Quan điểm của Luật sư về bản án phúc thẩm vụ án hình sự 'Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản' tại tỉnh Thái Nguyên

Từ nội dung vụ việc…

Trong đơn ông Cao Xuân Chiến cho biết, TAND huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn (cũ) xét xử, ban hành Bản án hình sự sơ thẩm số 29/2025/HS-ST, ngày 27/6/2025 tuyên ông phạm tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản", phạt 05 năm 06 tháng tù. Ông Chiến kháng cáo kêu oan lên TAND tỉnh Thái Nguyên. Ngày 17/9/2025, TAND tỉnh Thái Nguyên xét xử, ban hành Bản án hình sự phúc thẩm, bác đơn kháng cáo kêu oan của ông Chiến, tuyên y án sơ thẩm. Các cơ quan điều tra cho rằng, ông Chiến đã bán xe cho ông Quân theo hợp đồng công chứng vào ngày 26/7/2022, sau đó mượn xe không chịu trả, đã xác định ông Chiến phạm tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản". Ông Chiến khẳng định, mình hoàn toàn bị oan, bản chất sự việc chỉ là một giao dịch dân sự vay mượn tài sản, không cấu thành tội phạm hình sự.

Diễn biến vụ việc theo trình bày của ông Chiến, vào ngày 25/7/2022, do cần tiền, ông Chiến đã thỏa thuận miệng vay của ông Vũ Văn Quân (chủ hiệu cầm đồ HQ88) số tiền 250.000.000 đồng với lãi suất 1.500 đồng/triệu/ngày. Do đây là một khoản vay lãi suất cao tương đương 54.75%/năm, vượt xa mức lãi suất quy định của Bộ luật Dân sự, nên hai bên chỉ thỏa thuận miệng mà Quân không cho ghi vào giấy tờ.

Lúc 19 giờ 30 phút ngày 25/7/2022, ông Quân chuyển khoản 250.000.000 đồng vào tài khoản của ông Chiến. Đây là thời điểm giao dịch vay tiền trên thực tế đã hoàn thành.

Ngay sau khi nhận tiền, để bảo đảm cho khoản vay, ông Quân yêu cầu ông Chiến ký một “Hợp đồng mua bán xe ô tô” (bản này theo mẫu in sẵn và điền thêm thông tin) và một “Thỏa thuận mượn tài sản” (cho phép ông Chiến được dùng lại xe trong 01 tháng). Ông Chiến đã giao giấy đăng ký xe gốc cho ông Quân giữ, còn xe thì tiếp tục sử dụng. Mục đích mượn xe ghi trong thỏa thuận mượn xe là để ông Chiến làm thủ tục sang tên cho ông Quân.

Ngày 26/7/2022, ông Quân tiếp tục yêu cầu ông Chiến đến Phòng Công chứng ký một hợp đồng mua bán xe khác (bản công chứng) để hoàn thiện hồ sơ “thế chấp”.

Sau đó, ông Chiến vay của ông Nguyễn Trọng Nhã và ông Phạm Ngọc Thành số tiền 160 triệu. Tối 15/8/2022, ông Nguyễn Trọng Nhã và ông Phạm Ngọc Thành đến nhà ông Chiến lấy xe; ngày 16/8/2022 yêu cầu ông Chiến ký vào giấy cầm cố xe ô tô cho ông Nhã. Ông Nguyễn Trọng Nhã đã soạn các giấy tờ và lấy xe ô tô của ông Chiến. Ông Chiến hoàn toàn không có ý định bỏ trốn hay gian dối chiếm đoạt, luôn giữ liên lạc và thương lượng trả nợ cho ông Quân.

Sau khi ông Chiến vay tiền của ông Quân, ngày 08/8/2022, ông Quân bị khởi tố, truy tố, bị xét xử và chấp hành hình phạt tù, do đó ông Chiến không tiếp cận được với ông Quân để trả nợ.

