Tản mạn về Mèo: Đặc điểm và đời sống loài mèo

(LSVN) - Mèo là một trong những loài vật đông đảo nhất, phong phú nhất, hữu ích nhất và được con người thuần dưỡng sớm nhất. Thực tế đó bắt nguồn từ gốc tích xa xưa và chủng loại đa dạng của mèo. So với các loài vật nuôi khác, mèo có nhiều sự khác biệt và phức tạp, thể hiện rõ nét qua cấu tạo, đặc tính sinh học và hoạt động của nó. Loài mèo còn trở nên gắn bó mật thiết và có ảnh hưởng sâu rộng tới cả đời sống vật chất lẫn tinh thần của con người, trên khắp thế giới cũng như ở Việt Nam.

Ảnh minh họa.

Dù đã thay đổi nhiều so với tổ tiên và có sự khác nhau nhất định giữa mèo rừng và mèo nhà, nhưng tất cả các loài mèo trên thế giới hiện đều có những nét cấu tạo sinh học cơ bản giống nhau. Đầu mèo tròn, cổ ngắn nhưng linh động. Răng ít hơn các thú ăn thịt khác: 30 chiếc (họ Chó - Canidae 42, họ Cầy - Viveridae 40 chiếc). Tai mèo to, mỏng, thường hình tam giác cong phủ một lớp lông ngắn mịn. Đặc biệt thính, mèo có thể nghe thấy tiếng chuột nhắt chạy ở cách 15 mét! Nhờ 20 cơ khớp khuyên, vành tai cử động dễ dàng, giúp mèo thực hiện nhiều chức năng hoặc biểu cảm: hướng lòng tai về phía âm thanh phát ra, cụp tai lúc phòng thủ, cuốn tai lại khi chuẩn bị tấn công… Mắt tinh, tròn, màu vàng xanh với con ngươi co giãn được, mèo có thể nhìn rõ mọi vật trong bóng tối (sức nhìn mạnh gấp 6 lần sức nhìn của người). Khi mèo ngủ, cái mí mỏng thứ ba của mắt vẫn “thức” và hoàn toàn tỉnh táo, hoạt động như một camera hiện đại, kịp thời ghi nhận mọi hình ảnh xung quanh để mèo có thể lập tức đối phó nếu xảy ra tình huống nguy hiểm. Cơ quan khứu giác rất nhạy cảm với nhiệt độ và mùi vị do khả năng đánh hơi chính xác của bộ phận Jacobsen. Râu mèo dài, trắng, mỗi sợi đều có cơ bắp riêng mọc sâu vào da, là cơ quan xúc giác quan trọng vì nếu cắt cụt râu, mèo mất hẳn sự tinh nhanh bình thường.

Thân mèo thon dài, săn chắc và mềm dẻo nhờ xương sống có tính đàn hồi cao. Do không có xương bả vai nên mèo có thể sải chân dài hơn khi chạy. Bốn chân đều khỏe, với tất cả 18 cái vuốt sắc bén co duỗi được, thực sự là thứ vũ khí lợi hại. Những mu thịt tròn nằm dưới vuốt là hệ giảm xóc tuyệt vời khi mèo nhảy từ trên cao xuống (da mu dày gấp 70 lần da ở những vùng khác trên cơ thể). Đuôi mèo ngoài tác dụng biểu cảm (dựng lên để tỏ ý thân thiện, vẫy lúc tức giận, xù ra lúc tự vệ hoặc tấn công…), còn đóng vai trò giúp mèo giữ thăng bằng khi chạy nhảy.

Trừ mèo nhân sư hầu như không lông, các loài mèo thường có bộ lông dày, mịn với màu sắc phong phú, ẩn chứa nhiều điều thú vị. Chẳng hạn, khi lông mèo dựng lên là do nhu cầu thải nhiệt và thời tiết sẽ nóng; ngược lại - lông mèo xẹp xuống thì trời sắp lạnh. Liên quan mật thiết với tính cách, mèo trắng thường bẳn tính, đa nghi; mèo nhị thể đen-trắng thì nghịch ngợm; còn mèo mướp thì kín đáo… Ngoài ra, mèo tam thể bao giờ cũng là mèo cái!

