Người đưa và nhận tiền nhưng không viết giấy biên nhận
Cáo trạng VKSND tỉnh Đắk Nông (nay là VKSND tỉnh Lâm Đồng) ngày 19/02/2025 thể hiện: Ngày 21/9/2022, Lê Minh Lợi, trú tại phường Nghĩa Trung, TP. Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông bị Tòa án nhân dân (TAND) TP. Gia Nghĩa xử phạt 04 năm tù về tội "Cố ý gây thương tích". Sau đó, bà Lê Thị Gặp (mẹ Lợi) đến nhà Lê Thị Minh (chị ruột) chơi và than phiền với bà Minh việc Lợi bị xử phạt tù.
Tại nhà bà Minh, có Sử Thị Hồng Thanh (con bà Minh), Lê Hoài Nam (chồng Thanh), công tác tại Phòng CSCĐ Công an tỉnh Đắk Nông (nay là tỉnh Lâm Đồng - PV). Khi nghe bà Gặp nói Lợi bị xử phạt 04 năm tù, Nam nói có sếp cùng cơ quan, là người quen biết nhiều, Nam sẽ nói giúp xin giảm nhẹ hoặc được án treo cho Lợi, bà Gặp đồng ý và nhờ Nam đưa đến nhà gặp Đoàn Quang Trung, chức vụ Phó Tiểu đoàn trưởng, Tiểu đoàn CSCĐ Công an tỉnh Đắk Nông. Nam, bà Gặp, ông Lê Văn Đi (chồng bà Gặp) và Thanh gặp Trung nói chuyện. Bà Gặp trình bày, Lợi bị xử phạt 04 năm tù và nhờ Trung giúp xin cho Lợi được giảm nhẹ hình phạt hoặc án treo, hết bao nhiêu tiền, để vợ chồng bà thu xếp, Trung nhận lời và nói, mọi việc cứ thông qua Nam, có việc gì Nam sẽ trao đổi lại với Trung, sau đó mọi người ra về.
Đoàn Quang Trung có hơn 20 năm công tác trong ngành Công an, được tặng thưởng nhiều Huy chương, Bằng khen, Giấy khen (06 huân, huy chương, bằng khen và Giấy khen).
Ngày hôm sau, Lê Hoài Nam nói bà Gặp đưa số tiền 100.000.000 đồng để làm thủ tục, Nam nhận tiền từ bà Gặp, không viết giấy tờ gì. Khoảng 01 tuần sau, Nam thông báo cho bà Gặp biết, Trung đã nhờ được người giúp Lợi, chi phí hết 1.200.000.000 đồng, do số tiền lớn nên bà Gặp không đồng ý. Khoảng 03 ngày sau, Nam cùng vợ đến nhà bà Gặp chơi, Nam nói: “Việc của Lợi đã trao đổi với người có thẩm quyền, lo được án treo và giảm còn 800.000.000 đồng, đưa trước 600.000.000 đồng, còn 200.000.000 đồng đưa sau khi xong việc”, bà Gặp đồng ý, Nam nói: “Giờ phải viết đơn kháng cáo mới xin giảm án được”. Sau đó, Nam đưa cho bà Gặp 01 tờ giấy viết tay, có nội dung đơn kháng cáo, do Trung viết, để bà đánh máy, gửi TAND tỉnh Đắk Nông…
Ngày 09/10/2022, Nam nói bà Gặp đưa số tiền 500.000.000 đồng để lo việc, do Nam đang bận nên nói Sử Thị Hồng Thanh đến nhà bà Gặp lấy 400.000.000 đồng đến hội trường Phòng CSCĐ Công an tỉnh Đắk Nông đưa cho Trung. Còn số tiền 100.000.000 đồng, chiều cùng ngày Nam và Thanh vào nhà bà Gặp lấy, số tiền này Nam mang lên Phòng CSCĐ đưa cho Trung nhưng không gặp, Nam gửi tiền cho chiến sỹ Lê Đình Quốc Anh cất giữ. Ngày 11/10/2022, Nam lấy tiền từ Anh đưa cho Trung. Sau khi nhận tiền, Trung viết đơn xin bãi nại, giảm nhẹ hình phạt, hưởng án treo, đưa cho Nam để Nam đưa cho bà Gặp đi đánh máy, rồi đến nhà anh Nhâm Đại Hùng, là người bị hại trong vụ án của Lợi ký, đến Công an phường Nghĩa Đức, TP. Gia Nghĩa xác nhận và nộp cho TAND tỉnh Đắk Nông.
