Ảnh minh họa.
Theo đó, hai nhà lãnh đạo đã cam kết cùng nhau giải quyết các hậu quả kinh tế và sức khỏe của đại dịch Covid-19 và biến đổi khí hậu, đồng thời ưu tiên khả năng phục hồi trong chuỗi cung ứng toàn cầu. WTO và Mỹ đã thống nhất về tầm quan trọng của việc tận dụng thương mại để thúc đẩy công bằng và tăng trưởng kinh tế, cũng như vai trò của việc cải thiện mức sống, quyền lao động, nhân quyền và phúc lợi của các gia đình lao động trong việc hoạch định chính sách.
Một năm kể từ khi Mỹ phong tỏa để ứng phó với đại dịch, người Mỹ cuối cùng cũng bắt đầu nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm, với việc vaccine được tung ra trên toàn quốc.
Trong khi Mỹ đã thực hiện hơn 2 triệu mũi tiêm mỗi ngày, 70 quốc gia có thu nhập thấp hơn có thể chỉ có thể tiêm chủng cho 20% dân số của họ vào năm 2021, trừ khi chính phủ và ngành công nghiệp dược phẩm có hành động khẩn cấp để sản xuất nhiều liều hơn. Mỹ ưu tiên cứu sống người bệnh hơn việc bảo vệ lợi nhuận của các công ty dược phẩm. Để đạt được mục tiêu đó, chính quyền Biden sẽ ủng hộ các biện pháp đa phương để thúc đẩy sản xuất vaccine, bao gồm đề xuất từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ khỏi Hiệp định Các khía cạnh liên quan đến thương mại của WTO (gọi là Hiệp định TRIPS) được thảo luận tại cuộc họp Hội đồng TRIPS vào ngày 10 và 11/3.
Chính phủ Mỹ và cộng đồng quốc tế không thể đối phó với đại dịch bao gồm cả những rủi ro do các biến thể mới của Covid-19 gây ra, nếu các quốc gia có thu nhập thấp hơn bị từ chối tiếp cận vaccine vì các quốc gia giàu hơn đã mua hơn một nửa nguồn cung cấp trong tương lai. Do đó, cần có một cách tiếp cận đa phương để cung cấp khả năng tiếp cận công bằng phổ biến đối với chẩn đoán, phương pháp điều trị và vaccine. Các hành động điều hành của Tổng thống Joe Biden để tiếp tục ở lại Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Cơ sở Tiếp cận toàn cầu vaccine Covid-19 (COVAX) được đánh giá cao. Nhưng còn rất nhiều điều mà Chính phủ Mỹ có thể và phải làm để đảm bảo việc phân phối vaccine nhanh chóng và công bằng cho các quốc gia có thu nhập thấp hơn.
Không chỉ riêng Mỹ mà tất cả các chính phủ đang phải đối mặt với những thách thức trong việc đảm bảo tiếp cận đủ với các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vaccine Covid-19, nhưng các quốc gia có thu nhập thấp hơn phải đối mặt với những trở ngại bổ sung do các rào cản về sở hữu trí tuệ đối với việc phát triển và mở rộng năng lực sản xuất. Kể từ khi đại dịch bắt đầu, hầu hết các công ty dược phẩm và chăm sóc sức khỏe đã tiếp tục cách tiếp cận “kinh doanh như bình thường”, duy trì sự kiểm soát chặt chẽ đối với quyền sở hữu trí tuệ, theo đuổi các thỏa thuận thương mại độc quyền với những quốc gia có đủ khả năng chi trả và từ chối tham gia các nỗ lực của WHO nhằm khuyến khích chia sẻ toàn cầu và mở rộng quy mô sản xuất các sản phẩm Covid-19.
Trong số ba công ty có vaccine Covid-19 được phép sử dụng khẩn cấp ở Mỹ, chỉ có Moderna cam kết từ bỏ việc thực thi các bằng sáng chế đối với những công ty sản xuất vaccine để chống lại đại dịch. Ngoài vaccine, nhiều bằng chứng chứng minh rằng, quyền sở hữu trí tuệ đã cản trở việc phân phối và cung cấp các sản phẩm y tế Covid-19. Ví dụ, khẩu trang N95, một loại mặt nạ bảo hộ quan trọng được nhân viên y tế đeo, tiếp tục khan hiếm do 3M và các chủ sở hữu bằng sáng chế khác từ chối công bố bằng sáng chế của họ để cho phép các nhà sản xuất bổ sung sản xuất khẩu trang này. Các quy định của WTO về sở hữu trí tuệ đã khuyến khích cách tiếp cận này. Hiệp định TRIPS năm 1994 yêu cầu các nước ký kết WTO cung cấp các biện pháp bảo vệ độc quyền kéo dài đối với thuốc, xét nghiệm và công nghệ được sử dụng để sản xuất chúng. Sau một chiến dịch toàn cầu của các nhóm phát triển và sức khỏe cộng đồng, WTO đã ban hành một tuyên bố ràng buộc vào năm 2001 về việc cân bằng giữa bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ TRIPS và nhu cầu sức khỏe cộng đồng.
Tuy nhiên, các quy tắc TRIPS tiếp tục hạn chế quyền tiếp cận các phương pháp điều trị Covid-19 quan trọng với giá cả phải chăng. Các quốc gia không đủ khả năng cung cấp số liều cần thiết buộc phải tuân theo phương pháp cấp phép bắt buộc “từng sản phẩm” và “từng quốc gia” được phép theo TRIPS. Vào tháng 10/2020, Chính phủ Ấn Độ và Nam Phi đã yêu cầu WTO từ bỏ để giải quyết vấn đề này. Đề xuất “Miễn trừ khỏi một số điều khoản của Hiệp định TRIPS về ngăn ngừa, quản lý và xử lý Covid-19” của WTO đưa ra một khuôn khổ tạm thời để đảm bảo các quy tắc sở hữu trí tuệ không thể tạo ra rào cản đối với các phương pháp điều trị sức khỏe gây thiệt hại không cần thiết đến tính mạng con người và phá hoại nền kinh tế toàn cầu.
Việc miễn trừ TRIPS sẽ loại bỏ một trở ngại chính đối với các chính phủ và nhà sản xuất trên toàn thế giới tiếp cận công nghệ cần thiết để đầu tư vào việc sản xuất vaccine và phương pháp điều trị Covid-19 càng nhanh càng tốt, ở nhiều nơi nhất có thể, cho hàng tỷ người cần
VIỆT DŨNG/CONGTHUONG
Thẩm phán Mỹ ra lệnh đưa Xiaomi của Trung Quốc khỏi "danh sách đen"
