Thời gian qua, nhiều trường đại học tuyển sinh ngành luật với mức điểm chỉ 15 khiến dư luận đặt câu hỏi: Liệu chất lượng cử nhân luật giữa các trường có mức điểm chuẩn đầu vào chênh lệch lớn có ngang nhau? Lo ngại này không phải vô cớ, bởi thực tế có nhiều cử nhân luật tốt nghiệp nhưng khó tìm việc, làm trái ngành, gây lãng phí thời gian và chi phí đào tạo. Chất lượng cử nhân luật yếu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đội ngũ pháp chế của doanh nghiệp, luật sư, nhân sự làm việc tại cơ quan Nhà nước (như là: tòa án, kiểm sát,…) từ đó tác động không tốt đến người dân, doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế.
Gần đây, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho biết, chủ trương mới hướng đến mô hình các trường không chuyên chỉ giảng dạy những học phần pháp lý cơ bản, còn việc đào tạo cử nhân luật phải tập trung tại các cơ sở chuyên ngành, có đủ điều kiện thực hành pháp luật.
Một buổi diễn án tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Nguồn: Khoa pháp luật thương mại quốc tế, Đại học Luật Hà Nội.
Khó đạt hiệu quả nếu chỉ để “trường chuyên luật” đào tạo cử nhân luật
Thoáng qua, nếu quy định chỉ các “trường chuyên luật” mới được đào tạo cử nhân luật có vẻ hợp lý, nhiều người đồng tình. Nhưng trên thực tế, việc này khó triển khai hiệu quả vì nhiều lý do. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, pháp luật Việt Nam hiện hành không có quy định như thế nào là “trường chuyên luật” hay “trường không chuyên luật”. Việc gọi như vậy chỉ là thói quen xã hội, không phải tiêu chí pháp lý để phân loại cơ sở đào tạo.
Thứ hai, ngay cả Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh – được xem là “trường chuyên luật” cũng đào tạo nhiều ngành ngoài luật như quản trị kinh doanh, kinh doanh quốc tế, tài chính – ngân hàng, ngôn ngữ Anh. Nếu chỉ xét tên gọi có chữ “luật” để phân biệt “trường chuyên luật” hay “trường không chuyên luật” thì sẽ thiếu cơ sở, trường mang tên “luật” nhưng đào tạo cả luật và kinh tế không khác gì trường mang tên “kinh tế” nhưng đào tạo cả kinh tế và luật.
Vì vậy, việc xác định trường nào được phép đào tạo ngành luật phải dựa trên năng lực thực tế, như là đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, chất lượng chương trình, thay vì dựa vào tên gọi của trường.
Thứ ba, nhiều người lo ngại rằng trường đào tạo đa ngành sẽ làm giảm chất lượng chuyên môn khi đào tạo cử nhân luật. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy điều ngược lại: Người học luật cần có nền tảng kinh tế, tài chính, quản trị… để phục vụ công việc sau này. Một trường có đội ngũ giảng viên mạnh ở cả mảng pháp luật và kinh tế sẽ tạo lợi thế lớn cho sinh viên luật.
Doanh nghiệp hiện nay khi tuyển pháp chế đều mong muốn ứng viên hiểu hoạt động kinh doanh, phân tích rủi ro và có tư duy quản trị. Vì vậy, trường đa ngành nhưng có năng lực giảng dạy luật tốt sẽ giúp sinh viên có kiến thức liên ngành thiết thực hơn.
Cần tập trung vào các yếu tố cốt lõi để nâng chất lượng đào tạo
Thay vì tranh luận như thế nào là “trường chuyên luật”, “trường không chuyên luật” thì cần xây dựng bộ tiêu chuẩn chung để bảo đảm chất lượng đào tạo cử nhân luật trên phạm vi toàn quốc. Một số tiêu chí cần thiết gồm:
Thứ nhất, quy định điểm sàn tuyển sinh đại học ngành luật để bảo đảm chất lượng đầu vào, tránh tình trạng tuyển sinh bằng mọi giá khi trường thiếu chỉ tiêu, làm giảm chất lượng đầu vào.
Thứ hai, đưa ra điều kiện rõ ràng về đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất,… để được mở ngành và duy trì đào tạo cử nhân luật. Trường đang đào tạo nhưng không đáp ứng tiêu chuẩn thì phải dừng tuyển sinh.
Thứ ba, xây dựng chuẩn đánh giá chất lượng đầu ra thống nhất trên toàn quốc. Điều này giúp tránh tình trạng cử nhân luật loại xuất sắc của trường này lại kém hơn loại khá của trường khác. Nếu làm được việc này sẽ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đơn vị tuyển dụng cử nhân luật trong việc tìm kiếm nhân sự phù hợp.
Cần cơ chế bảo vệ sinh viên “ngay tình”
Đối với các trường hợp tuyển sinh đúng quy định nhưng trong quá trình đào tạo lại không còn đáp ứng tiêu chí giảng viên, cơ sở vật chất,… dẫn đến bị dừng đào tạo, Nhà nước cần có cơ chế bảo vệ sinh viên. Những sinh viên này phải được tạo điều kiện chuyển sang trường đủ điều kiện, được công nhận kết quả học tập đã tích lũy nhằm tránh thiệt hại về thời gian, chi phí và cơ hội nghề nghiệp. Sinh viên và phụ huynh không phải chịu trách nhiệm cho những sai sót của cơ sở đào tạo.
Luật sư PHẠM THANH HỮU
Đoàn Luật sư TP. HCM