Đến ngày 19/8/2022, ông Quân ủy quyền cho ông Đỗ Văn Tùng giải quyết hợp đồng mua bán xe với ông Chiến. Do giấy ủy quyền không được công chứng, chứng thực theo quy định của pháp luật nên không có giá trị để ông Chiến trả tiền cho ông Tùng.

Ngày 27/4/2023, ông Chiến đã đàm phán với ông Đỗ Văn Tùng để giải quyết khoản nợ mà ông đã vay của ông Quân. Ông Tùng đòi ông Chiến trả 350 triệu đồng. Vì số tiền này quá nhiều so với thỏa thuận, do đó ông Chiến không chấp nhận.

Ngày 17/5/2023, sau khi có đơn tố giác, ông Chiến đã nỗ lực chuộc lại xe và tự nguyện giao nộp cho Cơ quan Cảnh sát điều tra, khắc phục 100% hậu quả vật chất.

Bản án của tòa phúc thẩm...

Qua quá trình điều tra, truy tố và tại phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm, HĐXX phúc thẩm khẳng định, vào khoảng 19 giờ ngày 25/7/2022, tại hiệu cầm đồ HQ88 có địa chỉ tại tổ 7, thị trấn Đồng Tâm, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn (cũ), giữa bị cáo Cao Xuân Chiến và người bị hại Vũ Văn Quân có thoả thuận, hợp đồng với nhau về việc Vũ Văn Quân cho Cao Xuân Chiến mượn xe ô tô BKS 97C-020.46 của Vũ Văn Quân với thời hạn mượn là 01 tháng để làm thủ tục sang tên do trước đó Chiến bán chiếc xe ô tô này cho Quân.

HĐXX nhận định, sau khi mượn xe, ông Chiến đã không sử dụng xe đúng mục đích thoả thuận. Cụ thể, ngày 16/8/2022, Chiến đã có hành vi sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp, bằng cách cầm cố xe ô tô trên cho anh Nguyễn Trọng Nhã ở xóm Đồng Màn, xã Bảo Cường, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên (cũ) để đảm bảo cho khoản vay 160.000.000 đồng với Nhã mà không có sự đồng ý của Vũ Văn Quân. Sau đó, ông Chiến đã sử dụng hết số tiền này, dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản cho người bị hại khi đến hạn (như đã thoả thuận).

Chiếc xe ô tô BKS 97C-020.46, nhãn hiệu KIA, số loại được định trị giá 306.361.700 đồng (ba trăm linh sáu triệu ba trăm sáu mươi mốt nghìn bảy trăm đồng). Quá trình điều tra, bị cáo Chiến đã giao nộp cho Cơ quan Cảnh sát điều tra - Công an huyện Chợ Mới chiếc xe ô tô BKS 97C-020.46. Sau đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra - Công an huyện Chợ Mới đã trả lại chiếc xe ô tô này cho người bị hại Vũ Văn Quân (thông qua người đại diện hợp pháp là Đỗ Văn Tùng).

Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 355, Điều 356 của Bộ luật Tố tụng hình sự, HĐXX phúc thẩm không chấp nhận kháng cáo của bị cáo Cao Xuân Chiến, giữ nguyên Bản án hình sự sơ thẩm số 29/2025/HS-ST, ngày 27 tháng 6 năm 2025 của TAND huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn (nay là TAND khu vực 6 - Thái Nguyên): Xử phạt bị cáo Cao Xuân Chiến 05 (năm) năm 06 (sáu) tháng tù về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”. Thời hạn chấp hành hình phạt tù được tính từ ngày bắt thi hành án.