Ngày 04/11/2022, TAND tỉnh Đắk Nông, ra quyết định xét xử vụ án, thời gian xét xử là ngày 16/11/2022. Trung viết đơn xin hoãn phiên tòa, với lý do Lợi đang bị bệnh hen trong thời gian hoãn phiên tòa, Nam nói bà Gặp đưa thêm số tiền 100.000.000 đồng, để đưa Nhâm Đại Hùng đi giám định tình trạng sức khỏe, bà Gặp đồng ý. Do Nam đang nợ 10.000.000 đồng nên bà Gặp chỉ đưa cho Nam 90.000.000 đồng, số tiền này Nam không nói cho Trung biết, mà sử dụng tiêu xài cá nhân. Đến ngày 29/12/2022, TAND tỉnh Đắk Nông, xét xử phúc thẩm, tuyên không chấp nhận đơn kháng cáo, về hình phạt giữ nguyên Bản án hình sự sơ thẩm của TAND TP. Gia Nghĩa đối với Lê Minh Lợi. Do việc nhờ Nam, Trung xin cho Lê Minh Lợi không được, bà Gặp, ông Đi gặp Nam, Trung đòi lại số tiền 700.000.000 đồng nhưng không được. Quá trình đòi tiền bà Gặp, ông Đi đã ghi âm lại cuộc nói chuyện. Ngày 10/5/2023, bà Lê Thị Gặp làm đơn tố giác Lê Hoài Nam, Đoàn Quang Trung đến Công an tỉnh Đắk Nông.
Bị can Đoàn Quang Trung không nhận hành vi phạm tội
Bản Cáo trạng thể hiện, tổng số tiền các bị can đã chiếm đoạt của bà Gặp là 700.000.000 đồng. Trong đó, Nam nhận và sử dụng 200.000.000 đồng, Trung nhận và sử dụng 500.000.000 đồng. Quá trình điều tra, bị can Nam thành khẩn khai báo, đã bồi thường và khắc phục một phần hậu quả (100 triệu đồng). Riêng, Đoàn Quang Trung không thừa nhận hành vi phạm tội.
"Căn cứ kết quả điều tra, tuy bị can Đoàn Quang Trung không thừa nhận hành vi phạm tội, không thừa nhận đã nhận số tiền 500 triệu đồng do Sử Thị Hồng Thanh và Lê Hoài Nam đưa nhưng các tài liệu điều tra thu thập được, có căn cứ để khẳng định bị can Trung là người đã cùng Nam thực hiện hành vi phạm tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" và chiếm đoạt số tiền 700.000.000 đồng của bà Gặp”, cáo trạng thể hiện và quyết định truy tố ra trước TAND tỉnh Đắk Nông để xét xử, đối với bị can Lê Hoài Nam, Đoàn Quang Trung về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, quy định tại điểm a khoản 4 Điều 174 BLHS.
Trong đơn “Kêu cứu oan sai” do bố, mẹ bị can Đoàn Quang Trung viết, gửi Tạp chí Luật sư Việt Nam có đoạn thể hiện: “Từ ngày bị bắt đến nay các em Trung đã thăm gặp Trung nhiều lần tại Trại tạm giam Công an tỉnh Đắk Nông thì Trung đều kêu oan Trung bị bắt giam oan sai. Trung khẳng định rằng trước khi bị bắt Trung không hề nhận bất kỳ một khoản tiền nào từ gia đình bà Lê Thị Gặp, từ ông Lê Hoài Nam cũng như chị Thanh vợ ông Nam... Bản thân cháu Trung sau khi bị bắt đã mất hết toàn bộ danh dự, uy tín, bị khai trừ ra khỏi đảng, bị tước danh hiệu Công an nhân dân…”.
