im lặng hoặc lảng tránh trong những trường hợp đó chính là sự buông lỏng chuẩn mực và tiếp tay cho sai trái.
Xây dựng văn hóa nghề từ những góp ý nhỏ
Một đội ngũ luật sư vững mạnh không chỉ được đánh giá bằng kiến thức pháp lý hay khả năng tranh tụng mà còn bằng năng lực tự điều chỉnh. Văn hóa góp ý – tưởng như nhỏ – lại là nền tảng tạo nên bản sắc của nghề nghiệp thượng tôn đạo đức.
Khi được thực hành đúng, góp ý giúp tạo ra môi trường hành nghề dân chủ, minh bạch, chuyên nghiệp; giảm xung đột nội bộ; củng cố uy tín của luật sư trước khách hàng, xã hội và cơ quan tiến hành tố tụng. Những lời góp ý chân thành còn trở thành “kim chỉ nam” giúp luật sư trẻ định hình phong cách nghề nghiệp, tránh sai sót và trưởng thành nhanh hơn.
Chính những góp ý nhỏ, nếu được lặp lại nhất quán và chuẩn mực, sẽ tạo thành sức mạnh nội lực giúp giữ gìn phẩm giá nghề nghiệp và nâng tầm hình ảnh đội ngũ luật sư.
Để duy trì văn hóa ấy, mỗi luật sư phải sở hữu một phẩm chất quan trọng: dũng khí – dũng khí nói thẳng điều đúng, dũng khí nhận ra và chấp nhận sai sót, và dũng khí bảo vệ giá trị nghề nghiệp ngay từ những điều nhỏ nhất. Góp ý đôi khi gây khó chịu, nhưng đó là thước đo bản lĩnh của người hành nghề.
Khi văn hóa góp ý được thực hành với sự tôn trọng và thiện chí, đội ngũ luật sư Việt Nam sẽ phát triển bền vững hơn, đoàn kết hơn và đủ bản lĩnh để thực hiện sứ mệnh bảo vệ công lý.
Luật sư TRẦN VĂN AN
Ủy viên Ban thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Chủ nhiệm lâm thời Đoàn Luật sư tỉnh Bắc Ninh