Quan điểm tranh tụng của Luật sư

Tranh tụng tại tòa, Luật sư bào chữa cho bị cáo Cao Xuân Chiến cho rằng, Hợp đồng mua bán xe ô tô BKS 97C-020.46 chỉ là giả tạo để che giấu khoản vay 250.000.000 đồng. Thứ nhất, cả hai hợp đồng (viết tay và công chứng) đều ghi phương thức thanh toán là “tiền mặt”, điều này hoàn toàn mâu thuẫn với bằng chứng duy nhất về dòng tiền là sao kê “chuyển khoản” từ ngày hôm trước. Thực tế, không hề có việc giao nhận tiền mặt nào diễn ra. Thứ 2, mâu thuẫn trong "Thỏa thuận mượn tài sản" ghi mục đích ông Chiến mượn lại xe là để "làm thủ tục sang tên cho ông Quân". Tuy nhiên, chính ông Quân lại là người giữ giấy đăng ký xe gốc ngay từ đầu. Theo quy định, không có giấy đăng ký xe gốc thì ông Chiến không thể nào thực hiện thủ tục sang tên. Logic này chỉ hợp lý trong một giao dịch vay cầm đồ, nơi chủ nợ giữ giấy tờ để đảm bảo con nợ không tẩu tán tài sản.

Ngoài ra, các Luật sư còn đưa ra các chứng cứ, lập luận pháp lý chứng minh cho ông Cao Văn Chiến bị oan, như: Bản chất giao dịch là dân sự - Hợp đồng mua bán vô hiệu theo pháp luật, giao dịch mua bán xe chỉ là một giao dịch giả tạo nhằm che giấu một giao dịch vay tài sản có lãi suất cao. Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch giả tạo này là vô hiệu. Giao dịch thật sự (hợp đồng vay tiền) mới có hiệu lực. (1) ông Vũ Văn Quân chưa bao giờ là chủ sở hữu hợp pháp của chiếc xe. Quyền sở hữu chưa được chuyển giao; (2) Quan hệ giữa ông Quân và ông Chiến là quan hệ giữa chủ nợ và con nợ. Mọi tranh chấp phát sinh (nếu có) phải được giải quyết theo thủ tục dân sự, không phải hình sự. Chứng cứ là các hợp đồng mua bán xe, giấy mượn xe không phù hợp với quan hệ mua bán xe. Không có việc thanh toán tiền mua bán, bàn giao xe, do đó không có quan hệ mua bán xe; nội dung giấy mượn xe để ông Chiến đi làm thủ tục sang tên cho ông Quân là phi lý, vì ông Quân giữ giấy tờ xe, ông Chiến giữ xe, do đó không làm được thủ tục sang tên xe.

File ghi âm đã được giám định là chứng cứ trực tiếp, phù hợp với lời khai của ông Chiến trong cả quá trình bị điều tra, truy tố, xét xử, chứng minh giao dịch mua bán xe là giả tạo, bản chất là giao dịch vay nợ lãi cao. File ghi âm cuộc nói chuyện ngày 27/4/2023 do ông Chiến cung cấp đã được Viện Khoa học Hình sự giám định và kết luận là nguyên vẹn, không cắt ghép, chỉnh sửa. Trong đó, ông Đỗ Văn Tùng (người được ông Quân ủy quyền hợp pháp) đã thừa nhận rõ ràng: “…cái chính thức là cái xe này chỉ mang hình thức là viết mua bán là mang hình thức. Nhưng thực chất nó là anh vay của bọn em hai trăm năm mươi triệu lấy lãi nghìn rưỡi,… Trả đủ 350 triệu sẽ rút đơn tố cáo”.