Trong đơn, ông Đoàn Quang Luy và bà Bùi Thị Lan (bố mẹ Trung) cũng hy vọng, vụ “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” nói trên sẽ được cơ quan chức năng tỉnh Lâm Đồng cân nhắc, xử lý một cách khách quan, đúng người, đúng tội, đúng quy định của pháp luật. Không xử oan người vô tội.
Đơn Kêu cứu oan sai của ông Đoàn Quang Ly và bà Bùi Thị Lan (bố mẹ Trung) và Cáo trạng của VKSND tỉnh Đắk Nông quyết định truy tố các bị can Lê Hoài Nam, Đoàn Quang Trung về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản".
Quan điểm của Luật sư
Luật sư Trần Thanh Mạc, Đoàn Luật sư tỉnh Nghệ An cho rằng: “Để khởi tố, truy tố, xét xử một con người hoặc pháp nhân phạm tội hình sự, luật hình sự Việt Nam quy định rất chặt chẽ và rất thận trọng. Hành vi cấu thành một tội phạm cụ thể về hình sự được quy định tại Điều 8 Bộ luật Hình sự năm 2015 phải đủ 04 yếu tố cấu thành tội phạm: Khách thể, Mặt khách quan của tội phạm, chủ thể và mặt chủ quan của tội phạm. Là luật sư tham gia bào chữa cho Đoàn Quang Trung, trong vụ án này, tôi thấy rằng: Đoàn Quang Trung kêu oan từ ngày bị bắt tạm giam (24/4/2024) đến nay cần phải cân nhắc, xem xét thấu đáo, đúng quy trình, quy định của pháp luật hình sự”.
Luật sư Trần Thanh Mạc cho rằng: VKSND tỉnh Đắk Nông truy tố Đoàn Quang Trung về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" tại điểm a, khoản 4, Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015 là chưa thỏa mãn 2/4 yếu tố cấu thành tội phạm "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản".
Luật sư Mạc phân tích: “Đặc trưng của tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" tại Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015 để phân biệt với một tội phạm cụ thể khác: Buộc Cơ quan điều tra phải thu thập tài liệu, chứng cứ chứng minh hành vi về mặt khách quan của tội phạm, làm rõ mục đích chiếm đoạt tài sản của người phạm tội có trước khi có tài sản của bị hại. Về hậu quả (mặt chủ quan của tội phạm) chiếm đoạt tài sản có giá trị từ đủ 02 triệu đồng trở lên… vì tội phạm cấu thành vật chất. Hành vi khách quan của tội phạm là việc người phạm tội có hành vi gian dối như lời nói, việc làm gian dối hoặc đưa ra đồ vật tài liệu giả tạo để đánh lừa người bị hại nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản của họ.
Trong vụ án này, Đoàn Quang Trung không có hành vi gian dối: Trung là người có hiểu biết về pháp luật, Trung tư vấn giúp gia đình bà Lê Thị Gặp có con trai là Lê Minh Lợi, bị TAND TP. Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông xử trước đó 04 năm tù giam về tội "Cố ý gây thương tích". Muốn giảm án thì phải làm đơn kháng cáo, có đơn xin giảm nhẹ hình phạt của bị hại trong vụ án cố ý gây thương tích; có đơn xác nhận của nhà trường nơi Lợi học tập xác nhận đang là học sinh, nếu Lợi có bệnh án, hồ sơ điều trị thì đề nghị trưng cầu giám định xác định thời điểm phạm tội, nếu Lợi có hạn chế năng lực hành vi… thì đây cũng là những quy định của pháp luật hình sự về những tình tiết để xem xét áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Vấn đề này được quy định tại Điều 51 Bộ luật Hình sự năm 2015 và khoản 2 Điều 51 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 cũng như theo điểm 5 mục I Công văn 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của TAND Tối cao thông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc trong xét xử để HĐXX các vụ án hình sự được quyền xem xét có được áp dụng là tình tiết giảm nhẹ hay không để ghi vào trong bản án.