Mèo rừng chủ yếu ăn thịt (mồi của nó là các động vật nhỏ), còn mèo nhà thì ăn tạp (xơi cả cơm, rau, bánh…), nhưng nhìn chung mèo ở khá sạch sẽ, không uống nước bẩn và dành nhiều thời gian để lau liếm lông. Mèo ưa nhiệt độ cao và ngủ nhiều (trung bình 13-14 giờ mỗi ngày). Trừ mùa sinh sản, mèo sống đơn độc. Mèo cái động đực tiết ra mùi hấp dẫn và kêu rất tha thiết để quyến rũ mèo đực, nhưng sau khi giao phối, nó lại đánh đuổi mèo đực đi. Mèo chửa khoảng 2-3 tháng, mỗi lứa đẻ trung bình 2-6 con (mức kỷ lục thế giới là 19 con). Trong đời mình, mỗi con mèo cái có thể đẻ tới 200 con (mức kỷ lục thế giới là 420 con). Chừng 7-12 ngày sau khi sinh thì mèo con mở mắt, được khoảng 2 tháng thì rời mẹ, sống độc lập và được 1 năm thì trưởng thành. Mèo đực có trán rộng hơn, tầm vóc lớn hơn mèo cái. Mèo bố (chứ không bao giờ là mèo mẹ) ảnh hưởng quyết định về mặt di truyền đối với mèo con. Tuổi thọ trung bình của mèo khoảng 11-15 năm (mức kỷ lục thế giới là 38 năm).

Mèo rất ghét chuột và ham săn bắt chuột để ăn có lẽ do trong thịt chuột chứa chất “ngưu hoàng toan” mà cơ thể mèo luôn rất cần. Mèo cũng mâu thuẫn gay gắt với chó vì hình thức biểu cảm ở hai vật này mang ý nghĩa hoàn toàn trái ngược nhau (ví dụ: những động tác, thái độ thể hiện sự vui vẻ, thân thiện ở chó thì đối với mèo lại là cáu kỉnh, thù địch; và ngược lại). Vốn thích săn bắt những con mồi động, lạ, mèo còn “không đội trời chung” với rắn, chim, cá.

Trông có vẻ dịu dàng, gần gũi, nhưng mèo lại mang nhiều khả năng thật đặc biệt. Bị một đòn đánh mạnh, các con vật to lớn hơn mèo có thể chết tươi, còn mèo, với sức chịu đựng phi thường, thì hầu như không việc gì hoặc chỉ ngất đi đôi chút. Ngoài hệ giác quan cực kỳ tinh nhạy, mèo còn được coi là loài di chuyển linh hoạt và nhẹ nhàng bậc nhất trong thế giới động vật. Mèo leo trèo siêu hạng (khi nguy cấp, nó có thể leo thoăn thoắt trên bức tường phẳng lì, dựng đứng), nhưng chỉ leo lên chứ không biết… leo xuống! Bù lại là khả năng “rơi” tuyệt vời: khi di chuyển từ trên cao xuống thấp, mèo buông mình, nhờ đuôi giữ thăng bằng và cách uốn thân mềm dẻo, bao giờ cũng rơi hai chân trước xuống đầu tiên, rồi mới đến hai chân sau. Bằng kiểu đó, nó dễ dàng từ độ cao chục mét “hạ cánh” nhẹ nhàng xuống đất trong chớp mắt. Nhiều trường hợp mèo bị rơi từ tầng cao mấy chục mét xuống đất mà không việc gì hoặc chỉ gãy một, hai chân trước. Nhờ khứu giác, trí nhớ và cảm nhận từ trường, mèo tìm đường về rất chính xác, không dễ gì lạc dù bị đưa đi lòng vòng hàng chục cây số (mức kỷ lục thế giới là gần 2.500 km). Cực kỳ nhạy cảm với sự thay đổi thời tiết và các yếu tố tự nhiên, nên mèo dự báo chuẩn những thiên tai sắp xảy ra (bão, động đất, núi lửa phun…). Là loài vật thông minh, được huấn luyện mèo có thể làm xiếc, bấm chuông, mở cửa, đưa thư, chăn gia cầm, phát hiện ma túy…

ANH HÙNG

Tản mạn về Mèo: Nguồn gốc và chủng loại mèo