Ngoài ra, Luật sư còn đưa ra quan điểm, kết luận định giá tài sản số 04/KL-HĐĐGTSTTHS là vô hiệu, không có giá trị pháp lý. Kết luận định giá chiếc xe 306.361.700 đồng là căn cứ duy nhất để Tòa án định khung hình phạt đối với ông Chiến theo khoản 3, Điều 175 BLHS. Tuy nhiên, kết luận này hoàn toàn không có giá trị pháp lý, vì: (1) Vi phạm quy trình: Định giá "trên giấy" mà không xem xét tài sản thực tế, không khảo sát giá thị trường; (2) Trong Công văn số 29/CV-HĐĐG, chính Hội đồng định giá đã nhận định: "Hợp đồng mua bán xe ô tô gửi kèm theo yêu cầu định giá là thủ tục để làm tin và đảm bảo cho việc trả nợ. Do vậy, không có cơ sở căn cứ định giá theo Hợp đồng mua bán trên". Với sự thừa nhận này, Kết luận định giá số 04 là vô hiệu và không thể được sử dụng làm bằng chứng để buộc tội và định khung hình phạt.

Các Luật sư cho rằng, hành vi của ông Chiến không đủ các yếu tố cấu thành tội phạm Tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" (Điều 175 Bộ luật Hình sự). Hành vi của ông Chiến thiếu các yếu tố cốt lõi: Về Mặt khách quan, Tội phạm yêu cầu hành vi phải "dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản". Thực tế, ông Chiến có tài sản khác, hành vi chỉ là vi phạm nghĩa vụ dân sự (chậm trả) chứ không hề "mất khả năng trả lại". Bằng chứng là ông Chiến đã nỗ lực và lấy lại được xe để giao nộp cho cơ quan điều tra; Về mặt chủ quan, Tội phạm này đòi hỏi lỗi cố ý với mục đích chiếm đoạt. Toàn bộ hành vi của ông Chiến (không bỏ trốn, luôn giữ liên lạc, nỗ lực trả nợ để lấy xe, tự nguyện giao nộp xe) cho thấy ông Chiến có ý thức trách nhiệm trả lại tài sản, hoàn toàn không có mục đích chiếm đoạt.

Liên quan đến vấn đề trên, ông Cao Văn Chiến có gửi đơn kêu oan và đề nghị kháng nghị theo thủ tục Giám đốc thẩm. Trong đơn ông Chiến cho biết, trong suốt thời gian qua, gia đình ông Chiến sống trong lo âu và tuyệt vọng, tinh thần suy sụp hoàn toàn. Bản thân ông Chiến mất đi mọi cơ hội làm ăn. Là lao động chính trong nhà, việc ông Chiến không thể đi xa để kinh doanh, vận tải đã khiến nguồn thu nhập duy nhất của gia đình bị cắt đứt. Kinh tế gia đình từ đó sa sút nghiêm trọng. Cuộc sống của mẹ già và hai con nhỏ 16 tuổi (hai con sinh đôi năm 2009) trở nên bấp bênh, thiếu thốn trăm bề. Nỗi đau lớn nhất không phải là sự nghèo khó về vật chất, mà là sự tổn thương về danh dự. Các con ông Chiến đến trường trong sự mặc cảm, mẹ già ngày đêm lo lắng đến mất ăn mất ngủ,...

Từ nhưng nội dung trên, ông Chiến đề nghị cơ quan chức năng: Ra Quyết định tạm hoãn thi hành án đối với ông; Ra Quyết định kháng nghị Giám đốc thẩm, hủy Bản án sơ thẩm số 29/2025/HS-ST ngày 27/6/2025 và Bản án phúc thẩm ngày 17/9/2025 để xét xử lại hoặc đình chỉ vụ án; Trong quá trình xem xét, yêu cầu làm rõ các vấn đề cốt lõi: Xác minh công khai chứng từ chuyển khoản để xác định bản chất thật của giao dịch là vay tiền; Đánh giá lại giá trị pháp lý của file ghi âm đã được giám định; Làm rõ mâu thuẫn không thể giải quyết về việc "mượn xe sang tên" khi giấy đăng ký xe do ông Quân giữ; Loại trừ Kết luận định giá số 04 vì vô hiệu và được chính Hội đồng định giá phủ nhận; Xác định không có yếu tố chiếm đoạt, chuyển vụ việc sang giải quyết dân sự đúng theo bản chất.