Như vậy, Đoàn Quang Trung hướng dẫn giúp cháu Lê Minh Lợi và gia đình bổ sung tài liệu về những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để phiên tòa phúc thẩm xem xét có thể áp dụng cho Lê Minh Lợi là hoàn toàn có căn cứ, Trung không gian dối, không lừa đảo, không chiếm đoạt tiền của gia đình Lợi - (loại tội cấu thành vật chất).
Về mặt chủ quan tội phạm "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản", cụ thể Đoàn Quang Trung có nhận tiền của bị hại hay không? Luật sư Trần Thanh Mạc nêu quan điểm: “Căn cứ tài liệu có trong hồ sơ vụ án thì chưa đủ căn cứ kết luận Đoàn Quang Trung đã nhận 500.000.000 đồng của bà Lê Thị Gặp (mẹ Lê Minh Lợi) từ bị can Lê Hoài Nam. Nếu Trung đã nhận tiền, việc sử dụng như thế nào với số tiền trên cần phải làm rõ thì không thể hiện trong cáo trạng. Trong khi bà Lê Thị Gặp không trực tiếp đưa tiền cho Trung. Vì vậy, việc kết luận Trung nhận 500.000.000 đồng cần cân nhắc kỹ.
Lời khai của Lê Hoài Nam “tiền hậu bất nhất”, lúc thì Nam khai đưa cho Trung ban đầu là 700.000.000 đồng, sau thì khai đưa 500.000.000 đồng, việc giao nhận tiền không lập giấy tờ, không người làm chứng. Giả sử đây là là vụ án dân sự thì việc giao nhận tiền cho nhau như trên (đòi lại tiền) thì Tòa án có buộc Đoàn Quang Trung phải trả lại số tiền nói trên cho những người đưa tiền như tài liệu có trong hồ sơ vụ án hay không? Chắc chắn là không. Bởi vì không có đủ tài liệu, chứng cứ theo đúng quy định của pháp luật.
Còn đối với Lê Hoài Nam đã có hành vi chiếm đoạt tiền của gia đình bà Lê Thị Gặp là hành vi hoàn toàn độc lập, do Nam gây ra, Trung không thể biết và không buộc phải biết nên không thoả mãn yếu tố đồng phạm được quy định tại Điều 17 Bộ luật Hình sự năm 2015. Theo quy định tại Điều 86 Bộ luật TTHS năm 2015 thì chứng cứ có giá trị để chứng minh trong vụ án hình sự phải thoả mãn 03 thuộc tính gồm: Tính liên quan; Tính khách quan và Tính hợp pháp. Như vậy, theo quy định trên lời khai của 02 người có mối quan hệ vợ chồng, lại là lời khai đơn chứng thì không thể thoả mãn thuộc tính khách quan.
Riêng, các tài liệu file ghi âm không có bất cứ một lời nói nào của Đoàn Quang Trung có nhận 500.000.000 đồng từ vợ chồng Nam. Việc sử dụng chứng cứ các file ghi âm (dữ liệu điện tử) phản ánh diễn biến không thật sự khách quan, có dấu hiệu dàn dựng, lời nói trong các file ghi âm của Lê Hoài Nam có đoạn quy chụp như “em đã đưa hết 700.000.000 đồng cho anh rồi mà…”.
Luật sư phân tích thêm: “Căn cứ khoản 2 Điều 87 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 những gì có thật nhưng không được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định thì không có giá trị pháp lý và không được dùng làm căn cứ để giải quyết vụ án hình sự’’. Như vậy, tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án để buộc tội Đoàn Quang Trung phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” như đề nghị truy tố của VKSND tỉnh Đắk Nông là không thuyết phục. Chưa thỏa mãn được 2/4 yếu tố cấu thành tội phạm “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.
PV
